Ukraine đối mặt "thảm họa môi trường tồi tệ nhất sau khủng hoảng Chernobyl"

Đập Kakhovka trước và sau khi vỡ (Ảnh: Maxar).

Các nhà khoa học Ukraine đang đợi nước rút bớt trước khi đánh giá đầy đủ về tác động môi trường của vụ vỡ đập Kakhovka. Tuy nhiên, các quan chức Ukraine đã đưa ra những cảnh báo đáng lo ngại về mức độ nghiêm trọng của vụ việc lần này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã triệu tập một cuộc họp khẩn cấp của Hội đồng An ninh Quốc gia sau sự cố sập một phần của đập Kakhovka, một trong những con đập lớn nhất thế giới. Các công tố viên của Ukraine cho biết họ đang điều tra vụ vỡ đập theo hướng "hủy diệt sinh thái".

Ukraine và Nga cáo buộc nhau làm nổ tung đập Kakhovka. Các phương tiện truyền thông chỉ ra dữ liệu vệ tinh cho thấy, một con đường xuyên qua đập đã bị ngập một phần trong những ngày gần đây và mực nước đang ở mức cao kỷ lục.

Đập Kakhovka bị vỡ gây ngập lụt nghiêm trọng (Ảnh: Maxar).

Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock đổ lỗi cho chiến dịch quân sự của Nga khiến con đập bị vỡ, đồng thời mô tả vụ việc là "thảm họa môi trường".

Các nhà phân tích cho rằng quy mô thiệt hại sẽ phụ thuộc vào lượng nước thoát ra. Vụ vỡ đập đã buộc hàng nghìn người phải sơ tán, khiến các công viên quốc gia bị ngập lụt và ảnh hưởng đến nguồn cung cấp nước cho hàng triệu người. Trong trường hợp xấu nhất, nó có thể gây nguy hiểm lâu dài cho nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu ở Zaporizhzhia, đồng thời có thể phát tán độc tố nông nghiệp và hóa dầu ra Biển Đen.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế thông báo các chuyên gia của họ tại Zaporizhzhia, cách đập 160km về phía thượng nguồn, đang theo dõi chặt chẽ tình hình. Họ cho biết "không có rủi ro an toàn hạt nhân ngay lập tức tại nhà máy", vì các bể làm mát đã đầy.

Tuy nhiên, điều này có thể thay đổi trong tương lai, nếu hồ chứa phía sau đập bị cạn kiệt đáng kể. Điều này sẽ gây khó khăn cho việc bổ sung hệ thống làm mát và vận hành máy phát điện diesel.

Cựu bộ trưởng sinh thái Ostap Semerak nhận định, vụ vỡ đập Kakhovka là mối đe dọa lớn nhất hiện nay, nhưng những mối nguy hiểm khác có thể xuất hiện trong những ngày và những tuần tới, khi nước lũ nhấn chìm các thành phố, trạm xăng và trang trại. Dòng nước sẽ bị ô nhiễm bởi hóa chất nông nghiệp và các sản phẩm dầu, sau đó chảy vào Biển Đen.

"Điều này sẽ có tác động đến Romania, Gruzia, Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria, đồng thời có thể gây hại cho tất cả các khu vực. Chính phủ đã tuyên bố đây là thảm họa môi trường lớn nhất ở châu Âu trong 10 năm qua và tôi nghĩ đây có thể là thảm họa tồi tệ nhất ở Ukraine kể từ Chernobyl năm 1986", ông Semerak cho biết.

Nhà máy Chernobyl là nơi từng xảy ra thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất thế giới vào năm 1986.

Theo ông Zelensky, phòng tua-bin tại nhà máy thủy điện Kakhovka đã chìm trong nước và 150 tấn dầu nhờn công nghiệp đã bị cuốn trôi.

Olena Kravchenko, giám đốc của tổ chức phi chính phủ về Luật Môi trường Nhân dân Ukraine, cho biết vụ vỡ đập có nguy cơ gây ra "hậu quả môi trường chưa từng có" đối với các khu vực hạ lưu sông Dnipro, cửa sông Dnipro và các hệ sinh thái ở khu vực ven Biển Đen.

Kravchenko nói rằng sông Dnipro sẽ bị ô nhiễm bởi các mảnh vụn và hóa chất độc hại. Nguồn cung cấp nước có thể bị giảm hoặc cắt ở một số thành phố, bao gồm Kherson, và việc tưới tiêu có thể không khả thi ở những khu vực nông nghiệp, ảnh hưởng đến mùa màng. Bộ Quốc phòng Ukraine xác nhận lũ lụt đã giết chết 300 con thú trong sở thú Nova Kakhovka.

Theo Kravchenko, sau khi đập bị vỡ, cá, động vật thân mềm và các loài thủy sinh khác có thể sẽ chết hàng loạt, môi trường sống bị phá vỡ trên diện rộng và các công viên quốc gia sẽ bị tác động nghiêm trọng về mặt sinh thái. Ngoài ra, bom mìn sẽ bị cuốn trôi và bị phù sa vùi lấp, điều này khiến khó xác định vị trí và tháo dỡ chúng hơn.

Denys Tsutsaiev, một thành viên của Tổ chức Hòa bình Xanh ở Trung và Đông Âu, nói rằng vụ vỡ đập "một lần nữa gây nguy hiểm cho hàng nghìn sinh mạng của dân thường cũng như thiên nhiên".

"Đây là một thảm họa rất lớn, nhưng còn quá sớm để đánh giá tác động và khó so sánh với những gì đã xảy ra trước đây. Chúng tôi vẫn chưa biết con đập bị hư hại ở mức nào", Tsutsaiev nói.