Nga xây dựng kinh tế tự chủ: "Mỹ không dại gì ép Nga..."

TS Nguyễn Cảnh Toàn, Trung tâm nghiên cứu Nga và SNG (Viện Nghiên cứu châu Âu) khẳng định như vậy khi trao đổi với Đất Việt về việc nước Nga đi theo con đường kinh tế tự chủ trong bối cảnh Mỹ và phương Tây đang tiến hành các biện pháp trừng phạt lên Moscow.

Nước Nga sẽ ngày càng mạnh lên

Theo TS Nguyễn Cảnh Toàn, nguyên nhân sâu xa của các biện pháp trả đũa về kinh tế mà Mỹ và phương Tây đã và đang áp đặt lên Nga xuất phát từ bài toán lợi ích của nước Mỹ.

"Mỹ không hài lòng khi Nga cản đường lợi ích của mình. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Mỹ mang tham vọng một mình nước này bá chủ thế giới và Washington không ngờ sau 15 năm cầm quyền, Putin đã đưa nước Nga trở lại vị thế gần như trước, thậm chí có nhiều mặt vượt thời kỳ Liên Xô.

Việc Nga xây dựng đường lối kinh tế độc lập, tự chủ, theo TS Nguyễn Cảnh Toàn, chính là để bớt phụ thuộc vào Mỹ và phương Tây về khoa học, kỹ thuật, nông sản... Muốn vậy, Nga phải cải cách cơ cấu kinh tế để không phụ thuộc vào xuất khẩu năng lượng và nguyên liệu, thay vào đó đẩy mạnh xuất khẩu những sản phẩm kết tinh trí tuệ, có hàm lượng chất xám cao.

"Một nền kinh tế nếu chỉ lấy nguyên liệu, năng lượng ra xuất khẩu thì khi các nước không mua nữa hoặc giá dầu giảm lập tức sẽ lâm vào khó khăn. Nga đang động viên tất cả, đặc biệt là lĩnh vực nông nghiệp phát triển lên. Cần phải lưu ý rằng tự chủ ở đây không có nghĩa là đóng cửa, bế quan toả cảng, mặc dù nếu nước Nga có đóng cửa, không buôn bán giao thương, không chơi với ai thì nước Nga vẫn sống đến hàng trăm năm. Còn nếu Mỹ và các nước khác bế quan toả cảng thì họ sẽ "chết" trước".

Vị chuyên gia về nước Nga khẳng định, Moscow đang đi theo một đường lối đúng đắn khi tăng cường phát triển nội lực, tăng cường tiêu dùng trong nước, ít phụ thuộc vào nước ngoài nhưng vẫn sẵn sàng chìa tay hợp tác.

"Nền khoa học cơ bản của Nga chỉ thua Mỹ. Nga hoàn toàn làm được tất cả, nhưng trong quan hệ quốc tế không phải lúc nào cũng thẳng thừng với nhau. Ví dụ, trong thương vụ tàu Mistral, Pháp không giao tàu thì Nga vẫn có thể đóng được tàu tốt hơn, rẻ hơn. Vệ tinh, tên lửa vũ trụ phức tạp, hiện đại hơn nhiều Nga còn làm được huống chi là tàu chiến. Nga chẳng đóng đuôi tàu Mistral rồi sắp tới đóng tàu sân bay thứ hai đó thôi? Nhưng tại sao họ lại chỉ tuyên bố vài câu rồi im lặng? Ấy là vì họ muốn giữ thể diện cho Pháp. Tàu Mistral không phải là một thứ gì quá kinh khủng nhưng người Pháp đã phát minh ra nó và bản quyền thuộc về họ".

Bởi vậy, TS Nguyễn Cảnh Toàn cho rằng, người Mỹ dù sợ nhất Nga nhưng không dại gì mà ép Nga.

"Mỹ không dại gì ép Nga đến mức để nước này liên kết với Trung Quốc. Một khi Nga-Trung thành đồng minh chiến lược thì Mỹ sẽ "chết". Trong hai ba thập kỷ nữa, quan hệ Nga-Mỹ có thể cải thiện và Nga sẽ không yếu đi, trái lại ngày càng mạnh lên, còn Mỹ thậm chí có thể yếu đi".

