NATO tiến thoái lưỡng nan với ý tưởng đóng cửa bầu trời Ukraine

Ý tưởng bắn hạ UAV và tên lửa Nga trên bầu trời Ukraine không mới mẻ. Ngay ở giai đoạn đầu xung đột Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã kêu gọi phương Tây đóng bầu trời Ukraine để ngăn chặn các cuộc không kích của Nga vào cơ sở hạ tầng dân sự.

Vào thời điểm đó, hệ thống phòng không của Ukraine đã chịu tổn thất nặng nề và thiếu khả năng đánh chặn các loại tên lửa đạn đạo như Iskander-M, vốn được Moscow sử dụng thường xuyên trong những tháng đầu xung đột.

Tuy nhiên, đề nghị đó đã bị gạt sang một bên. Tổng thư ký NATO khi đó, ông Jens Stoltenberg, giải thích rằng một hành động như vậy có thể châm ngòi cho một cuộc xung đột quân sự trực tiếp với Nga, thậm chí leo thang thành chiến tranh hạt nhân.

Viện nghiên cứu Atlantic Council lưu ý rằng việc áp đặt vùng cấm bay ở Ukraine sẽ đòi hỏi triển khai quy mô lớn các tiêm kích F-22 và F-35 trên khắp đất nước, vô hiệu hóa các hệ thống S-300 và S-400 của Nga, đồng thời có khả năng gây ra tổn thất lớn cho NATO, chưa kể rủi ro nhân đạo khi tạo ra cảm giác an toàn giả tạo trong khi các cuộc tấn công pháo binh của Nga vẫn tiếp diễn.

Vì thế, NATO chọn cách hỗ trợ gián tiếp: cung cấp phòng không cho Ukraine và huấn luyện lực lượng nước này.

Mặt trái của cách tiếp cận đó là bản thân các nước NATO gần như không có kinh nghiệm thực tế trong đánh chặn mục tiêu trên không. Trong khi đó, tính chất của cuộc xung đột đã thay đổi: các loại UAV nay đóng vai trò trung tâm.

Nói về viễn cảnh đánh chặn mục tiêu trên Ukraine, Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski nhấn mạnh Warsaw sẽ cần sự hậu thuẫn của toàn bộ NATO và Liên minh châu Âu.

“Chúng ta, với tư cách NATO và EU, có thể làm điều này, nhưng Ba Lan không thể tự quyết; đó phải là quyết định chung với các đồng minh”, ông nói.

Theo Victoria Vdovychenko, đồng trưởng chương trình Future of Ukraine tại Trung tâm Địa chính trị Đại học Cambridge (Anh), đây chủ yếu là vấn đề chính trị chứ không phải hạn chế kỹ thuật từ NATO.

Tuy nhiên, hiện tại NATO vẫn giữ im lặng. Ngày 12/9, Tổng thư ký Mark Rutte được hỏi trực tiếp về vấn đề này trong bối cảnh Chiến dịch Eastern Sentry, nhưng ông né tránh, chỉ nhấn mạnh vai trò phòng thủ của NATO.

Phần lớn thành viên NATO vẫn chưa công bố lập trường. Tuy nhiên, sáng kiến này nhiều khả năng bị coi là rủi ro theo quan điểm của các nước thành viên như Mỹ hoặc Đức.

Về mặt chính trị, NATO lại đứng trước thế tiến thoái lưỡng nan cũ: làm sao bảo vệ sự bất khả xâm phạm biên giới mà không kích hoạt xung đột với Nga.

Thay vì ý tưởng lập “lá chắn bầu trời ở Ukraine”, NATO dự định tăng cường nhiệm vụ “Tuần tra Không quân Baltic” trên bầu trời Litva, Latvia và Estonia. Liên minh cũng triển khai Chiến dịch Eastern Sentry để củng cố phòng không dọc sườn phía đông. Trong đó, 8 quốc gia gồm Pháp, Đức, Séc, Anh, Đan Mạch, Italy, Tây Ban Nha và Thụy Điển đã tham gia hoặc tuyên bố sẵn sàng tham gia.

Trên thực tế, điều này đồng nghĩa với việc tái bố trí khí tài phòng không đến các khu vực bị đe dọa nhất.

“Eastern Sentry sẽ linh hoạt và cơ động, cung cấp khả năng răn đe và phòng thủ tập trung hơn, đúng lúc và đúng chỗ cần thiết. Nó sẽ bao gồm các năng lực tăng cường, tích hợp phòng thủ trên không và trên bộ, đồng thời tăng cường chia sẻ thông tin giữa các quốc gia”, Alexus Grynkewich, Tư lệnh châu Âu của Mỹ và Tư lệnh Tối cao NATO tại châu Âu, phát biểu ngày 12/9.