Quốc gia đầu tiên có lực lượng không quân sở hữu toàn "siêu phẩm" F-35

F-35A, chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 duy nhất của phương Tây đang được sản xuất và cũng là chiếc duy nhất được xuất khẩu, đã được Na Uy chọn thay thế cho toàn bộ phi đội F-16. 

Giống F-16, F-35 được thiết kế để sản xuất số lượng lớn với chi phí sản xuất và vận hành thấp hơn để bù đắp lổ hổng của các chiến đấu cơ F-22 Raptor.

Các chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 F-22 đã được đưa vào biên chế từ tháng 12/2005 khi Không quân Mỹ kích hoạt phi đội F-22 đầu tiên, mặc dù chúng không được sản xuất trên quy mô lớn cho đến giữa cuối những năm 2010.

Với việc F-22 chịu chi phí vận hành cao hơn nhiều so với dự kiến ban đầu, việc sản xuất đã bị cắt giảm 75% và chấm dứt vào năm 2011, có nghĩa là chỉ có 187 chiếc được sản xuất so với 750 chiếc F-35 vào cuối năm 2021 và hơn 2.000 chiếc F-35 theo kế hoạch.

F-35 hiện là một trong hai chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 đang được sản xuất và được biên chế ở cấp độ phi đội trên toàn thế giới.

Chiến đấu cơ thế hệ thứ 5 khác với "người tiền nhiệm" thế hệ thứ 4 ở một số khía cạnh. Ba tiêu chí ban đầu chính là khả năng bay siêu thanh và duy trì tốc độ đó mà không cần sử dụng thùng thiết bị phụ, được gọi là khả năng siêu chính xác, cũng như sử dụng khung máy bay tàng hình rất thấp và có khả năng cơ động nâng cao. Tuy nhiên, trong khi F-22 đáp ứng được cả ba, F-35 rẻ hơn không có tính siêu trọng và khả năng cơ động cao.

Một khó khăn có thể xảy ra khi chỉ dựa vào F-35 là tiêm kích này hiện bị giới hạn ở khả năng hoạt động ban đầu cơ bản và dự kiến chỉ được coi là sẵn sàng chiến đấu cường độ cao sau năm 2025. Các tính năng khác bao gồm các bộ cảm biến, động cơ, liên kết dữ liệu và vũ khí mới, mà F-35 cung cấp ở một mức độ lớn hơn so với F-22, đặc biệt là về khả năng tác chiến mạng.

Tuy nhiên, việc cải thiện hiệu suất của F-35 so với F-16 không chỉ đi kèm với giá mua cao hơn nhiều mà chi phí bảo dưỡng cũng cao hơn đáng kể và dẫn đến tỷ lệ khả dụng thấp hơn nhiều. Chi phí vận hành cũng cao hơn đáng kể, có nghĩa là mỗi giờ bay F-35 sẽ đắt hơn nhiều so với F-16 và thậm chí còn nặng hơn cả máy bay thế hệ thứ 4 động cơ đôi. Việc bảo trì phức tạp này có thể là một vấn đề đặc biệt nghiêm trọng trong thời chiến khi mà các đường dây tiếp tế rơi vào căng thẳng, phụ tùng thay thế khan hiếm và thời gian bay ít hơn khiến máy bay gặp nhiều rủi ro hơn.

Lầu Năm Góc tiếp tục trì hoãn việc cấp phép để tiêm kích này được sản xuất quy mô đầy đủ do các vấn đề về hiệu suất. Những điểm yếu này là yếu tố chính khiến nhiều quan chức Mỹ chỉ trích gay gắt về hiệu suất của F-35, bao gồm cả hai bộ trưởng quốc phòng trước đây.

Na Uy là khách hàng ưu tiên và là đối tác quan trọng trong cả chương trình tiêm kích F-16 và F-35 của Mỹ. Việc chuyển đổi sang toàn bộ phi đội thế hệ thứ 5 của nước này phần lớn được tạo điều kiện thuận lợi bởi mối quan hệ thân thiết với Mỹ, cũng như vì sở hữu phi đội chiến đấu cơ khá nhỏ, có nghĩa là số lượng F-35 cần để lấp đầy tất cả các đơn vị là không nhiều.