Tuyển Anh hụt vô địch Euro: "Trăm cái sai" của Southgate

Bóng đá không trở về nhà

Năm 1996, nước Anh là chủ nhà của Euro 1996. Khi ấy người Anh kỳ vọng sẽ có được danh hiệu vô địch Euro đầu tiên trong lịch sử. "It's coming home" (bóng đá trở về nhà) trở thành câu nói nổi tiếng được trích ra từ trong bài hát Three Lions (Tam sư - biệt danh của tuyển Anh) do David Baddiel, Frank Skinner và ban nhạc The Lightning Seeds cùng sáng tác. 

"It's coming home. It's coming home. It's coming. Football's coming home"... giai điệu đó ngân vang suốt gần một tháng ở xứ sở sương mù. Đáng tiếc, "bóng không trở về nhà". Tại bán kết Euro năm ấy, tuyển Anh không may ngay từ khi bốc thăm chọn áo đấu (do màu áo chính của hai đội đều là áo trắng nên một đội phải đổi). Tuyển Anh phải mặc áo phụ, họ dùng chiếc áo màu xám và số phận của họ cũng nhuốm màu… xám xịt.

Sau khi không thể phân định thắng bại với tuyển Đức trong 120 phút, tuyển Anh buộc phải thi đấu luân lưu. Sự căng thẳng của trận đấu được đẩy cao tới mức năm loạt sút đầu tiên của hai đội đều sút thành công. Ở loạt sút thứ sáu, tuyển Đức vẫn sút thành công, còn người sút phạt cho tuyển Anh - trung vệ Gareth Southgate sút hỏng dẫn tới thất bại cho đội bóng xứ sương mù.

25 năm sau ngày tồi tệ ấy, tuyển Anh "tiến bộ" hơn ngày trước khi tiến vào chung kết Euro 2020, có thể nói họ đã đưa bóng về tới "cửa nhà". Đáng tiếc rằng, một lần nữa, bóng đá không trở về nhà. Dù mở tỉ số trận đấu từ khá sớm, nhưng tuyển Anh không giữ được chiến thắng trước Italia. Đội bóng xứ mỳ ống giành chiến thắng trước Anh (3-2) ở loạt sút luân lưu và mang cúp về Rome. 

Một lần nữa, hàng triệu con tim yêu mến tuyển Anh lại rỉ máu đau đớn vì thất bại của đội bóng xứ sương mù.

"Trăm cái sai" của Southgate

Nếu coi vào chung kết là đạt yêu cầu thì rõ ràng Southgate hoàn thành nhiệm vụ. Ông đưa tuyển Anh vươn tới một cột mốc mới trong lịch sử, bởi từ trước tới giờ "Tam sư" chưa từng vào tới trận đấu tranh cúp ở đấu trường châu lục. Tuy nhiên, quá khứ chẳng ai vinh danh kẻ thất bại, lịch sử chỉ ghi nhận kẻ chiến thắng. 

Nếu phân tích kỹ hơn hành trình của tuyển Anh ở Euro 2020, cũng có thể nói rằng tuyển Anh hụt ngôi vô địch bởi Southgate quá kém. Vì sự nhút nhát, bảo thủ của ông khiến tuyển Anh vỡ mộng vô địch Euro dù quả thật họ đã tiến gần tới chiếc cúp.

Tuyển Anh rơi vào một bảng đấu không khó gồm Scotland, CH Séc và Croatia, dù đứng đầu bảng nhưng tuyển Anh thể hiện một lối chơi nhàm chán, ru ngủ khán giả, họ có hai chiến thắng cùng với tỷ số 1-0. Xuyên suốt vòng bảng là sự thận trọng thái quá của Southgate, ông luôn sử dụng sơ đồ ba trung vệ, luôn ưu tiên hàng thủ, ở phía trông chờ vào sự tỏa sáng của các cá nhân. 

Nếu các cá nhân ở phía trên không tỏa sáng, tuyển Anh sẽ "tịt ngòi". Minh chứng sắc nét nhất là trận đấu gặp Scotland tại vòng bảng, tuyển Anh vượt trội về mọi mặt, nhưng cũng không dám chơi tấn công quyết liệt, để rồi phải nhận kết quả hòa không bàn thắng.

Tư tưởng thực dụng, cầu toàn của Southgate không thay đổi khi thi đấu ở vòng knock-out, ngoại trừ trận đấu tứ kết với Ukraine khi tuyển Anh không có sự phục vụ của Saka nên Southgate quyết định sử dụng đội hình 4-3-3. Nhờ vậy các cầu thủ Anh chơi tấn công đẹp mắt, ghi tới bốn bàn thắng vào lưới đội bóng Đông Âu. Đó trở thành điểm sáng duy nhất trong lối chơi của tuyển Anh ở Euro 2020. 

