Trận đánh xe tăng lớn đầu tiên trên thế giới: "Thần chiến tranh" lột xác

Kỳ trước - Vì sao các chuyên gia quân sự thốt lên "xe tăng đã hết thời" ở Ukraine?

--------

Kỳ 2 - Trận đánh xe tăng lớn đầu tiên trên thế giới: "Thần chiến tranh" lột xác

Cambrai (20-30/11/1917), một trong những trận đánh nổi tiếng của Thế chiến I, là trận đầu tiên xe tăng được sử dụng quy mô lớn và có tổ chức trong chiến tranh hiện đại.

"Tiền pháo hậu xung" thất bại, Anh tính cách khác

Vì những mâu thuẫn không thể giải quyết được, ngày 28/7/1914 cuộc Đại chiến thế giới lần thứ nhất (thường gọi Thế chiến I) giữa hai khối: Khối Hiệp ước bao gồm Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Brazil với khối Liên minh Trung tâm - chủ yếu là Đức, Áo - Hung, Bulgaria và Ottoman đã nổ ra và kéo dài đến ngày 11/11/1918 mới kết thúc.

Sau mấy năm phát động, lực lượng Liên minh đã chiếm được hầu hết vùng Đông - Bắc nước Pháp. Tại đây, quân đội Đức đã thiết kế một khu vực phòng thủ kiên cố có chiều sâu với hệ thống chiến hào, lô cốt bê tông và hàng rào dây thép gai nhiều tầng, nhiều lớp mang tên tuyến phòng thủ Hindenburg tại Cambrai, một thị trấn nhỏ.

Tuyến phòng thủ này đã cầm chân được quân đội Anh một thời gian dài và đưa thế trận vào tình trạng bế tắc.

Trước tình hình đó, quân đội Anh quyết tâm phá vỡ tuyến phòng thủ này. Tuy nhiên, những trận đánh theo kiểu cũ “tiền pháo, hậu xung” đều nếm mùi thất bại buộc các tướng lĩnh của Anh phải suy nghĩ tìm con đường khác.

Từ kinh nghiệm sử dụng xe tăng trong trận Somme, Tướng Julian Byng chỉ huy Tập đoàn quân số 3 Anh quyết định thử nghiệm một chiến thuật mới: dùng xe tăng phối hợp với pháo binh và bộ binh để tiến công thay vì pháo bắn dồn dập kéo dài như trước.

“Thần chiến tranh” lột xác

Quân đội Đức gồm 3 sư đoàn bộ binh phòng thủ tại chiến hào. Tuy nhiên, lực lượng này chưa được chuẩn bị để đối phó số lượng lớn xe tăng. Ở phía sau, họ có lực lượng dự bị khá lớn, sẵn sàng cơ động thực hiện phản đột kích trên tất cả các hướng.

Quân đội Anh sử dụng 6 sư đoàn bộ binh được sự hỗ trợ của 3 lữ đoàn xe tăng với khoảng 476 chiếc Mark IV, hơn 1.000 khẩu pháo. Ngoài ra, lực lượng dự bị còn có 1 sư đoàn bộ binh và 3 sư đoàn kỵ binh.

Khoảng 6 giờ sáng 20/11/1917, căng thẳng tột độ được đẩy lên cao khi hàng trăm xe tăng của Anh gầm rú, tiến thẳng về hướng thị trấn Cambrai.

Quân đội Anh bất ngờ mở màn trận đánh bằng đợt pháo bắn chuẩn bị từ hơn 1.000 khẩu ở khoảng cách gần, dùng đạn khói và đạn nổ mạnh để triệt tiêu hỏa điểm.

Tiếp đó, 376 xe tăng Mark IV dẫn dắt bộ binh xung phong mở đường qua hàng rào thép gai và chiến hào. Quân Đức phần bị bất ngờ với chiến thuật mới, phần không đủ hoả khí chống tăng nên một phần tuyến phòng thủ Hindenburg bị xuyên thủng nhanh chóng.

Bên cánh phải và trung tâm, lực lượng Anh tiến sâu tới 8-9km, một tốc độ hiếm thấy ở Mặt trận phía Tây. Tuy nhiên, bên cánh trái thì gặp khó khăn và bị chặn đứng ở Flesquieres, nhưng tuyến phòng thủ Đức vẫn bị chọc thủng.

Ghi chép về trận đánh này, các sử gia Alexander Turner và Peter Dennis đánh giá: "Đây là thành công đáng kinh ngạc. Quân đội Anh chọc thủng hơn 6km trong phòng tuyến dày 10km với tốc độ chưa từng có. Quân đội Đức trải qua hàng loạt cảm xúc, từ hoài nghi đến chán nản tuyệt vọng".

Tuy nhiên, phía Anh không đạt được các mục tiêu quan trọng sau khởi đầu thành công này. Lực lượng tấn công bị kiệt sức mà không khai thác được sức mạnh của xe tăng.

Sau 3 năm đánh trong chiến hào, binh lính Anh không quen với việc cơ động liên tục trên chiến trường. Mối liên lạc bị cắt đứt, một nửa lực lượng xe tăng Anh bị hỏng. Các khẩu đội pháo Đức bắn thẳng vào những xe tăng Mark IV chậm chạp, phá hủy hàng chục chiếc.

