Khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp tham gia xây dựng đường sắt

Sáng 27/6, với 426/440 đại biểu Quốc hội có mặt tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 89,12%), Quốc hội chính thức thông qua Luật Đường sắt. Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Trước khi biểu quyết thông qua dự thảo luật, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đã trình bày việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật.

Theo ông Trần Hồng Minh, dự thảo luật đã thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương của Đảng về đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, tháo gỡ các “điểm nghẽn về thể chế” trong lĩnh vực đường sắt, phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật.

Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Xây dựng phối hợp với các cơ quan liên quan khẩn trương, nghiêm túc rà soát, tiếp thu tối đa, giải trình đầy đủ và hoàn thiện dự thảo Luật.

Về chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt, ông Trần Hồng Minh cho biết, tiếp thu ý kiến của đại biểu, trên cơ sở kế thừa và hoàn thiện các chính sách ưu đãi, hỗ trợ nhằm thu hút nguồn lực đầu tư, phát triển hạ tầng và công nghiệp đường sắt, nâng cao vai trò chủ đạo của đường sắt trong hệ thống giao thông vận tải quốc gia, dự thảo luật đã được chỉnh lý theo hướng minh bạch, rõ ràng và khả thi hơn. 

Liên quan đến quy hoạch đường sắt và điều chỉnh quy hoạch, dự thảo luật đã quy định phân quyền từ Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng về phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường sắt.

Để tháo gỡ khó khăn khi thực hiện các dự án đường sắt quan trọng quốc gia, đặc biệt liên quan đến điều chỉnh quy hoạch, dự thảo luật đã tiếp thu ý kiến đại biểu và chỉnh lý Điều 22.

Theo đó, nếu việc phê duyệt hoặc điều chỉnh dự án đường sắt, dự án tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng phù hợp với quy hoạch mạng lưới đường sắt hoặc quy hoạch tỉnh, nhưng có khác so với các quy hoạch liên quan khác, thì dự án vẫn được phê duyệt mà không cần làm thủ tục điều chỉnh quy hoạch. Các quy hoạch liên quan sẽ được cập nhật kịp thời và công bố theo quy định.

Về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước, theo Bộ trưởng, dự thảo luật đã có quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước.

Trong đó, để khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án đường sắt theo phương thức đối tác công tư hoặc đầu tư trực tiếp, dự thảo luật đã quy định các dự án này được nhà nước đảm bảo kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư và phần kinh phí này không tính vào tỷ lệ vốn nhà nước tham gia vào dự án khi thực hiện theo phương thức PPP. 

Tiếp thu ý kiến của đại biểu, dự thảo luật đã được chỉnh lý theo hướng bổ sung các điều kiện ràng buộc, kiểm soát chuyển nhượng dự án đầu tư nhằm đảm bảo quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát tài sản, bảo đảm quốc phòng an ninh.

Bên cạnh đó, luật quy định rõ vai trò quản lý nhà nước thông qua việc tham gia của cơ quan nhà nước trong kiểm soát các bước sau chủ trương đầu tư như: Kiểm tra công tác nghiệm thu, chấp thuận danh mục tiêu chuẩn áp dụng cho dự án do các dự án đường sắt thường có quy mô lớn, kỹ thuật cao, công nghệ phức tạp và đòi hỏi cao về an toàn.