Những chuyến đi bí mật của ông trùm Wagner trước tai nạn máy bay

Ngày 17/8, máy bay riêng chở ông trùm Wagner hạ cánh xuống thủ đô Cộng hòa Trung Phi, thực hiện hoạt động "giải cứu" một trong những quốc gia khách hàng đầu tiên của công ty quân sự tư nhân này. Lực lượng tại châu Phi của Wagner rất mạnh, khi đã có hơn 5.000 binh sĩ được triển khai trên khắp lục địa này.

Tại dinh tổng thống Cộng hòa Trung Phi nằm ven sông ở thủ đô Bangui, ông Prigozhin nói chuyện với Tổng thống Faustin-Archange Touadera rằng, cuộc nổi dậy chớp nhoáng hồi tháng 6 sẽ không ngăn cản ông đưa các binh sĩ mới và các khoản đầu tư đến các đối tác kinh doanh ở Trung Phi, WSJ dẫn các nguồn tin thân cận cho biết.

Ngay sau đó, một chiếc trực thăng của Wagner hạ cánh gần đó chở 5 chỉ huy của Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF) của Sudan, là tổ chức bán quân sự mạnh nhất ở Sudan hiện nay, chuyên phụ thuộc vào nhóm lính đánh thuê để tiến hành chiến tranh chống lại chính phủ.

Đoàn này đến từ tỉnh Darfur bất ổn và mang theo một món quà dành cho Prigozhin, người đã cung cấp cho họ tên lửa đất đối không: những thỏi vàng từ các mỏ ở miền Tây bị chiến tranh tàn phá của Sudan, nơi lính đánh thuê của Prigozhin đã giúp bảo đảm an toàn.

Ở phía bên kia sa mạc Sahara, các đối thủ của ông Prigozhin trong chính quyền Nga cũng đang đưa ra một thông điệp cạnh tranh tới các khách hàng của Wagner ở Libya.

Ông Prigozhin bay trở lại Nga cùng thời điểm đó, dừng lại ở Mali và bay qua không phận của các quốc gia khách hàng mà ông đang cố gắng lôi kéo họ ra khỏi sức ảnh hưởng của Nga.

Đó là chuyến đi định mệnh cuối cùng mà người đứng đầu lực lượng bán quân sự này chắc chắn không nhận ra.

Các chuyên gia quân sự nhận định, khi chiếc máy bay phản lực Embraer Legacy 600 chở Prigozhin và các lãnh đạo thân cận nhất của Wagner gặp nạn hôm 22/8, vụ việc đã cắt đứt cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng ở châu Phi âm thầm kéo dài trong 2 tháng giữa chính quyền Nga và Wagner.

Trong nhiều năm gần đây, Prigozhin được cho là sống nhờ vào việc hoạt động ngầm, thay đổi tóc giả và luôn tiếp nhiên liệu cho máy bay riêng của mình ở những sân bay cho phép ông hạ cánh. Số lượng sân bay như vậy ngày càng giảm.

Trên đường di chuyển, người đứng đầu tập đoàn lính đánh thuê này đã băng qua đế chế kinh doanh toàn cầu của mình, cố gắng chứng tỏ rằng mình vẫn đang nắm quyền kiểm soát.

Mở rộng kinh doanh và tầm ảnh hưởng

Tập đoàn Wagner và các công ty vỏ bọc mà nó liên kết hầu hết được biết đến với các hoạt động đánh thuê. Nhưng đến cuối đời, Prigozhin đã mở rộng sang lĩnh vực tài chính, xây dựng, cung ứng và hậu cần, khai thác mỏ và tài nguyên thiên nhiên và thậm chí cả ôtô. Hãng đua xe Sporthorses Management hiện do con gái ông điều hành.

