Những kịch bản dài hạn nào cho Israel ở Dải Gaza?

Không tính các cuộc giao tranh xuyên biên giới định kỳ, Israel đã tham gia 3 cuộc chiến lớn chống lại Hamas kể từ khi họ rút lực lượng ra khỏi Dải Gaza vào năm 2005. Đó là các cuộc chiến vào các năm 2008, 2014 và 2021. Mỗi cuộc chiến đều liên quan đến các cuộc chiến dịch tấn công trên bộ, với sự tham gia của binh sĩ Israel ở Gaza trong khoảng 2 tuần.

Trong vài tuần qua, Israel đã tập hợp một lực lượng khổng lồ để tiến hành một cuộc chiến dịch trên bộ khác nhằm trả đũa các cuộc tấn công xuyên biên giới của Hamas hôm 7/10. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã triệu tập toàn bộ quân đoàn thiết giáp của họ với hơn 1.000 xe tăng. Khoảng 360.000 quân dự bị cũng sẽ gia nhập lực lượng chính thức gồm khoảng 170.000 quân.

Đây là chiến dịch được cho là lớn nhất của Israel kể từ khi nước này mở chiến dịch tấn công trên bộ vào Li Băng vào năm 1982 nhằm mục đích đẩy Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) ra khỏi căn cứ của họ ở đó. 

Israel đã thành công trong mục tiêu đó. Nhưng một hậu quả không thể lường trước của cuộc chiến đó là sự phát triển của nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shia, Hezbollah. Hiện nay, Hezbollah đã trở thành đối thủ mạnh hơn nhiều của Israel so với PLO trước đây.

Điều đó nói lên một sự thật hiển nhiên rằng chiến tranh có những hậu quả không thể lường trước được. Và trong cuộc xung đột hiện nay với Hamas, vẫn chưa rõ kết cục sẽ ra sao đối với Israel.

Vì sao một cuộc tấn công trên bộ lại rất nguy hiểm? Những khó khăn của một cuộc tấn công trên bộ ở Gaza là quá rõ ràng. Chiến đấu từ đường phố này đến đường phố khác trong một môi trường đô thị hóa cao và chật hẹp sẽ là điều vô cùng khó khăn đối với lực lượng Israel. Hamas cũng có lợi thế về mạng lưới đường hầm rộng lớn ước tính dài tới 500km, tạo điều kiện cho các thành viên của lực lượng này tấn công rồi biến mất.

Israel có thể giải quyết những thách thức này ở một mức độ nào đó bằng việc sử dụng robot và máy bay không người lái (UAV). Nhưng công nghệ nhìn đêm sẽ không hiệu quả trong bóng tối tuyệt đối của đường hầm, vì những thiết bị này yêu cầu cần có chút ánh sáng xung quanh để hoạt động.

Israel cũng đã cảnh báo khoảng 1,1 triệu thường dân ở nửa phía bắc của Gaza di chuyển đến nửa phía nam. Tổng cộng, Liên hợp quốc cho biết cho đến nay hàng triệu người ở Gaza đã phải di dời trong cuộc xung đột, với gần 580.000 người trú ẩn tại các nơi trú ẩn của Liên hợp quốc.

Không rõ có bao nhiêu người vẫn còn ở phía bắc Gaza. Israel đã cảnh báo rằng những người ở lại có thể bị coi là "có cảm tình với Hamas". Chắc chắn sẽ có những thương vong kinh hoàng về dân sự.

Một thách thức khác nữa là số phận khoảng 200 con tin bị Hamas bắt giữ trong cuộc đột kích vào Israel. Hamas tuyên bố 22 con tin đã thiệt mạng vì bom của Israel. Một số người thân của các con tin đang chỉ trích chính phủ Thủ tướng Netanyahu vì không dành đủ ưu tiên cho việc giải thoát cho con tin.

Hiện chưa rõ Israel dự định làm gì nếu và khi nào họ giành được nửa phía bắc của Gaza. Theo Liên hợp quốc, dải đất ven biển này đang phải đối mặt với tình hình nhân đạo "thảm khốc". Và về mặt quản lý lãnh thổ, cũng có rất ít lựa chọn tốt.

Dưới đây là các kịch bản dài hạn tiềm tàng cho Israel ở Dải Gaza.

Tái chiếm Gaza bằng quân sự

Điều này sẽ tạo thành một gánh nặng quân sự to lớn và khiến các quân nhân thuộc Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) phải đối mặt với nạn bạo lực và bắt cóc. Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã cảnh báo việc tái chiếm Gaza bằng quân sự như Israel đã làm từ năm 1967 đến năm 2005 sẽ là một sai lầm lớn.

Loại bỏ lãnh đạo cấp cao của Hamas, tuyên bố chiến thắng rồi rút lui

Một chiến thắng như vậy gần như chắc chắn sẽ chỉ mang tính ngắn hạn.