Hành trình vào chung kết tuyển Anh rất suôn sẻ, không gặp nhiều đối thủ quá rắn, hầu hết lại được thi đấu ở sân nhà Wembley. Đội bóng tên tuổi lớn duy nhất họ đối mặt là Đức, nhưng Đức hiện tại cũng không mạnh như bảy, tám năm trước, vì đang ở giai đoạn gây dựng lại đội hình sau một chu kì thành công. Tuy nhiên, may mắn không mãi mỉm cười với "Tam sư" khi họ mãi chỉ đi theo một con đường mà thiếu đi sự ứng biến trong từng hoàn cảnh cụ thể. 

Southgate vô cùng bảo thủ với một chiến thuật. Ông chọn trụ cột trong hàng công của tuyển Anh ở Euro lần này là Sterling và Saka, bên cạnh Harry Kane. Hai cầu thủ này có lối đá giống nhau, họ đều nhỏ con, rất nhanh nhẹ, khéo léo, nhược điểm họ không giỏi dứt điểm. 

Từ chiến thuật của Southgate tới sự lựa chọn nhân sự cho hàng công thật dễ hiểu tại sao tiền đạo Kane lại tịt ngòi ở vòng bảng, bởi anh thường xuyên rơi vào tình trạng "đói bóng". Cũng vì sự nhút nhát trong các trận đấu của Southgate nên ông lãng phí cả dàn cầu thủ tài năng tấn công tốt như Marcus Rashford, Phil Foden, Jack Grealish hay Jadon Sancho trên băng ghế dự bị.

Foden và Grealish, Sancho thường xuyên chơi hay khi được tung vào sân ở giai đoạn đầu Euro 2020. Đáng tiếc họ không được Southgate trao cơ hội nhiều hơn, đồng nghĩa với việc lối chơi của Southgate trở nên nghèo nàn, dễ đoán bắt. Chiến thuật "một màu" là cái sai lớn nhất của Southgate. 

Ngoài những quyết định thay người "non nớt" ở trận chung kết, khiến đội hình tuyển Anh trở nên xộc xệch, Southgate sai nghiêm trọng trong  việc lựa chọn cầu thủ đá loạt sút luân lưu. Rất nhiều người nghĩ rằng do các cầu thủ tự xung phong đá phạt và những cầu thủ có kinh nghiệm tốt như Sterling, Shaw hay Grealish đã trốn trách nhiệm nên mới để một cầu thủ trẻ măng như Saka đá luân lưu. 

Tuy nhiên, theo tiết lộ của Grealish sau trận đấu, anh có xung phong thực hiện sút phạt, nhưng Southgate không chọn. Southgate cũng thừa nhận chính ông lựa chọn danh sách cầu thủ tham gia quả sút 11m.  

Từng đá hỏng luân lưu ở Euro, bản thân Southgate hiểu rõ áp lực khi thực hiện sút 11m, áp lực ấy còn đè nặng hơn khi trận đấu là chung kết. Vậy tại sao Southgate lại chọn Saka, một cầu thủ mới 19 tuổi, người chưa từng đá 11m ở câu lạc bộ Arsenal thực hiện quả sút quyết định? Sao người sút cuối không phải Grealish hay Shaw, hay một cầu thủ nào khác giàu kinh nghiệm trận mạc hơn? Sao Rashford, Sancho không được vào sân sớm hơn để họ có thể làm quen với trận đấu, với áp lực?

Việc lựa chọn nhân sự sút luân lưu của Southgate rất lạ. Theo một số nguồn tin, vị chiến lược gia người Anh chọn thủ thành Jordan Pickford sút quả thứ sáu cho "Tam sư". Không đến lượt Pickford được biểu diễn, các đồng đội của anh liên tục sút hỏng dẫn tới việc tuyển Anh thất bại ngay sau năm lượt sút. Southgate khiến tuyển Anh trả giá đắt bởi sự bảo thủ, lựa chọn theo cảm tính thay vì dựa vào khả năng, kinh nghiệm và bản lĩnh của học trò.

Hậu Euro 2020, vị chiến lược gia người Anh tuyên bố rằng ông không từ chức, sẽ tiếp tục đưa tuyển Anh tới World Cup 2022 với những mục tiêu lớn. Dẫu vậy nếu Southgate không bạo dạn, liều lĩnh và sáng suốt hơn thì chẳng có thành công chờ đợi tuyển Anh.