Các quan chức phương Tây và châu Phi cho biết, thu nhập của Wagner có được từ việc xuất khẩu vàng từ Sudan sang Nga, kim cương và gỗ từ Cộng hòa Trung Phi sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Trung Quốc. Cái chết của ông chủ Wagner khiến tương lai của các công ty liên quan tới Wagner trở nên bất ổn. Nga được cho là đang tìm cách quốc hữu hóa một mạng lưới mờ ám vốn tập trung vào quyền lực cá nhân của Prigozhin.

Chuyên gia David Lewis, từ Đại học Exeter của Anh, cho biết: "Các phe phái khác nhau có liên quan có thể sẽ cố gắng giành lấy những hợp đồng kinh doanh béo bở này và tạo ra các lực lượng ủy nhiệm mới". Bởi theo chuyên gia này, Prigozhi đặc biệt có kỹ năng quản lý các mạng lưới xuyên quốc gia, nhưng không phải là người không thể thiếu.

Các quốc gia từ Mali đến Syria phụ thuộc vào mạng lưới lính đánh thuê của Prigozhin, và chỉ vài ngày trước, ông ta đã đề nghị phục vụ cho chính phủ quân sự mới của Niger, vừa lên nắm quyền vào tháng trước sau một cuộc đảo chính.  Nhiều thỏa thuận mà ông này đạt được với các chính phủ nước ngoài được thực hiện trên cơ sở bắt tay, với các chi tiết hoàn toàn bí mật.

Chỉ có một nhóm nhỏ các quan chức Wagner được Prigozhin lựa chọn cẩn thận biết về điều khoản chi tiết này. Một người nổi bật trong số này là Dmitry Utkin, cựu sĩ quan Cơ quan Tình báo quân đội Nga (GRU), vốn thường được nhìn thấy trong các bức ảnh cùng với Prigozhin. Người này cũng thiệt mạng trong vụ tai nạn máy bay hôm 22/8.

Hàng nghìn nhân viên, lính đánh thuê, đầu bếp, nhà địa chất khai thác mỏ... thường được trả lương bằng tiền mặt, đôi khi trong một túi nhựa từ tay ông Prigozhin. Ông này cũng thường dùng máy bay phản lực tư nhân của mình khi đi thu nợ bằng tiền mặt.

Những chuyến đi bí mật khắp các lục địa

Sau cuộc nổi dậy chớp nhoáng, Prigozhin đã đạt được thỏa thuận với Điện Kremlin và chuyển lực lượng sang Belarus để tìm nơi ẩn náu. Nhưng Prigozhin vẫn không ngồi yên, lặng lẽ đi khắp Trung Đông, Đông Âu và châu Phi trong nỗ lực duy trì các mối liên kết kinh doanh của mình.

Prigozhin đăng các tin nhắn âm thanh, đề nghị tuyển lính đánh thuê cho chế độ quân sự vừa mới nắm quyền ở Niger. Một đoạn video quay cảnh ông ở Mali tạo dáng với một khẩu súng bắn tỉa và 4 băng đạn gắn trên áo chống đạn, với cam kết sẽ "làm cho nước Nga trở nên vĩ đại hơn nữa… và làm cho châu Phi thậm chí còn tự do hơn nữa".

Máy bay chở Prigozhin thường xuyên tắt bộ thu phát và tránh các không phận có thể bị theo dõi. Ông buộc phải hạ cánh khẩn cấp ít nhất một lần ở giữa sa mạc Sahara sau khi hết nhiên liệu và thường xuyên tổ chức các cuộc họp trên đường băng trong trường hợp phải nhanh chóng tháo chạy.

Prigozhin thích giới thiệu ngắn gọn cho những người theo dõi trên mạng xã hội qua tin nhắn âm thanh, không thể định vị địa lý, hoặc qua video ở những địa điểm khó xác định.

Tháng 10/2022, Prigozhin đến một căn cứ không quân ở miền đông Libya để gặp thủ lĩnh nhóm lực lượng Quân đội Quốc gia Libya (ANL). Ông Prigozhin mặc quân phục với cầu vai ngoại cỡ và đội mũ chóp, đeo kính râm đen và đeo râu giả rậm rạp.

