Vì sao Israel chưa tung đòn đáp trả Iran?

Bốn ngày sau cuộc không kích của Iran, Israel vẫn chưa thống nhất được biện pháp đáp trả. Israel phải cân bằng áp lực quốc tế để một mặt thể hiện sự kiềm chế, đồng thời tìm kiếm phản ứng thích hợp trước một cuộc tấn công chưa từng có.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hiện phải cân nhắc giữa một bên là lời kêu gọi của liên minh cánh hữu về một phản ứng mạnh mẽ trước Iran và một bên là nguy cơ bị cộng đồng quốc tế cô lập hơn nữa do mở rộng cuộc chiến mà không có sự ủng hộ của các nước.

Sau cuộc họp kéo dài gần ba giờ hôm 15/4, nội các chiến tranh của Israel vẫn quyết tâm đáp trả cuộc tấn công của Iran. Bất chấp sức ép từ các đồng minh về việc không leo thang xung đột, Tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Trung tướng Herzi Halevi, cho biết cuộc tấn công của Iran vào Israel "sẽ bị đáp trả".

Nội các chiến tranh của Israel đã tranh luận về thời gian cũng như phạm vi phản ứng, hai quan chức Israel quen thuộc với các cuộc thảo luận nói với CNN. Một quan chức cho biết Israel dường như phải hành động nhanh chóng.

Theo một quan chức chính quyền cấp cao và một nguồn tin quen thuộc với tình báo, Mỹ hy vọng phản ứng quân sự của Israel sẽ bị giới hạn về phạm vi. Nguồn tin thứ hai cho biết, có thông tin tình báo của Mỹ cho thấy Israel đang cân nhắc một cuộc tấn công diện rộng và có giới hạn vào lãnh thổ Iran.

Quan chức chính quyền cấp cao cho biết Israel chưa đưa ra cảnh báo chính thức cho Mỹ về kế hoạch của nước này và thời điểm cuộc tấn công có thể xảy ra. Quan chức này cũng nhận định, nếu Israel không đáp trả Iran, Mỹ "tin tưởng rằng sẽ có sự xuống thang" và tình hình sẽ quay trở lại như trước đây.

Lựa chọn khó khăn

Các nhà phân tích nói rằng Israel có ít lựa chọn và mỗi lựa chọn đều phải trả giá, đặc biệt khi nước này đang bị lôi kéo vào cuộc chiến thảm khốc kéo dài 6 tháng với lực lượng Hamas ở Dải Gaza và đang đối đầu với nhiều chiến binh được Iran hậu thuẫn trong khu vực.

Một cuộc tấn công trực tiếp vào Iran sẽ tạo ra một tiền lệ khác. Mặc dù Israel được cho là đã tiến hành các hoạt động bí mật ở Iran trong nhiều năm qua, thường nhắm vào các cá nhân hoặc cơ sở được coi là mối đe dọa đối với an ninh của nước này, nhưng Israel chưa bao giờ tiến hành một cuộc tấn công quân sự trực tiếp vào lãnh thổ Iran.

Tổng thống Iran Ebrahim Raisi cảnh báo rằng "hành động dù là nhỏ nhất chống lại lợi ích của Iran" đều sẽ gặp phải phản ứng "nghiêm trọng, rộng khắp và đau đớn", đồng thời mô tả cuộc tấn công của Iran vào Israel là một hành động "phòng vệ hợp pháp".

"Chúng tôi chắc chắn đang ở một giai đoạn mới và một giai đoạn rất nguy hiểm trong cuộc đối đầu giữa Israel và Iran. Iran chắc chắn đã cố gắng thay đổi luật chơi với Israel… Chúng tôi có thể sẽ phải đối mặt với nhiều đợt tấn công trực tiếp hơn trong tương lai", Raz Zimmt, chuyên gia về Iran tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS) ở Tel Aviv, cho biết.

Ông nói rằng, mặc dù Israel khó có thể không trả đũa nhưng nước này có thể sẽ không tiến hành một "cuộc tấn công quân sự toàn diện ngay lập tức nhằm vào các mục tiêu bên trong lãnh thổ Iran", vì Tehran đã tuyên bố sẽ đáp trả bằng một cuộc tấn công thậm chí còn lớn hơn cuộc không kích vào cuối tuần qua.

"Ưu tiên của Israel là tiếp tục và tập trung vào việc đạt được các mục tiêu chính của chúng tôi ở Gaza chứ không phải mở các mặt trận mới", chuyên gia Zimmt nhận định.

