Ukraine đối mặt thách thức mới đáng lo ngại

Những đồn đoán tràn lan bùng lên trong những ngày qua về việc Tổng thống Volodymyr Zelensky sẽ sa thải chỉ huy quân sự hàng đầu, Tư lệnh quân đội Valery Zaluzhny, càng đẩy Kiev vào tình thế đáng lo ngại giữa thời điểm bấp bênh của cuộc chiến.

Ngoài việc đang đau đầu chờ xem liệu các đồng minh phương Tây có phê duyệt hơn 100 tỷ USD viện trợ rất cần thiết hay không, chính phủ ở Kiev đang phải đối mặt với một sự xao lãng ngày càng nhức nhối: sự hỗn loạn trong hàng ngũ cấp cao tập trung vào số phận của người chỉ huy quân sự hàng đầu.

Tuần này, đồn đoán đã nổ ra trong giới chính trị và quân sự khi các phương tiện truyền thông và trực tuyến đưa tin Tổng thống Zelensky đã sa thải tướng Zaluzhny. Thông tin đồn đoán lan rộng đến mức văn phòng tổng thống buộc phải đưa ra lời phủ nhận công khai. Người phát ngôn của tổng thống, Serhiy Nikiforov, nói với truyền thông Ukraine hôm 29/1: "Không có chuyện sa thải".

Tuy nhiên, phản ứng cộc lốc này lại chỉ làm tăng thêm sự suy đoán. Và cả Ukraine hiện vẫn đang bị phân tâm xem vị tướng này sẽ ở lại hay đi. Trong khi đó, văn phòng tổng thống lẫn bộ chỉ huy quân sự đều không cung cấp bất kỳ thông tin mới nào.

Trong khi đó, hàng loạt tờ báo Anh phỏng đoán ông Zelensky sắp cách chức ông Zaluzhny dù Kiev đã bác bỏ thông tin tương tự mà báo chí Ukraine đăng tải trước đó.

"Cho đến nay, ông Zelensky vẫn chưa thông báo về việc sẽ thay thế vị tướng này. Nhưng điều đó không có nghĩa là chiếc ghế của tướng Zaluzhny đã an toàn. Có thể đơn giản chỉ là chưa có người thay thế ông ấy", báo Economist viết ngày 30/1. Báo này còn viết, ông Zaluzhny được đề nghị làm Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Ukraine vào ngày 29/1 nhưng đã từ chối.

Trong khi đó, 4 nguồn thạo tin của Financial Times nói ông Zelensky đã đề xuất ông Zaluzhny nhận vị trí mới là cố vấn quốc phòng. Theo 2 trong 4 nguồn tin, ông Zelensky đã nói rõ rằng dù tướng Zaluzhny có nhận lời hay không, ông vẫn sẽ bị cách chức khỏi vị trí Tổng Tham mưu trưởng.

Một cựu quan chức cấp cao Ukraine cho biết chính phủ của ông Zelensky đã lên kế hoạch cách chức vị tướng này, nhưng đã tạm hoãn vào tối 29/1 khi tin tức này bị rò rỉ.

Quan chức này cho biết bây giờ họ chỉ đang làm chậm quá trình này. Một thành viên Quốc hội Ukraine, người đã được thông báo về kế hoạch cũng đưa ra lời giải thích tương tự, nói rằng Tổng thống Zelensky và tướng Zaluzhny đã gặp nhau vào tối 29/1 nhưng không có quyết định nào được đưa ra. Người này cho biết, một trong những điểm khó khăn đối với chính phủ là không có vị tướng có thể thay thế ngay lập tức.

Hôm 31/1, Nga cũng cho biết đang theo dõi diễn biến xung quanh tin đồn Tổng thống Zelensky tìm cách bãi nhiệm tướng Zaluzhny.

Cho đến nay vẫn chưa rõ tình hình hiện tại như thế nào. Có thông tin cho rằng ông Zelensky vẫn có thể bãi nhiệm và thay thế ông Zaluzhny, quy trình cần sự ủng hộ của Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov. Ứng viên nhiều khả năng thay thế tướng Zaluzhny trên vai trò Tổng tham mưu trưởng quân đội là tướng Kyrylo Budanov, người đứng đầu cơ quan tình báo quân đội Ukraine.

Sự hỗn loạn trong giới lãnh đạo thời chiến của Ukraine xảy ra khi Nga vẫn đang duy trì thế tấn công liên tục xung quanh thị trấn Avdiivka phía đông, nơi lực lượng của Moscow đã gia tăng hết làn sóng tấn công này đến làn sóng tấn công khác kể từ đầu tháng 10/2023.

Tuần trước, binh sĩ Nga đã đột nhập vào rìa phía nam thành phố, sử dụng các đường hầm thoát nước để vào phía sau lực lượng phòng thủ và phục kích lực lượng Ukraine.

Các trận chiến khốc liệt hiện đang diễn ra khi Ukraine đang nỗ lực đánh bật quân Nga. Những binh sĩ chiến đấu xung quanh thành phố, nơi có khoảng 1.000 thường dân vẫn ở lại sinh sống, nói rằng mũi tấn công của Nga chưa đe dọa các tuyến tiếp tế quan trọng nhưng thực tế hiện tại cho thấy Moscow đang nỗ lực hết mình để giành quyền kiểm soát thành phố này.

Việc sa thải tướng Zaluzhny cũng có thể dẫn đến một vấn đề chính trị gai góc đối với Tổng  thống Zelensky. Vị chỉ huy quân sự này hiện được đánh giá cao hơn tổng thống trong một số cuộc thăm dò ý kiến, và việc sa thải ông sẽ bị xem là động thái nhằm hạ thấp vị tướng này như một đối thủ chính trị tiềm năng. Bởi trong 2 năm chiến sự khốc liệt, tướng Zaluzhny đã trở thành hiện thân của sự đoàn kết cần thiết trên khắp đất nước. 

Các thành viên Quốc hội Ukraine cho biết, tình trạng hỗn loạn ở cấp cao nhất đã lan rộng khắp quân đội Ukraine, ảnh hưởng đến tinh thần cấp bậc cũng như công việc của các sĩ quan cấp cao với các đối tác từ các nước đồng minh. Bất ổn và lo lắng bao trùm khi không ai rõ liệu các mệnh lệnh do tướng Zaluzhny ban hành có được tổng thống ủng hộ hay không. Và điều này gây mất lòng tin vào hệ thống chỉ huy.

Dọc theo chiến tuyến, Ukraine đang giao tranh dữ dội và đẫm máu hàng ngày, một số binh sĩ than thở về vấn đề này. "Tướng Zaluzhny có quyền lực rất cao trong quân đội nên việc sa thải vị tướng này sẽ là "một tín hiệu cho các chỉ huy các cấp: Dù bạn có làm tốt công việc của mình đến đâu, bạn vẫn có thể bị cách chức mà không cần lý do", trung úy Pavlo Velychko, người đang phục vụ trong Lữ đoàn phòng thủ lãnh thổ số 101 của Ukraine, nói.