Ngoại giao con thoi chấm dứt xung đột Ukraine: Kỳ vọng trên bàn đàm phán

Các phái đoàn từ Moscow và Kiev sẽ đàm phán với các quan chức Mỹ trong các phòng riêng biệt, trong đó các cuộc đàm phán với phái đoàn Ukraine bắt đầu vào ngày 23/3 và với phái đoàn Nga bắt đầu vào ngày 24/3.

Tuy nhiên, Điện Kremlin đã hạ thấp kỳ vọng về một giải pháp nhanh chóng cho cuộc xung đột, cảnh báo rằng "các cuộc đàm phán khó khăn" sẽ diễn ra.

Chuyện gì đang diễn ra ở Ả rập Xê út?

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov xác nhận vào chiều 23/3 rằng các cuộc đàm phán với phái đoàn Mỹ đã bắt đầu.

Quan chức Ukraine cho biết ông kỳ vọng các cuộc đàm phán sẽ tập trung vào đề xuất bảo vệ các cơ sở năng lượng và cơ sở hạ tầng quan trọng.

Trong khi đó, Điện Kremlin tuyên bố việc nối lại thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen sẽ là chủ đề "chính" trong các cuộc đàm phán với Mỹ.

Tướng Keith Kellogg, đặc phái viên của Tổng thống Donald Trump về Ukraine và Nga, trước đó đã gợi ý rằng các cuộc thảo luận sẽ diễn ra ở các phòng cạnh nhau. 

Tướng Kellogg cho biết các cuộc đàm phán, do Mỹ làm trung gian, đang diễn ra giống như "ngoại giao con thoi" trong khách sạn.

Các bên đã thống nhất những gì?

Sau các cuộc điện đàm riêng với Tổng thống Donald Trump, cả Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đều nhất trí về nguyên tắc sẽ tạm dừng các cuộc tấn công vào cơ sở năng lượng và cơ sở hạ tầng dân sự.

Trước đó, ông Zelensky cũng đã đồng ý đề xuất ngừng bắn hoàn toàn trong 30 ngày, nhưng ông Putin đã bác bỏ đề xuất này.

Ngay sau khi các bên đồng ý thực hiện lệnh ngừng bắn một phần, Ukraine cáo buộc Nga tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng ở khu vực Donetsk.

Sau đó, Ukraine đã đáp trả bằng các cuộc tấn công vào một số mục tiêu quân sự, bao gồm căn cứ không quân Engels nằm sâu trong lãnh thổ Nga.

Tổng thống Zelensky thừa nhận lệnh ngừng bắn khó có thể có hiệu lực, cho đến khi lệnh này được chính thức ghi nhận trong một văn bản giữa hai nước.

Ukraine được cho là đã chuẩn bị một danh sách mục tiêu để cung cấp cho Mỹ, những mục tiêu này sẽ bị cấm tấn công trong bất kỳ lệnh ngừng bắn một phần nào.

Ukraine kỳ vọng điều gì?

Tổng thống Zelensky cho biết ban đầu ông tìm kiếm một lệnh ngừng bắn rộng rãi hơn, nhưng hiện ông tập trung vào việc hợp tác với Mỹ để ngăn chặn các cuộc tấn công vào các nhà máy điện và địa điểm dân sự. Ông cũng đề xuất đưa các cơ sở đường sắt và cảng vào thỏa thuận.

Mục tiêu chính của Ukraine tập trung vào các đảm bảo an ninh, mà Kiev hy vọng Washington sẵn sàng cung cấp để thực thi bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào trong tương lai.

Washington khẳng định một thỏa thuận khoáng sản quan trọng với Kiev sẽ đóng vai trò là sự đảm bảo, mang lại cho Mỹ một phần lợi nhuận kinh tế tại Ukraine. Ông Trump cũng cho rằng quyền sở hữu của Mỹ đối với nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia do Nga kiểm soát ở Ukraine sẽ ngăn chặn chiến dịch quân sự của Moscow trong tương lai.

Tuy nhiên, ông Zelensky đã bác bỏ kế hoạch này, nói rằng ông sẽ cởi mở với việc đầu tư và hiện đại hóa của Mỹ nhưng khẳng định nhà máy Zaporizhzhia "thuộc về Ukraine".