Alon Pinkas, cựu quan chức ngoại giao Israel, cho biết khó có khả năng Israel sẽ trả đũa bằng cách tấn công trực tiếp vào Iran. Nhưng nếu điều đó xảy ra, hậu quả sẽ phụ thuộc vào các mục tiêu. Ông nói rằng, các mục tiêu có thể bao gồm khí tài quân sự hoặc chương trình hạt nhân của Iran. Theo ông, "mỗi mục tiêu sẽ đại diện cho một mức độ leo thang khác nhau".

Một quan chức Israel nói rằng, một trong số các lựa chọn quân sự đang được xem xét là tấn công vào một cơ sở của Iran nhằm gửi thông điệp tới Tehran nhưng tránh gây thương vong.

Sức ép từ đồng minh

Tamir Hayman, cựu giám đốc cơ quan tình báo quân sự của Israel, cho biết, phản ứng của Israel có thể bị hạn chế bởi thực tế rằng nước này hoạt động như một phần của liên minh không chính thức khi đối phó loạt tên lửa và máy bay không người lái của Iran.

Cuộc không kích của Iran đã bị ngăn chặn với sự giúp đỡ của các đồng minh bao gồm Mỹ, Anh và Pháp, cũng như Jordan.

"Liên minh này có hiệu quả và quan trọng, nhưng nó sẽ hạn chế quyền tự do hành động để đáp trả", Hayman, người hiện đứng đầu Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS) ở Tel Aviv, cho biết. Các đồng minh phương Tây và Ả Rập của Israel đã ngăn cản nước này đáp trả cuộc tấn công của Iran.

Theo các quan chức Mỹ, Tổng thống Mỹ Joe Biden và các thành viên cấp cao trong nhóm an ninh quốc gia của ông đã nói với những người đồng cấp Israel rằng Mỹ sẽ không tham gia vào bất kỳ hành động tấn công nào chống lại Iran. Ông Biden coi việc Israel đánh chặn thành công cuộc không kích dữ dội của Iran là một chiến thắng lớn và gợi ý rằng phản ứng tiếp theo của Israel là không cần thiết.

Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby đã nhắc lại quan điểm. "Chỉ vì Iran tiến hành cuộc tấn công chưa từng có này… không có nghĩa là chúng ta nên chấp nhận tình trạng leo thang liên tục gia tăng trong khu vực", ông Kirby nhấn mạnh.

Chính trị nội bộ

Israel cũng có thể sẽ tính đến những cân nhắc chính trị trong nước. Thủ tướng Benjamin Netanyahu lãnh đạo liên minh cực hữu nhất trong lịch sử Israel và việc giữ cho chính phủ không sụp đổ sẽ cần đến việc xoa dịu của những người theo đường lối cứng rắn.

Ông Netanyahu đã bị chỉ trích dữ dội trong nước vì không thể ngăn chặn cuộc tấn công do Hamas phát động vào tháng 10 năm ngoái nhằm vào Israel, cũng như việc ông không thể đảm bảo quá trình thả hơn 100 con tin vẫn còn ở Gaza.

Chuyên gia Pinkas cho rằng, bất kỳ quyết định trả đũa nào của Israel nhằm vào Iran sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi chính phủ cực hữu của Thủ tướng Netanyahu và nhu cầu sống còn về chính trị của chính thủ tướng.

Theo ông Pinkas, ở Israel, công chúng không muốn mở ra một mặt trận khác, khi quân đội vẫn đang chiến đấu ở Gaza.

"Mọi người vẫn còn bị tuyệt vọng và sốc về những gì đã xảy ra vào tháng 10, vì vậy tôi không nghĩ công chúng lại muốn leo thang và mở ra một cuộc xung đột trực tiếp với Iran", ông Pinkas nhận định.

Tiếng nói từ cộng đồng quốc tế

Trước cuộc tấn công của Iran vào cuối tuần qua, Israel đã bị cô lập trên trường quốc tế do hành động của nước này trong cuộc chiến ở Gaza, nơi hơn 33.000 người Palestine đã thiệt mạng. Tuy nhiên, kể từ sau cuộc tấn công của Iran, các đồng minh phương Tây đã tập hợp xung quanh Israel và ủng hộ quyền tự vệ của họ.

Một số chính trị gia Israel đã kêu gọi tận dụng sự ủng hộ có được sau vụ tấn công để đáp trả.

Những người khác kêu gọi Israel sử dụng sức ảnh hưởng từ cộng đồng quốc tế để tấn công Tehran hoặc xâm chiếm thành phố Rafah của Gaza, nơi có hơn 1 triệu người Palestine đang trú ẩn và là nơi mà Israel cho là thành trì cuối cùng của Hamas.

