Ukraine đủ sức cầm cự bao lâu khi Mỹ dừng viện trợ quân sự?

"Ông phải biết ơn nhiều hơn", Tổng thống Donald Trump nói với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong một cuộc họp căng thẳng tại Phòng Bầu dục vào ngày 28/2. Cuộc họp với mục tiêu ban đầu là ký kết thỏa thuận khoáng sản đã nhanh chóng biến thành cuộc khẩu chiến, khi Tổng thống Trump và Phó Tổng thống JD Vance chỉ trích Tổng thống Zelensky vì "đánh cược với Thế chiến III", đồng thời chỉ trích nhà lãnh đạo Ukraine thiếu "sự tôn trọng" và "biết ơn" dành cho Mỹ.

Không lâu sau, truyền thông Mỹ đồng loạt đưa tin Tổng thống Trump đang cân nhắc việc tạm dừng tất cả viện trợ quân sự cho Ukraine. Trong bối cảnh Ukraine chuẩn bị đối mặt với nguy cơ mất đi nguồn viện trợ quân sự quan trọng, câu hỏi đặt ra là liệu Kiev có thể trụ vững bao lâu nếu không có vũ khí do Mỹ viện trợ.

Về hỗ trợ tài chính, Mỹ là một trong những đồng minh hàng đầu của Ukraine kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự vào tháng 2/2022. Theo tính toán của Viện Kinh tế Thế giới Kiel, tổng viện trợ của Mỹ đã đạt 114 tỷ euro (khoảng 119 tỷ USD), trong khi các quốc gia châu Âu đã đóng góp tổng cộng 132 tỷ euro (khoảng 138 tỷ USD).

Liên quan tới viện trợ quân sự, một quan chức phương Tây nói với báo Wall Street Journal rằng Ukraine hiện sản xuất hoặc mua 55% vũ khí, trong khi Mỹ cung cấp khoảng 20% và châu Âu khoảng 25%.

Theo thống kê của Viện Kiel, kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự tại Ukraine, Mỹ đã cung cấp 64 tỷ euro (khoảng 66,9 tỷ USD) viện trợ quân sự, trong khi các đóng góp từ châu Âu lên tới 62 tỷ euro (khoảng 64,8 tỷ USD). Lầu Năm Góc cũng đưa ra con số ước tính tương tự, với viện trợ quân sự từ Mỹ đạt 65,9 tỷ USD.

Theo chuyên gia Francois Heisbourg tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, về tài chính, châu Âu có thể thay thế Mỹ nếu viện trợ từ Mỹ bị đóng băng, với điều kiện châu Âu có thiện chí để làm điều đó. Tuy nhiên, tài chính chỉ là một phần trong bài toán viện trợ cho Ukraine.

Các chuyên gia cảnh báo một số hệ thống vũ khí do Mỹ cung cấp rất quan trọng đối với quân đội Ukraine và việc thay thế chúng sẽ rất khó khăn, nếu không muốn nói là không thể thay thế. Những hệ thống này hoặc được sản xuất với số lượng hạn chế ở châu Âu, hoặc không được sản xuất tại đó.

Ukraine có thể mất vũ khí nào?

Nếu Mỹ dừng viện trợ, Ukraine có thể mất một số hệ thống vũ khí và trang thiết bị.

Tên lửa phòng không

Quân đội Ukraine sẽ không thể bổ sung kho tên lửa đánh chặn cho các hệ thống phòng không Patriot, có khả năng bắn hạ tên lửa đạn đạo Nga và tên lửa đạn đạo phóng từ trên không Kinzhal. Các tên lửa này chỉ được sản xuất tại Mỹ.

Theo Wall Street Journal, sự thiếu hụt này sẽ buộc Ukraine phải đưa ra những quyết định khó khăn về việc bảo vệ các mục tiêu nào và bỏ mặc mục tiêu nào trước các đòn tấn công của Nga.