Tổng thống Zelensky kêu gọi Tổng thống Putin "ngừng đưa ra những yêu cầu không cần thiết chỉ kéo dài chiến tranh". Hiện không có dấu hiệu nào cho thấy Moscow sẵn sàng nhượng bộ các mục tiêu tối thượng của Nga.

"Đây là thời điểm ngừng bắn mà mọi thứ trở nên nhạy cảm nhất và dễ bị trật bánh nhất. Chúng ta nên mong đợi những bước ngoặt", Samuel Charap, nhà phân tích về Nga của tổ chức tư vấn Rand cho biết. 

Nga kỳ vọng điều gì?

Trong khi Ukraine tuyên bố ủng hộ lệnh ngừng bắn toàn diện mà không có điều kiện tiên quyết, cho đến nay Tổng thống Putin chỉ đồng ý với một đề xuất hẹp hơn, kêu gọi cả hai bên ngừng các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng.

Sự nhượng bộ này của ông Putin dường như có lợi cho Nga. Moscow nhiều lần bị cáo buộc tấn công lưới điện Ukraine trong những tháng mùa đông, nhưng dự kiến sẽ từ bỏ chiến thuật này khi mùa xuân đến gần. Trong khi đó, Ukraine đã sử dụng máy bay không người lái tầm xa để tấn công các cơ sở lưu trữ dầu của Nga và cắt giảm nguồn cung nhiên liệu của Nga. 

Khi bác bỏ đề xuất ngừng bắn 30 ngày của ông Trump, ông Putin tiếp tục theo đuổi những lợi ích tối đa từ các cuộc đàm phán hòa bình, bao gồm việc ngăn Ukraine gia nhập NATO và lệnh cấm lực lượng gìn giữ hòa bình nước ngoài tại Ukraine.

Ông Putin không chỉ muốn ông Trump chính thức công nhận những gì Nga đã giành được tại Ukraine, mà còn muốn nhà lãnh đạo Mỹ công nhận việc Nga đã sáp nhập 4 vùng ở Ukraine gồm Donetsk, Kherson, Lugansk, Zaporizhzhia cũng như bán đảo Crimea.

Nhà lãnh đạo Nga cũng đã chỉ ra rằng ông sẽ không sẵn sàng ủng hộ lệnh ngừng bắn hoàn toàn, trừ khi Mỹ và châu Âu ngừng mọi viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Kiev, tiếp theo là phi quân sự hóa hoàn toàn quân đội Ukraine.

Một yêu cầu quan trọng khác của Moscow là bãi nhiệm ông Zelensky. Ông Zelensky từng tuyên bố ông sẽ chỉ từ chức nếu điều đó mang lại hòa bình ngay lập tức hoặc Ukraine được gia nhập NATO.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Tổng thống Trump và đội ngũ của ông đang phải đối mặt với thử thách về sự quyết tâm.

Tổng thống Trump từng tuyên bố ông muốn được biết đến như một người gìn giữ hòa bình và nhiều lần yêu cầu chấm dứt nhanh chóng cuộc chiến kéo dài 3 năm. Ông cảnh báo xung đột Ukraine có thể dẫn đến việc sử dụng vũ khí hạt nhân trong "Thế chiến ba".

Ông Trump đe dọa sẽ áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn hơn đối với Nga nếu nước này không cho thấy sự nghiêm túc trong việc thực thi lệnh ngừng bắn.

Các nhà phân tích tin rằng Nga không thể bất khả chiến bại, khi nước này mất nhiều binh lính mỗi ngày và nền kinh tế đang chịu áp lực.

Nhưng nếu các cuộc đàm phán ở Ả rập Xê út diễn ra tốt đẹp, một cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Putin có thể được sắp xếp, Điện Kremlin thông báo hôm 23/3.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết một cuộc gặp trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo sẽ cần phải được "chuẩn bị đầy đủ", đồng thời nhấn mạnh rằng "các cuộc đàm phán kỹ thuật khó khăn" sẽ diễn ra trước đó.