Trung Quốc không áp đặt được nếu Việt Nam tăng cường cạnh tranh

Giáo sư Kawashima Shin, chuyên gia về lịch sử chính trị và ngoại giao châu Á của Đại học Tokyo chia sẻ quan điểm về thế khó của Việt Nam (VN) trong đấu tranh bảo vệ chủ quyền với Trung Quốc (TQ), qua đó thấy được chính sách đối ngoại tiếp cận của VN với TQ vừa cứng vừa mềm, phức hợp, linh hoạt, thận trọng….

Có ý kiến cho rằng, trong trục quan hệ với hai nước lớn là Mỹ và TQ, trường hợp của VN không dễ dàng ứng xử như Nhật hay Philippines - độc lập về kinh tế với TQ và là đồng minh của Mỹ, nếu như không nói là thế rất khó. Theo ông VN nên làm gì?

VN là trường hợp đặc biệt trong khu vực. Không chỉ có chế độ chính trị tương đồng với TQ, chung đường biên giới, mà có cả những biến cố lịch sử. VN phải bảo vệ chủ quyền của mình, nhưng vì ở quá gần TQ, VN vẫn phải duy trì quan hệ tốt với TQ.

Đây là một vấn đề nhạy cảm mà thế giới đều biết. Chính quyền VN cần thông qua ngoại giao thừa nhận và giải thích để thế giới hiểu rõ cái khó này, để Mỹ, Nhật và các nước khác hiểu tại sao VN phải có cách tiếp cận vừa cứng vừa mềm, phức hợp, linh hoạt, thận trọng… với TQ.

Trong quan hệ kinh tế, VN cũng ở thế mất cân bằng, thậm chí có lo ngại về sự phụ thuộc vào kinh tế TQ. Ông nghĩ VN nên làm thế nào?

Trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nếu VN tăng được năng lực cạnh tranh về công nghệ, hoặc trở thành một mắt xích rất quan trọng, TQ sẽ không áp đặt được VN. Hãy như Nhật, làm sao để nếu TQ vì vấn đề chủ quyền mà cắt đứt quan hệ kinh tế, chính kinh tế TQ sẽ bị tổn thương.

TQ không ngừng cải tạo đảo nhân tạo

Thời gian gần đây, nhiều quốc gia liên tục yêu cầu TQ ngừng các hoạt động cải tạo, quân sự hóa các đảo nhân tạo họ xây dựng trái phép trên Biển Đông. Theo ông liệu TQ có ngừng việc này không?

Không đâu. Trước hết, ông Tập Cận Bình khác hẳn các lãnh đạo trước đó của TQ. Ông ta dùng cuộc chiến chống tham nhũng để kiểm soát các quan chức cấp cao, gây dựng danh tiếng của mình trong xã hội TQ.

Ông ta cũng tận dụng chủ nghĩa dân tộc, tạo nên “Giấc mơ Trung Hoa” cho người TQ, rằng giờ đây TQ có thể làm những điều trước kia TQ không thể làm, điển hình là biển Hoa Đông và Biển Đông.

Ông Tập cũng có nguồn lực, có tiền để làm như thế. Trong khi Mỹ sẽ rất tốn kém nếu muốn đưa quân từ tận Hawaii đến Biển Đông, vì ở đây Mỹ không có căn cứ quân sự nào. Khu vực này giờ hoàn toàn trống trải và là cơ hội cho TQ.

Vậy có cách nào để kiềm chế những hoạt động này của TQ?

Giờ đây, khi TQ nhận thức rõ tầm quan trọng của hải quân, không quân, kiểm soát bầu trời và mạng, những hoạt động quân sự hóa này sẽ ngày càng gia tăng trong 5-10 năm nữa, không thể ngăn chặn xu hướng này.

Việc chúng ta có thể làm, trước hết, là duy trì trao đổi quân sự với TQ, yêu cầu TQ cởi mở thông tin quốc phòng của họ, để chúng ta hiểu việc họ đang làm.

Thứ hai, vụ kiện của Philippines là một ví dụ tốt. Hành động pháp lý có thể không ngăn được TQ nhưng quan trọng là giúp thế giới hiểu hơn tình hình. Nếu nhiều quốc gia trên thế giới quay lưng với TQ trong vụ việc này, biết đâu TQ sẽ giảm bớt các hành động gây hấn trên Biển Đông.

Thứ ba, các nước trong khu vực cần nâng cao quân đội, năng lực quốc phòng. Bên cạnh sự hỗ trợ của Mỹ, Nhật, các nước ASEAN cần tự bảo vệ được mình.

Thông điệp bất nhất?

Khi đến thăm một số nước Đông Nam Á vừa qua, Chủ tịch TQ Tập Cận Bình nhấn mạnh việc xây dựng lòng tin, duy trì tình bạn. Rồi đến Singapore ông Tập lại nói Hoàng Sa, Trường Sa thuộc về TQ từ thời cổ đại. Đến Philippines, Chủ tịch TQ lại nói hữu nghị, hợp tác. Trong khi TQ bác bỏ các phán quyết nào của Tòa án quốc tế về vụ kiện đường lưỡi bò của Philippines.Vậy theo ông, đó là thông điệp, kiểu lòng tin gì?

Đó là tình hữu nghị kiểu TQ. Nhật Bản cũng nhận những thông điệp bất nhất như vậy của TQ xung quanh vấn đề Senkaku (Điếu Ngư). Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Khắc Cường của TQ luôn nói quần đảo này thuộc về TQ từ 2000 năm nay, nhưng TQ và Nhật vẫn phải duy trì hợp tác, hữu nghị, lòng tin…

Khoảng từ năm 2008-2010 trở lại đây, TQ dần thay đổi chính sách đối ngoại, hành động cứng rắn hơn, không thỏa hiệp vấn đề chủ quyền, dù là biển Hoa Đông hay Biển Đông.

Mặt khác, vì lợi ích kinh tế, TQ vẫn cần quan hệ tốt với các nước láng giềng. Đó là một mâu thuẫn lớn đối với VN, Nhật và các nước khác. Nhưng với người TQ thì chả có gì mâu thuẫn, họ tin rằng tất cả đảo đều thuộc về họ, và đó là là nền tảng để xây dựng lòng tin, hợp tác, hữu nghị…

Có thể do TQ quá tự tin mình là một siêu cường, có thể áp đặt các nước khác.

Theo Chung Hoàng

Vietnamnet