Lệnh trừng phạt không có tác dụng với Nga

Theo TS Nguyễn Cảnh Toàn, khi Nga tiến tới nền kinh tế tự chủ thì những nước chậm thay đổi cơ cấu kinh tế sẽ tiếp tục phải xếp hàng sang Nga.

Ông dẫn câu chuyện Ba Lan kêu gọi người dân nước này ăn táo sau khi Nga cấm hoàn toàn nhập khẩu táo từ Ba Lan (Ba Lan là thành viên của EU). Theo đó, Ba Lan là một nước sản xuất táo lớn nhất thế giới, với sản lượng hơn 4 triệu tấn/năm. Nông dân Ba Lan chủ yếu sống bằng nghề trồng táo, và táo cũng là nguồn thu ngoại tệ chính cho đất nước nông nghiệp này. Trước đây, Nga là thị trường nhập khẩu táo chính của Ba Lan, chiếm tới gần 60% sản lượng táo xuất khẩu của nước này.

Tuy nhiên từ cuối năm 2014, cùng với các biện pháp trừng phạt kinh tế của EU, Nga đã cấm nhập táo từ Ba Lan. Điều này đã đẩy việc tiêu thụ táo của Ba Lan vào tình cảnh vô cùng khốn khó. Để cứu người trồng táo, Chính phủ Ba Lan đã kêu gọi người dân tăng cường tiêu thụ táo, coi nó như một phần của phong trào "lòng yêu nước trái cây". Thậm chí, uống rượu táo và ăn táo đã trở thành "nghĩa vụ yêu nước" đối với người dân Ba Lan. Tuy nhiên giải pháp như vậy chỉ là tạm thời, không thể kéo dài.

Tương tự, 60% sản phẩm công nghiệp quốc phòng của Ukraine xuất khẩu sang Nga, giờ đây khi Nga ngừng nhập nước này bị rơi vào thế khó bởi các sản phẩm quốc phòng Ukraine muốn xuất khẩu sang các nước phương Tây buộc phải chuyển sang tiêu chuẩn NATO. Muốn làm được điều này phải cải tạo hạ tầng cơ sở, đòi phải một số tiền không lồ, Ukraine lấy ở đâu ra?

Với người Nga, ông Toàn cho rằng, khi cải tạo cơ cấu kinh tế, chắc chắn cũng sẽ vấp phải rất nhiều khó khăn bởi "muốn xây dựng kinh tế mạnh, khoa học kỹ thuật phải là ngọn cờ tiên phong. Nga phát triển khoa học công nghệ nhưng vẫn chưa đủ, phải nhập khẩu mà đối tác không bán, Nga sẽ bị đẩy vào thế khó. Hay người Nga vốn có thói quen dùng hàng hoá nhập khẩu, giờ phải tự sản xuất nên đòi hỏi phải có thời gian".

Tuy nhiên, TS Nguyễn Cảnh Toàn khẳng định nước Nga sẽ làm được và khi đó, nước Nga sẽ càng mạnh lên.

"Nga dù khó khăn nhưng vẫn đầu tư 600 tỷ USD để phát triển quân sự đến năm 2020. Kế hoạch này không hề thay đổi trước và sau trừng phạt. Thứ nữa, Nga có nguồn dự trữ ngoại tệ rất mạnh, trên 500 tỷ USD. Nga đã linh hoạt chuyển hướng đề phòng Ukraine và EU không mua năng lượng, thay vì "dòng chảy phương Nam" Nga xây dựng "dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" khiến một loạt nước cuống lên. Chưa hết, Nga còn cả thị trường rộng lớn phía Đông với hợp đồng khí đốt 400 tỷ USD với Trung Quốc, chưa kể các nước Nhật, Hàn, Triều Tiên...".

Bởi vậy, một lần nữa, ông Toàn khẳng định, lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây không có tác dụng, nước Nga không chết, tín nhiệm của người dân đối với Tổng thống Putin ngày càng tăng.

"Nga có sức sống kỳ lạ. Nếu chỉ nhìn những cái thông thường thì không thể hiểu được nước Nga", ông kết luận.