Theo các nguồn tin, thông qua một phiên dịch viên, Prigozhin yêu cầu ANL trả khoảng 200 triệu USD để Wagner giúp đỡ bảo vệ vùng lãnh thổ mà nhóm này đang kiểm soát, bao gồm cả các giếng dầu của nước này. Prigozhin sau đó đã cử một máy bay riêng khác đến nhận tiền vào tháng sau.

Prigozhin tin rằng, nhóm quân sự của ANL đã bị tình báo Pháp và Mỹ xâm nhập. Vì vậy, ngay cả bộ đồng phục Libya mà ông này mặc trong các chuyến đi tới Libya cũng được sản xuất tại Syria và được mang từ đó đến để đảm bảo không có con bọ hay thiết bị theo dõi nào có thể bị chèn vào.

Năm tuần sau cuộc nổi dậy chớp nhoáng ở Nga, Prigozhin bắt đầu kết nối với các nhà lãnh đạo châu Phi tại khách sạn Trezzini Palace ở St Petersburg, một trong những nơi tổ chức hội nghị thượng đỉnh Nga-châu Phi với sự tham dự của 17 nguyên thủ quốc gia châu Phi và Nga.

Nhưng không ai trong số các nhà lãnh đạo châu Phi tham dự được nhìn thấy đi cùng Prigozhin. Kênh Telegram VchK-OGPU của Nga cho biết, Prigozhin lo ngại rằng các hoạt động của ông ở châu Phi đang được chuyển sang cho Cơ quan Tình báo quân đội Nga. Sau đó, Prigozhin đã phát hành một bản ghi âm đề nghị cử lính đánh thuê đến giúp củng cố chính quyền Niger vừa trải qua đảo chính. Các quan chức Tây Phi và Mỹ cho biết, cho đến nay, Niger dường như đã thông qua lời đề nghị này. 

Chuyến đi cuối cùng

Chuyến đi cuối cùng của Prigozhin bắt đầu ở thủ đô Bangui, nơi Tổng thống Touadera và Giám đốc tình báo Wanzet Linguissara nhất trí gặp ông tại Phủ tổng thống.

Người phát ngôn của Tổng thống Touadera chưa có bình luận gì về thông tin trên. Người phát ngôn của Liên minh Sĩ quan, một nhóm huấn luyện viên quân sự Nga ở Bangui ủng hộ Prigozhin cũng cho biết "không có thông tin chính xác về việc liệu ông ta có ở Bangui hay không".

Tại cuộc họp, Prigozhin cho biết Wagner sẽ tăng cường sự hiện diện của mình để đảm bảo an ninh và tạo điều kiện thuận lợi cho các khoản đầu tư mới vào nông nghiệp. Ngày hôm sau, Prigozhin chào đón các chỉ huy Lực lượng Hỗ trợ Nhanh từ Sudan. Khi họ giao số vàng được đóng trong thùng gỗ từ mỏ Songo ở Darfur, lãnh chúa nói rằng ông cần nhiều hơn nữa.

Theo một quan chức Sudan thân cận, Prigozhin đã nói: "Tôi cần thêm vàng".

Nguồn lính đánh thuê và vũ khí quân sự của Wagner đã giúp nhóm bán quân sự này giành được một loạt chiến thắng trên chiến trường trước chính phủ quân sự Hồi giáo Sudan, bao gồm cả việc chiếm giữ một nhà máy vũ khí và căn cứ cảnh sát lớn nhất ở Khartoum gần đây.

"Tôi sẽ đảm bảo rằng các ông sẽ đánh bại họ", Prigozhin nói thêm.

Theo hồ sơ máy chuyến bay, sau khi rời Bangui, máy bay chở Prigozhin đến Bamako, Mali, nơi ông trùm này tạo dáng trước những chiếc xe bán tải của quân đội địa phương trước khi quay trở lại Moscow và gặp nạn vào ngày 22/8.