Rocket và tên lửa cho hệ thống phóng loạt

Ukraine cũng sẽ mất quyền tiếp cận các tên lửa và rocket dẫn đường cho các hệ thống pháo phản lực phóng loạt (MLRS), bao gồm các hệ thống MLRS bánh xích và HIMARS bánh lốp. Mỹ cung cấp cho quân đội Ukraine hai loại vũ khí này: GMLRS, có tầm bắn lên đến 90km, và ATACMS, có thể đạt tầm bắn 300km. Mặc dù châu Âu đã cung cấp tên lửa hành trình SCALP và Storm Shadow, nhưng số lượng của chúng không đủ để thay thế hoàn toàn các hệ thống tên lửa tầm xa do Mỹ cung cấp.

Nếu thiếu vũ khí pháo binh tầm xa dẫn đường chính xác, Ukraine sẽ mất khả năng tấn công các kho vũ khí, trung tâm chỉ huy, sân bay và các khu huấn luyện của Nga. Những cuộc tấn công này đã đóng vai trò quan trọng trong việc làm gián đoạn các chuỗi cung ứng và hậu cần của Nga buộc các lực lượng Nga phải di chuyển các căn cứ không quân ra xa tuyến đầu.

"Châu Âu có các khả năng phòng không và hệ thống MLRS khác, nhưng hệ thống của chúng tôi là tốt nhất, đã được triển khai với số lượng lớn, chỉ cần bổ sung đạn dược và bảo trì. Ngành công nghiệp vũ khí châu Âu không thể tạo ra hệ thống mới hoặc sản xuất thêm ngay lập tức", một cựu quan chức chính phủ Mỹ nói với báo Washington Post.

Theo nhà phân tích quân sự Ian Matveev, lực lượng Ukraine đã học cách vận hành và bảo trì các hệ thống này mà không có sự hỗ trợ của Mỹ. Thách thức duy nhất, theo ông, có thể là một số loại cần sửa chữa.

Hỗ trợ tình báo

Chính phủ Mỹ cũng đang xem xét không chỉ dừng cung cấp vũ khí mà còn dừng chia sẻ thông tin tình báo cho các lực lượng vũ trang Ukraine, theo báo New York Times. Hiện vẫn chưa rõ Ukraine sẽ bù đắp tổn thất này như thế nào. Mỹ vượt trội hơn các quốc gia châu Âu về khả năng trinh sát vệ tinh và các khả năng thu thập tình báo khác, đài BBC đưa tin.

Ukraine có thể thay thế vũ khí nào?

Starlink

Cùng với hỗ trợ tình báo, Mỹ cũng có thể ngừng cung cấp hệ thống thông tin vệ tinh Starlink của tỷ phú Elon Musk cho quân đội Ukraine. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov gần đây cho biết nước này đang tìm kiếm giải pháp thay thế và "đã có một giải pháp."

"Từ khi bắt đầu, chúng tôi đã hiểu rõ rằng đối tác của chúng tôi không ổn định. Tất cả quân đội đều nhận ra rằng việc phụ thuộc vào hệ thống thông tin quân sự, được xây dựng trên cơ sở hạ tầng thương mại của một quốc gia khác ngoài tầm kiểm soát của chúng tôi, là sai lầm" chuyên gia tác chiến điện tử của Ukraine, Serhii Beskrestnov, cho biết.

Theo ông, quân đội Ukraine đã tìm giải pháp thay thế từ lâu. Vì vậy, mặc dù mất Starlink sẽ là một thiệt hại lớn, nhưng không phải là thảm họa với Ukraine. Các lực lượng vũ trang Ukraine từng bị gián đoạn trong việc truy cập Starlink, chẳng hạn, trong các chiến dịch ở tỉnh Kursk của Nga.

Theo báo Politico, Liên minh châu Âu (EU) cũng đang tìm kiếm giải pháp tiềm năng liên quan đến Govsatcom, một mạng lưới vệ tinh của các chính phủ EU dự kiến sẽ hoạt động toàn diện vào cuối năm nay.

Đạn dược

Một năm trước, khi Quốc hội Mỹ đình trệ trong việc phê duyệt gói viện trợ trị giá 60 tỷ USD cho Ukraine, một trong những thách thức lớn nhất trên tiền tuyến là sự thiếu hụt đạn pháo.