Các thành viên cấp thấp khác của Hamas sẽ tự hào khi đứng ra tái lập nhóm. Hoặc một nhóm khác, chẳng hạn như lực lượng Hồi giáo Thánh chiến, có thể lấp đầy khoảng trống đó. Israel sẽ không thể kiểm soát được thực thể đó là ai hoặc là cái gì.

Kêu gọi đảng Fatah đang nắm quyền ở Bờ Tây kiểm soát ở Gaza

Điều đó khó có thể thực hiện được. Fatah đã thua trong cuộc nội chiến trước Hamas vào năm 2007 và không có dấu hiệu nào cho thấy sự trở lại của chính quyền Palestine sẽ được người Palestine ở đó chấp nhận. Hơn nữa, người đứng đầu chính quyền Palestine, Tổng thống Mahmoud Abbas, đã được bầu vào nhiệm kỳ 4 năm vào năm 2005 - và vẫn đang nắm quyền. Như vậy, có lập luận cho rằng ông có thể thiếu tính hợp pháp, ngay cả ở Bờ Tây.

Quản lý Gaza bằng các nhà lãnh đạo địa phương không liên kết

Đây là một giấc mơ hoang đường. Ngay cả khi những nhân vật như vậy có thể được tìm thấy, người dân Gaza gần như chắc chắn sẽ coi họ là "cộng tác viên" của Israel, vì vai trò của họ là kiểm soát những kẻ theo đường lối cứng rắn ở dải đất này.

Quản lý Gaza bởi một lực lượng Ả Rập không phải người Palestine

Điều này là không khả thi. Các nhà lãnh đạo của những quốc gia Ả Rập tiềm năng đóng góp cho một lực lượng như vậy, chẳng hạn như Ai Cập, Jordan hay Ả Rập Xê Út, sẽ không muốn bị coi là đang giám sát người Palestine thay mặt cho Israel.

Quản lý Gaza bởi lực lượng phi Ả Rập hoặc Liên hợp quốc

Với những rủi ro to lớn, rất khó để tìm được bất kỳ quốc gia ngoài Ả Rập nào để áp dụng ý tưởng này. Muốn triển khai Lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc thì không chỉ cần có sự chấp thuận của Israel mà còn cần có nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Đây là điều khó vì thời điểm này Nga và Trung Quốc hiếm khi đồng ý với 3 thành viên thường trực còn lại của phương Tây.

Israel cũng cho rằng Hezbollah đã cản trở lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc ở Li Băng thực hiện nhiệm vụ của mình, ngăn chặn lực lượng này chặn các cuộc tấn công của phiến quân. Sau các cuộc tấn công của Hamas, Israel khó có thể giao phó an ninh của mình cho lực lượng gìn giữ hòa bình vốn không có nhiều động lực để mạo hiểm mạng sống vì lợi ích của họ.

Chiến thuật "cắt cỏ"

Từ lâu, Israel đã tin rằng có thể ngăn chặn tình trạng hỗn loạn ở Gaza. Tuy nhiên, dân số đã tăng quá lớn nên điều này không còn đúng nữa. Với tốc độ tăng trưởng hơn 2% mỗi năm, dân số ở Gaza dự kiến sẽ đạt 3 triệu người vào năm 2030.

Người dân Gaza cũng có độ tuổi trẻ, với độ tuổi trung bình là 19,6, so với mức trung bình toàn cầu là 30,5. Gần một nửa dân số trưởng thành thất nghiệp và người Palestine ở Gaza có nguy cơ sống trong cảnh nghèo đói cao gấp 4 lần so với người dân ở Bờ Tây. Đây là công thức dẫn đến sự biến động và cực đoan hóa xã hội.

Hai nhà báo Israel, Efraim Inbar và Eitan Shamir, đã lưu ý trong một phân tích sâu sắc về cuộc chiến tranh Gaza năm 2014 của Israel rằng quân đội Israel mô tả các cuộc tấn công của họ vào Gaza là "cắt cỏ" - hành động trừng phạt nghiêm khắc Hamas vì quá khích và làm suy yếu năng lực quân sự của họ.

Mục đích của chiến lược "cắt cỏ" là để đạt được các mục tiêu thực tế và do đó có giới hạn về chính trị và quân sự. Đó là một phần của chiến lược tiêu hao lâu dài, có tác dụng răn đe tạm thời nhằm tạo ra những khoảng thời gian yên bình dọc biên giới.

Cả hai chuyên gia đều cho rằng, việc loại hoàn toàn Hamas không phải là một "mục tiêu quân sự có thể đạt được". Ngay cả khi Hamas có thể không còn kiểm soát Gaza thì các lựa chọn thay thế là sự cai trị của Israel, sự cai trị của các nhóm cực đoan hơn hoặc sự hỗn loạn.

Theo đó, trước một đối thủ cứng rắn như Hamas, Israel chỉ cần thỉnh thoảng "cắt cỏ" để làm suy yếu khả năng của đối phương. Từ góc độ nhân đạo, cụm từ này là đáng phản đối. Câu hỏi bây giờ là liệu Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu có thử áp dụng một chiến lược khác trong lần này hay không. Câu hỏi cần chờ thời gian trả lời.