Hai nguồn tin tiết lộ Israel dự định thực hiện những bước đầu tiên hướng tới một cuộc tấn công trên bộ ở Rafah trong tuần này, nhưng đã trì hoãn các kế hoạch vì đang cân nhắc phản ứng trước cuộc tấn công của Iran. Một quan chức Israel cho biết chính phủ vẫn quyết tâm thực hiện chiến dịch ở Rafah, mặc dù thời điểm sơ tán dân thường và cuộc tấn công trên bộ vẫn chưa rõ ràng.

Tương lai của cuộc chiến ở Gaza và cuộc tấn công trên bộ ở Rafah đều là những yếu tố gây tranh cãi trong nội các chiến tranh về khả năng đáp trả cuộc tấn công của Iran.

"Chúng ta cần phải đáp trả và có hai lựa chọn tốt: Hoặc, chúng ta lợi dụng cuộc không kích ngày hôm qua để tấn công Iran, hoặc đạt được thỏa thuận với Mỹ để tiến vào Rafah và loại bỏ Hamas ở đó", Yakov Amidror, cựu cố vấn an ninh quốc gia của Thủ tướng Netanyahu, nói với Jerusalem Post.

Hai quan chức Israel nói rằng Benny Gantz, một thành viên chủ chốt của nội các chiến tranh, đã thúc đẩy phản ứng nhanh chóng hơn trước cuộc tấn công của Iran. Các nguồn tin cho biết, ông tin rằng Israel càng trì hoãn phản ứng trước cuộc tấn công của Iran thì càng khó thu hút được sự ủng hộ của quốc tế dành cho nước này.

Tuy nhiên, những người khác không đồng ý, cho rằng hành động trả đũa của Israel khiến căng thẳng leo thang và càng khiến nước này cô lập hơn nữa đặc biệt là với các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh mà Israel đang tìm cách bình thường hóa quan hệ.

Mối quan hệ với các nước Ả Rập

Các quốc gia Ả Rập, bao gồm cả những quốc gia thân thiện với Israel, đã bày tỏ lo ngại về nguy cơ leo thang cuộc tấn công của Iran, nhưng chưa lên án thẳng thừng hành động này.

Israel cho biết hầu hết máy bay không người lái được bắn từ Iran đều bị chặn bên ngoài không phận của nước này. Jordan đã bắn hạ một số máy bay không người lái và vấp phải sự chỉ trích trong thế giới Ả Rập vì hành động này. Jordan lập luận rằng điều này được thực hiện để bảo vệ công dân của mình và để đáp lại những hành vi vi phạm không phận của họ.

Tuy nhiên, bất chấp vai trò trong việc đánh chặn máy bay không người lái của Iran, Jordan vẫn không phủ nhận việc trừng phạt chính phủ của Thủ tướng Netanyahu. Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi tỏ ra ủng hộ quan điểm của Iran rằng cuộc không kích vào Israel là để trả đũa việc Israel ném bom tòa nhà ngoại giao Iran ở Damascus, Syria hồi đầu tháng.

"Bây giờ tôi nghĩ rằng áp lực đang đè lên Israel là không leo thang và hướng tới mục tiêu mà tất cả chúng ta cùng chia sẻ, đó là giảm leo thang xung đột", Ngoại trưởng Safadi nói, đồng thời cảnh báo ông Netanyahu đang tìm cách leo thang để chuyển sự chú ý ra khỏi cuộc chiến của Israel ở Gaza.

Israel cũng đang thực hiện sứ mệnh hàn gắn quan hệ với các quốc gia Ả Rập, một số quốc gia nằm đối diện Vịnh Ba Tư với Iran, là nơi đặt căn cứ quân sự của Mỹ và đã từng hứng chịu hỏa lực từ các nhóm đồng minh của Iran. Những quốc gia này đã duy trì sự cân bằng tinh tế giữa mối quan hệ với Iran và với Israel, đồng thời cảnh giác với tác động của một cuộc chiến toàn diện giữa Iran-Israel đối với sự ổn định và hoạt động xuất khẩu dầu của chính họ.

"Điều cuối cùng mà họ (các quốc gia vùng Vịnh) mong muốn lúc này là một cuộc đụng độ có thể làm tăng giá dầu, chặn eo biển Hormuz", ông Pinkas cho biết. Ông nói thêm rằng mối quan hệ của Israel với các quốc gia này có thể bị ảnh hưởng nếu Israel bị coi là nguồn cơn cho sự leo thang trong khu vực.