Trung Quốc áp hạn chế mới với xuất khẩu công nghệ pin xe điện

Bộ Thương mại Trung Quốc ngày 17/7 thông báo bổ sung một loạt công nghệ sản xuất pin và tinh luyện lithium, nguyên liệu thiết yếu trong pin EV, vào danh sách kiểm soát xuất khẩu.

Theo đó, mọi hoạt động chuyển giao ra nước ngoài qua thương mại, đầu tư hoặc hợp tác công nghệ đều sẽ phải xin giấy phép của chính phủ.

Đây là lần siết kiểm soát mới nhất của Trung Quốc, nối tiếp động thái tương tự hồi tháng 4 đối với một số nguyên tố đất hiếm và nam châm chuyên dụng, các vật liệu thiết yếu không chỉ trong sản xuất EV mà còn trong điện tử tiêu dùng và thiết bị quân sự như chiến đấu cơ.

Trung Quốc hiện là quốc gia hàng đầu thế giới về pin xe điện, với ưu thế vượt trội về chuỗi cung ứng, từ khai thác nguyên liệu, chế biến, đến sản xuất pin thành phẩm. Theo SNE Research, các hãng sản xuất pin EV của Trung Quốc chiếm ít nhất 67% thị phần toàn cầu.

CATL, nhà sản xuất pin EV lớn nhất thế giới và là nhà cung cấp cho Tesla, có nhà máy tại Đức, Hungary và sắp liên doanh mở nhà máy tại Tây Ban Nha với tập đoàn Stellantis. Đồng thời, công nghệ của CATL cũng đang được Ford sử dụng tại một nhà máy ở bang Michigan (Mỹ).

Trong khi đó, BYD, nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới năm 2024, có nhà máy lắp ráp ở Hungary, Thái Lan, Brazil, và Gotion, một nhà sản xuất pin khác, đang xây dựng nhà máy tại Illinois (Mỹ).

Tuy nhiên, yêu cầu cấp phép mới đang phủ bóng lên các kế hoạch mở rộng ra nước ngoài của các công ty Trung Quốc, nhất là khi EU gần đây áp thuế cao với ô tô điện nhập khẩu từ Trung Quốc, nhằm buộc các hãng này xây nhà máy tại châu Âu.

Bộ Thương mại Trung Quốc lý giải biện pháp kiểm soát nhằm “bảo vệ an ninh kinh tế và lợi ích phát triển quốc gia, đồng thời thúc đẩy hợp tác kinh tế, công nghệ quốc tế”.

Giới phân tích cho rằng tác động thực tế của quy định mới còn chưa rõ ràng do thiếu chi tiết cụ thể. Bà Liz Lee, Giám đốc tại Counterpoint Research, nhận định biện pháp này làm sâu sắc thêm xu hướng “tách rời công nghệ” giữa các cường quốc, lần này nhắm vào công nghệ xử lý thay vì vật liệu.

Tuy vậy, bà Lee lưu ý, các hạn chế hiện tại dường như nhắm vào quy trình công nghệ, chứ không trực tiếp cản trở hoạt động lắp ráp pin vốn là trọng tâm tại các nhà máy CATL ở châu Âu.

Một trong các công nghệ bị hạn chế là quy trình sản xuất cực âm cho pin lithium sắt phosphate (LFP), dòng pin lithium-ion đang ngày càng phổ biến nhờ chi phí thấp, an toàn cao. Ngoài ra, quy định còn nhắm đến công nghệ tinh luyện, khai thác lithium, lĩnh vực mà Trung Quốc chiếm thế áp đảo.

Theo công ty nghiên cứu Fastmarkets (Anh), năm ngoá, Trung Quốc chiếm tới 94% công suất sản xuất pin LFP và 70% nguồn cung lithium tinh luyện toàn cầu.

Theo Adamas Intelligence, dù pin LFP chiếm khoảng 40% thị phần pin EV toàn cầu (tính theo công suất), mức độ phổ biến vẫn tập trung nhiều ở các hãng xe điện Trung Quốc.

Ông James Edmondson, Phó Chủ tịch nghiên cứu tại IDTechEx, cho biết pin LFP tuy có mật độ năng lượng thấp hơn, nhưng giá thành rẻ khiến chúng trở thành lựa chọn chủ đạo cho xe điện phân khúc giá thấp. Nhiều hãng xe ở Mỹ và EU cũng đang có kế hoạch mở rộng sử dụng dòng pin này.

Đáng chú ý, ông Edmondson nhấn mạnh rằng ngay cả với những viên pin LFP sản xuất ngoài Trung Quốc, các nguyên liệu tiền chất cho cực âm LFP vẫn thường đến từ các nhà cung ứng Trung Quốc.