Từ khi xung đột bắt đầu nổ ra đến tháng 9/2024, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine khoảng 3 triệu viên đạn. Tuy nhiên, kho đạn của châu Âu đã cạn kiệt trong những tháng đầu của cuộc chiến và việc tăng cường sản xuất cũng rất khó khăn.

Thực trạng này bắt đầu thay đổi. Vào năm 2024, các quốc gia châu Âu đã sản xuất 1,4 triệu viên đạn và dự kiến sẽ tăng sản lượng lên 2 triệu viên vào năm 2025. Trong khi đó, Ukraine cũng tự sản xuất 2,5 triệu đạn pháo và đạn cối trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 11/2024, theo Tổng thống Volodymyr Zelensky.

Xe tăng và xe chiến đấu bộ binh

Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine 21 xe tăng Abrams và hơn 300 xe chiến đấu bộ binh Bradley, theo báo cáo của Lầu Năm Góc vào cuối tháng 1.

Tuy nhiên, xe tăng Abrams có thể được thay thế bằng xe tăng Leopard 2 của Đức. Vào năm 2023, Ukraine đã nhận khoảng 70 xe tăng Leopard 2 và quân đội châu Âu hiện có khoảng 2.000 chiếc.

Ukraine cũng tiếp tục sử dụng các xe tăng thời Liên Xô, cả từ kho dự trữ trong nước và từ các đồng minh.

Về xe chiến đấu bộ binh, đến tháng 12/2023, Ukraine đã nhận ít nhất 140 xe Marder của Đức và dự kiến nhận thêm 20 chiếc trong nửa đầu năm 2025.

Ukraine có thể tiếp tục chiến đấu bao lâu?

Hiện có nhiều dự báo khác nhau, nhưng các đánh giá cho thấy nếu không có viện trợ quân sự từ Mỹ, Ukraine có thể giữ vững các vị trí hiện tại trên mặt trận trong vòng từ 6 tháng đến một năm. Tuy nhiên, cựu quan chức cấp cao Lầu Năm Góc Celeste Wallander lưu ý rằng việc chuyển giao những vũ khí đã được Mỹ phê duyệt dưới thời Tổng thống Joe Biden sẽ là yếu tố quyết định trong vấn đề này.

Việc chuyển giao vũ khí từ Mỹ đến Ukraine đi qua 3 kênh chính:

Thứ nhất, rút từ kho dự trữ. Đây là kênh nhanh nhất, nơi vũ khí được lấy trực tiếp từ kho dự trữ của Mỹ và nhanh chóng gửi đến Ukraine. Lầu Năm Góc ước tính vẫn có thể gửi số vũ khí trị giá 3,85 tỷ USD qua kênh này.

Thứ hai, các hợp đồng mới của Lầu Năm Góc. Đây là kênh chậm nhất, trong đó vũ khí được đặt hàng và sản xuất riêng cho Ukraine. Một số lô vũ khí đã được lên kế hoạch chuyển giao đến năm 2026.

Thứ ba, mua sắm trực tiếp của Ukraine. Ukraine sử dụng nguồn vốn của Mỹ để mua vũ khí sản xuất tại Mỹ. Các đơn hàng cuối cùng dự kiến sẽ được hoàn thành trong vòng 6 tháng tới.

Theo một chuyên gia về chính sách đối ngoại của Mỹ, thách thức với Ukraine hiện nay là Tổng thống Trump có thể ngừng giao hàng qua bất kỳ kênh nào trong 3 kênh trên, thậm chí hủy bỏ các hợp đồng của Lầu Năm Góc hoặc điều hướng các tàu chở vũ khí.

"Việc mất viện trợ từ Mỹ có làm tình hình trở nên khó khăn hơn đối với lực lượng Ukraine không? Có. Liệu nó có dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn trong vòng 6 tháng không? Không", một cựu sĩ quan quân đội Ukraine và nhà phân tích tình báo nguồn mở, người sử dụng biệt danh Tatarigami, cho biết.

"Điều này đồng nghĩa với việc nhiều binh sĩ và dân thường Ukraine thiệt mạng hơn, nhất là khi các kho tên lửa phòng không cạn kiệt, nhưng trên chiến trường, sẽ không có sự sụp đổ đột ngột", Tatarigami nhận định.