Trong khi đó, sau thời gian bị bất ngờ, quân Đức tung lực lượng dự bị mạnh gồm nhiều tiểu đoàn đột kích tinh nhuệ ra phản công. Lực lượng này xâm nhập chiến tuyến đối phương, xé nhỏ, bao vây nhiều đơn vị tiền tuyến, chia cắt xe tăng và bộ binh, đánh chiếm các sở chỉ huy và trận địa pháo, từng bước ngăn chặn quân đội Anh.

Sử gia Turner cho biết: "Mục tiêu trong ngày đầu tiên không đạt được. Mất đi yếu tố bất ngờ, quân đội Anh buộc phải gồng mình đối phó lực lượng dự bị của Đức".

Tốc độ tiến công của Anh bị chậm lại vì xe tăng hỏng hóc nhiều, không đủ lực lượng dự bị để phát huy chiến quả, tiếp tục phát triển vào chiều sâu phòng ngự của đối phương. Trong khi đó, phía Đức kịp điều quân từ phía sau lên phản công với lực lượng lên đến 17 sư đoàn. Chiến thuật chủ yếu áp dụng là phản công theo kiểu quân xung kích cơ động cao.

Từ 30/11, Đức phản công mạnh, dùng pháo binh, súng chống tăng, và bộ binh cơ động từng bước đẩy lùi quân Anh. Đến ngày 7/12, Anh buộc phải rút về gần như toàn bộ vị trí ban đầu.

Trận đánh làm nên học thuyết "chiến tranh chớp nhoáng"

Giai đoạn đầu, trận Cambrai của Anh đã đạt được một số thành công về chiến thuật. Nó chứng tỏ xe tăng có đủ khả năng đột phá chọc thủng các tuyến phòng thủ kiên cố. Tuy nhiên, kết quả đó không được phát huy khi gặp lực lượng cơ động phản kích mạnh của đối phương, buộc phải rút lui.

Cuối cùng, chiến dịch không đạt mục tiêu chiến lược, phần lãnh thổ chiếm được rất ít so với kỳ vọng và mục tiêu đề ra.

Tổn thất của các bên như sau: phía Anh, khoảng 44.000 thương vong, hơn 100 xe tăng bị phá huỷ hoặc hư hỏng; phía Đức có xấp xỉ 45.000 người thiệt mạng và bị thương.

Cambrai là trận đánh đầu tiên sử dụng một số lượng lớn xe tăng tiến công trận địa phòng ngự vững chắc, cho phép các nhà cầm quân rút ra những bài học quan trọng sau:

Thứ nhất, mặc dù có sức mạnh đột kích, song để giành thắng lợi, xe tăng không thể đơn độc chiến đấu mà cần phải có sự hợp đồng chặt chẽ với các binh chủng bạn. Cụ thể: phải có pháo binh chi viện, bộ binh tháp tùng và công binh hỗ trợ liên tục.

Thứ hai, trong tổ chức sử dụng lực lượng khi tiến công cần xác định lực lượng dự bị cơ động đủ mạnh mới có thể nhanh chóng phát huy chiến quả, phát triển chiến đấu vào chiều sâu sau khi đột phá chọc thủng phòng tuyến, không cho đối phương kịp phản công.

Thứ ba, cần tiếp tục nghiên cứu cải tiến, nâng cấp về mặt kỹ thuật để khắc phục những điểm còn hạn chế của xe tăng. Cụ thể, xe tăng Mark IV cơ động quá chậm, dễ bị hư hỏng, độ tin cậy chưa cao và tầm hoạt động còn hạn chế.

Thứ tư, yếu tố bất ngờ có vai trò hết sức quan trọng. Trận đánh đã chứng minh tấn công bất ngờ có thể vượt qua phòng tuyến mà không cần pháo kích dài ngày.

Thứ năm, xe tăng khi đó đã và đang trở thành một thế lực đáng kể trên chiến trường, đòi hỏi các bên phải có các biện pháp phòng thủ chống tăng hiệu quả hơn. Có thể nói, trận đánh này đã mở đầu cho cuộc chạy đua giữa vũ khí tấn công và phòng thủ trong chiến tranh cơ giới.

Từ kinh nghiệm rút ra sau trận đánh này, quân đội Đức đã xây dựng học thuyết Bliztkrieg (chiến tranh chớp nhoáng). Đây là chiến thuật quân sự chủ yếu của Đức Quốc xã trong Thế chiến II, đặc trưng bởi các cuộc tấn công nhanh, mạnh, bất ngờ bằng xe tăng, bộ binh cơ giới và không quân, nhằm nhanh chóng đánh bại đối phương trước khi họ kịp phản công.

Chính nhờ chiến thuật này, quân đội Đức Quốc xã đã có tốc độ tiến công cực nhanh, đánh chiếm được nhiều vùng lãnh thổ rộng lớn của các nước trong một thời gian rất ngắn.

Kỳ tới: Trận Khalkhin Gol "vô tiền khoáng hậu" - Xe tăng thọc sâu bọc sườn hết sức lợi hại