Quy hoạch đô thị và kiến trúc như thế nào để ứng phó với ngập lụt?

Thời gian qua hàng loạt các tỉnh, thành miền Bắc, miền Trung như: Hà Nội, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Cao Bằng, Nghệ An,... phải đối mặt với tình trạng ngập lụt kéo dài do ảnh hưởng của bão số 10, 11 và hoàn lưu sau bão.

Cùng với đó, tác động của biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng cực đoan, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quy hoạch, thiết kế và xây dựng công trình dân dụng.

Trước thực tế này, xu hướng lựa chọn kiến trúc và vật liệu xây dựng phù hợp với điều kiện ngập lụt cũng như khí hậu khắc nghiệt đang trở thành yêu cầu tất yếu trong phát triển đô thị bền vững.

Trao đổi với báo chí tại sự kiện “nét chạm Pavilion”, được tổ chức tại Hà Nội từ ngày 9 đến 11/10, ông Nguyễn Văn Tất, Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho biết, việc thiết kế và xây dựng không thể tách rời yếu tố địa hình và khí hậu.

Ông nêu ví dụ, nếu xây nhà ở Đà Lạt mà bị ngập đó là lỗi của người kiến trúc sư, bởi thiết kế không phù hợp với điều kiện tự nhiên.

Theo ông, kiến trúc đô thị hiện nay cần chuyển hướng thích ứng với khí hậu và điều đó có nghĩa là mỗi công trình cần được thiết kế để phù hợp hoàn cảnh, thay vì cố gắng chống lại hoàn toàn.

Đơn cử như các ngôi nhà ở vùng trũng nên được thiết kế nền cao hơn mặt đường, sử dụng các khoảng trống kỹ thuật để thoát nước, và hạn chế tối đa việc sử dụng vật liệu dễ thấm hút.

Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam nhấn mạnh, lựa chọn vật liệu xây dựng phù hợp là yếu tố quan trọng trong việc nâng cao độ bền công trình.

“Mỗi loại vật liệu đều có giá trị riêng, song phải phù hợp với đặc tính khí hậu của địa phương. Người dân có thể sử dụng gạch, đá xây dựng với độ bền cao, ít thấm nước, dễ bảo trì nhưng cần cân nhắc cả yếu tố chi phí để đảm bảo tính khả thi khi áp dụng đại trà”, ông Nguyễn Văn Tất nói.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu tác động mạnh đến đời sống và không gian cư trú, các chuyên gia cho rằng, việc phổ cập kiến thức về lựa chọn vật liệu, thiết kế kiến trúc thích ứng là cần thiết.

Điều này không chỉ giúp người dân xây dựng công trình an toàn hơn, mà còn giảm chi phí bảo trì, sửa chữa do hư hại từ ngập và ẩm mốc.

Theo một lãnh đạo doanh nghiệp đá ốp lát, ngoài việc bị ngập, thời tiết Hà Nội và nhiều tỉnh miền Bắc vốn có khí hậu ẩm mốc, nồm nên việc chọn vật liệu phù hợp là yêu cầu thực tế, không thể trì hoãn.

Do đó vị lãnh đạo doanh nghiệp này cho rằng các loại vật liệu như gạch, đá có kích thước lớn, bề mặt chống thấm và khả năng chịu nhiệt tốt đang được người tiêu dùng ưa chuộng.

Vị này cũng cho biết, Chính phủ đã có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm xanh, từ ưu đãi tín dụng đến khuyến khích công trình sử dụng năng lượng hiệu quả.

Nhờ đó, tốc độ tăng trưởng của vật liệu xanh tại Việt Nam có thể đạt 20-30% mỗi năm. Việc áp dụng vật liệu xanh không chỉ giúp công trình giảm năng lượng tiêu thụ, mà còn góp phần hướng đến mục tiêu Net Zero 2050 của Việt Nam.

Trong bối cảnh ngành xây dựng tiêu thụ 35-40% năng lượng quốc gia, đây là bước chuyển tất yếu để đảm bảo phát triển đô thị bền vững. Sự thay đổi trong tư duy thiết kế và lựa chọn vật liệu đang cho thấy một xu hướng mới: xây dựng thích ứng thay vì chống chọi.

Từ góc nhìn của giới chuyên gia đến hành động của doanh nghiệp, có thể thấy, tương lai kiến trúc Việt Nam sẽ gắn liền với khái niệm “xanh” và “bền vững”.