Ảnh hưởng từ những lời khen

Đối với trẻ con, lời khen rất quan trọng, bởi nó là yếu tố động viên, khích lệ và tạo cho trẻ sự tự tin cần thiết trong cuộc sống, định hướng trẻ đi đến một nền tảng tích cực cho tương lai. Tuy nhiên, lời khen không cân nhắc sẽ biến thành “con dao hai lưỡi”.

Do trẻ còn quá nhỏ để cảm nhận được mức độ của lời khen: Khi nào mang ý nghĩa khích lệ, khi nào có giá trị xã giao, khi nào là lời tán thưởng cho thành tích nổi bật… nên trẻ dễ bị ngộ nhận. Các bậc cha mẹ cần có một hướng giáo dục đúng đắn cho trẻ, nhằm “vực dậy” tính năng động trước khi trẻ rơi và tình trạng thụ động.

Cha mẹ không nên tâng bốc, khen ngợi con mình quá mức ngay khi có mặt của trẻ. Điều đó không mang tính khuyến khích, ngược lại tạo cho trẻ tính tự cao, bất cần đời, kiêu ngạo, không tôn trọng người đối diện (vì trẻ cho rằng mình hơn mọi người).

Lời khen nên tùy theo độ tuổi. Khi trẻ còn nhỏ thì lời khen mang tính “đại trà”, nghĩa là khen mọi lúc mọi nơi nhằm tạo cho trẻ có niềm tin. Nếu trẻ càng lớn dần, nên khen ít hơn nhưng thiết thực hơn và lời khen cũng giản đơn hơn. Chẳng hạn: “Con nấu nồi cơm này cũng không đến nỗi tệ, cố gắng nhé!”, “Tuy môn Toán con được điểm 10 nhưng không có nghĩa là con giỏi, hãy chứng tỏ thành tích mình bằng việc học tốt, hạnh kiểm tốt, cha (mẹ) rất hoan nghênh con”…

Hạn chế những lời khen cho những việc không cần thiết. Cứ một chuyện nhỏ nhặt mà khen lấy khen để sẽ làm trẻ thụ hưởng. Vì nếu không khen ngợi, ca tụng, trẻ sẽ không chịu làm bất cứ việc gì, đôi khi trẻ còn xem rằng mình là nhân vật quan trọng. Chẳng hạn khi cha mẹ nhờ trẻ rót giùm ly nước, không nên khen: “Con giỏi quá!” mà cần nói: “Cảm ơn con!”.

Không nên khen trẻ bằng việc tặng thưởng những đồ vật có giá trị. Giả dụ, một người cha bảo rằng nếu con mình thi đậu đại học, sẽ tặng cho con một sợi dây chuyền vàng, một chiếc xe gắn máy tay ga, laptop…

Những đồ vật tặng thưởng nên chỉ mang tính tượng trưng và có giá trị thấp như: Đôi giày, quần áo, vé xem ca nhạc… Bởi vì giá trị càng lớn khiến cho trẻ xem chuyện học hành hay công việc nào đó như là cuộc mua bán, và theo thời gian, trẻ càng thích “ra giá” với ba mẹ những đồ vật có giá trị hơn khi ba mẹ yêu cầu trẻ làm việc gì.

Theo Nguyễn Hoàng Duy
Giáo dục và Thời đại