Vụ ân xá ông Thaksin có thể tác động ra sao tới chính trường Thái Lan?

Căng thẳng chính trị ở Thái Lan có dấu hiệu leo thang sau khi cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra được trả tự do và rời bệnh viện cảnh sát ở trung tâm Bangkok vào hôm 18/2, sau 6 tháng kể từ khi ông về nước sau nhiều năm sống lưu vong ở nước ngoài.

Diễn biến này đặt ra thách thức cho Thủ tướng Srettha, người hiện phải chứng tỏ sự độc lập của mình trong việc ra quyết định và chứng minh ông Thaksin sẽ không nắm giữ quyền lực.

Ông Thaksin từ lâu đã được coi là nhà lãnh đạo trên thực tế của đảng Pheu Thai cầm quyền, hiện do con gái út của ông, Paetongtarn Shinawatra, đứng đầu. Các nhà quan sát chính trị tin rằng, cựu Thủ tướng Thaksin có thể gây nhiều ảnh hưởng đến nền chính trị nước nhà, đặc biệt khi Pheu Thai đang nắm quyền lãnh đạo chính phủ.

Thủ tướng Srettha phải đối mặt với những thách thức do là người mới tham gia chính trường chưa đầy 6 tháng trước khi đảm nhận chức thủ tướng. Do đó, ông có ít mối quan hệ hơn với các chính trị gia và nghị sĩ trong đảng.

Quyết định của Thủ tướng Srettha thả tự do cho ông Thaksin được dự đoán sẽ gây căng thẳng trong nội bộ đảng và có thể tác động tới việc đoàn kết người dân với Pheu Thai.

Một số nhà phân tích thậm chí còn dự đoán khả năng chia sẻ quyền lực nào đó từ ông Srettha sang Thaksin. Tuy nhiên, ông Srettha đã bác bỏ những lo ngại đó và khẳng định quyền lực của mình. "Đừng kịch tính vấn đề. Chỉ có một thủ tướng theo hiến pháp. Đó là tôi", ông nói.

Dù vậy, Thủ tướng Srettha không loại trừ khả năng xem xét các đề xuất của ông Thaksin. "Ngày nay đất nước cần sự hợp tác. Nếu cựu thủ tướng muốn đưa ra đề xuất, không có ai trong chính phủ là không muốn nghe", ông nhấn mạnh.

Theo các nhà quan sát, việc chứng minh sự độc lập trong việc ra quyết định của mình vẫn là một thách thức đối với Thủ tướng Srettha.

Một vấn đề cấp bách là số phận của chính sách "Ví kỹ thuật số 10.000 baht" hàng đầu của đảng. Theo chính sách này, tất cả người dân Thái Lan từ 16 tuổi trở lên sẽ nhận được 10.000 baht (280 USD) mỗi người thông qua một ví kỹ thuật số, nhằm vực dậy nền kinh tế đang khó khăn.

Sau những cảnh báo gần đây của Ủy ban Chống tham nhũng Quốc gia (NACC) đối với kế hoạch này, tương lai của nó đang rất bấp bênh. Cựu lãnh đạo phong trào áo đỏ Jatuporn Promphan, từng là đồng minh trung thành của Pheu Thai, tin rằng đây sẽ là kế hoạch rất quan trọng nhằm quyết định số phận chính trị của ông Srettha và động lực trong các đảng liên minh.

Ông cho rằng, có thể đã có một thỏa thuận giữa Pheu Thai và các đảng liên minh chủ chốt, trong đó họ sẽ luân phiên đảm nhận chức thủ tướng để đổi lấy sự ủng hộ từ các đảng khác nhằm tạo điều kiện cho Pheu Thai thành lập chính phủ sau cuộc bầu cử năm ngoái.

Sau những cảnh báo của NACC, các đảng liên minh có thể lấy chúng làm cái cớ để ngăn chặn kế hoạch này. Theo ông Jatuporn, nếu vậy, Thủ tướng Srettha có thể phải chịu trách nhiệm về việc không thực hiện chính sách quan trọng của chiến dịch tranh cử.

Ông Thaksin, 74 tuổi, rời khỏi Thái Lan năm 2008 bị kết án 8 năm tù về tội nhận hối lộ và hành vi sai trái. Ông trở về Thái Lan ngày 22/8/2023 và bị bắt ngay sau đó.

Tuy nhiên, ông chưa bao giờ phải ngồi tù vì trong đêm đầu tiên ở nhà tù tạm giam Bangkok, ông Thaksin được chuyển đến Bệnh viện Đa khoa Cảnh sát do gặp vấn đề về tim và phổi. Cũng trong năm 2023, thời hạn tù của ông Thaksin được rút ngắn từ 8 năm xuống còn 1 năm nhờ sự khoan hồng của Nhà vua. Ông tiếp tục lưu lại bệnh viện này trong những tháng tiếp theo cho đến khi được thả tự do hôm 18/2.

Trong một tuyên bố, Cục Cải huấn Thái Lan cho biết ông Thaksin đủ điều kiện hưởng đặc xá và quy trình trả tự do cho cựu thủ tướng được thực hiện đúng luật pháp.

Cục Cải huấn Thái Lan hôm 18/2 nói ông Thaksin được đưa vào danh sách tù nhân đủ điều kiện ân xá diện đặc biệt, bao gồm các điều kiện như trên 70 tuổi, bệnh nặng, tàn tật và đã ở tù ít nhất 6 tháng hoặc đã thi hành đủ 1/3 bản án.

Danh sách những người đủ điều kiện đặc xá được chuyển cho Ủy ban Ân xá Thái Lan xem xét và trình lên Bộ trưởng Tư pháp Thái Lan phê duyệt. Cục Cải huấn Thái Lan sau đó thực hiện quyết định đặc xá theo đúng quy trình.

"Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra trong nền chính trị Thái Lan", ông Jatuporn nhận xét khi nói về việc ông Thaksin được trả tự do. 

Các nhà quan sát tin rằng, ông Thaksin sẽ đóng một vai trò quan trọng trong chính trị ngay cả khi ông không được lên tiếng.