Vì sao Tổng thống Donald Trump muốn Greenland?

Tổng thống Donald Trump ngày 22/12 tái khẳng định Mỹ cần Greenland cho an ninh quốc gia, đồng thời cho biết một đặc phái viên mới được bổ nhiệm sẽ "dẫn đầu" nỗ lực giành quyền kiểm soát hòn đảo tự trị của Đan Mạch. Động thái này của Mỹ đã vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ Đan Mạch và Greenland.

Vì sao Tổng thống Trump muốn Greenland?

Vị trí chiến lược và tài nguyên của Greenland có thể mang lại lợi ích cho Mỹ. Hòn đảo lớn nhất thế giới nằm dọc theo tuyến đường ngắn nhất từ ​​châu Âu đến Bắc Mỹ, đóng vai trò rất quan trọng đối với hệ thống cảnh báo tên lửa đạn đạo của Mỹ.

Mỹ đã bày tỏ sự quan tâm đến việc mở rộng hiện diện quân sự trên hòn đảo Bắc Cực, bao gồm việc đặt radar tại đây để giám sát vùng biển giữa Greenland, Iceland và Anh, nơi các tàu hải quân và tàu ngầm hạt nhân của Nga thường hoạt động.

"Chúng ta cần Greenland vì an ninh quốc gia, chứ không phải vì khoáng sản... Nếu nhìn vào Greenland, nhìn dọc theo bờ biển, các bạn sẽ thấy tàu Nga và Trung Quốc ở khắp mọi nơi", Tổng thống Trump nói với các phóng viên.

Dữ liệu vận tải cho thấy hầu hết hoạt động vận tải biển của Trung Quốc ở vùng biển Bắc Cực tập trung ở Thái Bình Dương và Tuyến đường biển phía Bắc gần Nga. Hầu hết hoạt động vận tải biển của Nga ở Bắc Cực diễn ra xung quanh bờ biển của chính Nga, mặc dù các nhà phân tích cho rằng tàu ngầm Nga thường xuyên di chuyển qua vùng biển giữa Greenland, Iceland và Anh.

Nhìn rộng hơn, Bắc Cực được cho là ngày càng bị “quân sự hóa” với các quốc gia thành viên NATO, Trung Quốc và Nga đều đang mở rộng hoạt động tại đây. Đảo Greenland, với thủ phủ Nuuk nằm gần New York hơn thủ đô Copenhagen của Đan Mạch, sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản, dầu mỏ và khí đốt tự nhiên dồi dào, nhưng quá trình phát triển diễn ra chậm và ngành khai thác mỏ chỉ nhận được rất ít đầu tư từ Mỹ.

Sự hiện diện của Mỹ

Quân đội Mỹ duy trì sự hiện diện thường trực tại căn cứ không quân Pituffik ở phía tây bắc Greenland.

Một thỏa thuận vào năm 1951 giữa Mỹ và Đan Mạch cho phép Mỹ tự do di chuyển và xây dựng các căn cứ quân sự ở Greenland, miễn là Đan Mạch và Greenland được thông báo.

Theo Kristian Soeby Kristensen, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Quân sự của Đại học Copenhagen, trong lịch sử, Đan Mạch từng nhượng bộ Mỹ vì Copenhagen không có khả năng phòng thủ Greenland, và vì những đảm bảo an ninh của Mỹ dành cho Đan Mạch thông qua NATO.

Hiện trạng của Greenland

Hòn đảo Greenland, một thuộc địa cũ của Đan Mạch, đã trở thành lãnh thổ chính thức của quốc gia Bắc Âu vào năm 1953 và chịu sự điều chỉnh của hiến pháp Đan Mạch.

Năm 2009, hòn đảo được trao quyền tự trị rộng rãi, bao gồm cả quyền tuyên bố độc lập khỏi Đan Mạch thông qua một cuộc trưng cầu dân ý.

Theo luật năm 2009, cơ quan lập pháp Greenland, Inatsisartut, có thể viện dẫn một điều khoản cho phép Đan Mạch và Greenland bắt đầu đàm phán về việc đạt được nền độc lập hoàn toàn.

Người dân Greenland có thể quyết định nền độc lập trong một cuộc trưng cầu dân ý, và một thỏa thuận về tình trạng độc lập giữa Đan Mạch và Greenland, nếu xảy ra, cũng cần sự chấp thuận của quốc hội Đan Mạch.

Nếu độc lập, Greenland có thể lựa chọn liên kết với Mỹ mà không cần trở thành lãnh thổ của Mỹ.

Hòn đảo này có thể hình thành một "liên kết tự do" với Mỹ, trong đó các khoản trợ cấp của Đan Mạch sẽ được thay thế bằng sự hỗ trợ và bảo vệ của Mỹ để đổi lấy các quyền về quân sự, một mô hình tương tự như Quần đảo Marshall, Micronesia và Palau.

Thăm dò dư luận Greenland

Quan hệ giữa Greenland và Đan Mạch đã trở nên căng thẳng do những vấn đề trong lịch sử dưới thời thuộc địa. Tuy nhiên, sự quan tâm của Tổng thống Trump đối với hòn đảo này đã thúc đẩy Đan Mạch nỗ lực hơn nữa để cải thiện quan hệ với Greenland.

Các cuộc thăm dò cho thấy phần lớn trong số 57.000 cư dân của Greenland ủng hộ độc lập, nhưng nhiều người Greenland cảnh báo không nên hành động vội vàng. Họ lo sợ Greenland có thể trở nên tồi tệ hơn và dễ bị Mỹ gây sức ép nếu quá nhanh chóng tìm kiếm độc lập khỏi Đan Mạch.

Nền kinh tế của Greenland phụ thuộc vào ngành đánh bắt cá, chiếm hơn 95% xuất khẩu, và các khoản trợ cấp hàng năm từ Đan Mạch, chiếm khoảng một nửa ngân sách.

Động thái của Tổng thống Trump

Tổng thống Trump đã bổ nhiệm Thống đốc bang Louisiana, ông Jeff Landry, làm đặc phái viên về Greenland. Điều này đã vấp phải sự chỉ trích từ Đan Mạch và Greenland.

Ông Landry công khai ủng hộ ý tưởng Greenland trở thành một phần của Mỹ.

Phản ứng của Đan Mạch và Greenland

Khi ông Trump đề nghị mua đảo Greenland trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen đã gọi đây là quyết định "vô lý".

Trong tuyên bố chung vào ngày 22/12, Thủ tướng Frederiksen và Thủ hiến Greenland Jens-Frederik Nielsen khẳng định Greenland thuộc về người dân Greenland.

"Không thể sáp nhập một quốc gia khác, ngay cả khi viện dẫn lý do an ninh quốc tế", hai nhà lãnh đạo nói, gửi thông điệp tới Tổng thống Mỹ.

Ngoại trưởng Đan Mạch Lars Lokke Rasmussen đã triệu tập đại sứ Mỹ sau quyết định bổ nhiệm đặc phái viên về Greenland. Sau đó, ông Rasmussen cho biết đại diện của Đan Mạch và Greenland đã "vạch ra lằn ranh đỏ" với đại sứ Mỹ.