Mỹ - Ukraine đạt tiến triển về kế hoạch hòa bình

Bất chấp lời chỉ trích gay gắt và bất ngờ từ Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Washington, các quan chức cấp cao của Mỹ và Ukraine đã xuất hiện tại phiên họp đầu tiên của các cuộc đàm phán hòa bình quan trọng tại Geneva vào ngày 23/11, bày tỏ sự lạc quan và đưa ra tín hiệu về việc điều chỉnh kế hoạch gây tranh cãi của Mỹ nhằm chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine.

Ngoại trưởng Marco Rubio, dẫn đầu một phái đoàn cấp cao của Mỹ gồm các nhà ngoại giao và tướng lĩnh, đánh giá phiên họp khai mạc là "hiệu quả và ý nghĩa nhất" trong toàn bộ quá trình giải quyết xung đột Ukraine.

Phát biểu trước các phóng viên tại Geneva, Ngoại trưởng Rubio lần đầu tiên xác nhận Mỹ đang chuẩn bị sửa đổi kế hoạch hòa bình ban đầu gồm 28 điểm do Tổng thống Trump đưa ra, sau nhiều tuần vấp phải sự phản đối của châu Âu và sự lo ngại của Ukraine.

“Chúng tôi đã có buổi làm việc rất hiệu quả”, ông Rubio nói, đồng thời giải thích rằng các nhà đàm phán đã xem xét bản kế hoạch của Mỹ “từng điểm một” và đang soạn thảo “những thay đổi” và “điều chỉnh” để đưa lập trường của Mỹ và Ukraine xích lại gần nhau hơn.

Ông Rubio cho biết, sau cuộc họp đầu tiên, phái đoàn Mỹ đã rút về phòng riêng để tiếp tục soạn thảo lại các phần các phiên họp sau.

Ngoài Ngoại trưởng Rubio, phái đoàn Mỹ còn có Đặc phái viên Steve Witkoff, người được coi là “kiến ​​trúc sư” xây dựng kế hoạch hòa bình ban đầu của Tổng thống Trump, Bộ trưởng Lục quân Dan Driscoll và Tướng Alexus Grynkewich, Tư lệnh Tối cao NATO tại châu Âu (SACEUR).

Sự hiện diện của ông Grynkewich được cho là đáng chú ý, vì hiếm khi tư lệnh quân sự hàng đầu của NATO trực tiếp tham gia vào các cuộc đàm phán có thể định hình lại cấu trúc an ninh của châu Âu.

Phái đoàn Mỹ còn bao gồm Jared Kushner, con rể Tổng thống Trump; Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Andy Baker; Cố vấn Bộ Ngoại giao Mike Needham; và Julie Davis, Đại biện Lâm thời tại Kiev.

Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine Andriy Yermak cũng bày tỏ sự lạc quan, mô tả phiên họp với phái đoàn Mỹ “rất hiệu quả”. Ông khẳng định các phái đoàn đang hướng tới “nền hòa bình công bằng và lâu dài mà người dân Ukraine xứng đáng được hưởng”.

Ông Yermak sau đó đã viết trên mạng xã hội rằng phiên họp thứ hai sẽ bắt đầu vào tối 23/11, lần này với sự tham gia đầy đủ của các nhà đàm phán châu Âu khi các bên cố gắng hợp nhất các dự thảo kế hoạch đang gây tranh cãi.

“Chúng tôi chân thành cảm ơn những người bạn tuyệt vời của chúng tôi: Mỹ, cá nhân Tổng thống Trump và đội ngũ của ông, vì cam kết mang lại hòa bình”, ông Yermak viết, đồng thời cho biết quyết định cuối cùng sẽ thuộc về hai vị tổng thống.

Theo ông Rustem Umierov, Thư ký Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia Ukraine (NSDC) và là thành viên phái đoàn Ukraine tại các cuộc đàm phán ở Geneva, bản dự thảo hiện tại của kế hoạch hòa bình đã phản ánh hầu hết các ưu tiên chính của Ukraine.

"Các đề xuất hiện tại của chúng tôi, mặc dù vẫn chưa được hoàn thiện, nhưng đã bao gồm nhiều ưu tiên của Ukraine. Chúng tôi đánh giá cao việc các đối tác Mỹ đã hợp tác chặt chẽ với chúng tôi để hiểu được những lo ngại của chúng tôi nhằm đạt được điểm then chốt này và chúng tôi hy vọng sẽ đạt được nhiều tiến triển hơn nữa", quan chức Ukraine nhấn mạnh.

Tổng thống Trump hài lòng

Ngoại trưởng Marco Rubio cho biết Tổng thống Trump "khá hài lòng" với những tiến triển đạt được trong các cuộc đàm phán hòa bình đang diễn ra tại Geneva.

"Hôm nay - và chúng tôi đã nói chuyện với (Tổng thống Trump) - tôi nghĩ tổng thống khá hài lòng với các báo cáo mà chúng tôi đã gửi cho ông về mức độ tiến triển đã đạt được", ông Rubio nói với các phóng viên tại Thụy Sĩ.

"Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều nhận ra rằng một phần của việc chấm dứt cuộc chiến này đòi hỏi Ukraine phải cảm thấy an toàn và sẽ không bao giờ bị xâm phạm hoặc tấn công nữa", ông nói thêm.

Tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ được đưa ra sau khi Tổng thống Trump chỉ trích Ukraine và châu Âu về cách các nước này giải quyết tiến trình hòa bình khi Mỹ tăng cường nỗ lực làm trung gian cho một thỏa thuận.

"Giới lãnh đạo Ukraine không hề bày tỏ lòng biết ơn đối với những nỗ lực của chúng tôi, và châu Âu vẫn tiếp tục mua dầu từ Nga", ông Trump chỉ trích.

Ông Rubio lưu ý rằng kế hoạch hòa bình của Mỹ là một "văn bản mở" và vẫn có thể thay đổi khi các cuộc đàm phán hòa bình tiếp tục.

"Việc nó được in trên một tờ giấy không có nghĩa là nó đã hoàn tất, vì vậy bạn sẽ nhận được ý kiến ​​đóng góp, và dựa trên ý kiến ​​đóng góp đó, bạn sẽ điều chỉnh, rồi sau đó bạn sẽ nhận được thêm nhiều ý kiến ​​đóng góp hơn nữa", ông nói thêm.

Ông Rubio cho biết hạn chót ban đầu để Ukraine đồng ý kế hoạch hòa bình vào ngày 27/11 cũng có thể được gia hạn thêm vài ngày, đồng thời nói thêm rằng ông "lạc quan" rằng một sự đồng thuận sẽ đạt được "trong khoảng thời gian rất hợp lý, rất sớm".

Theo Ngoại trưởng Rubio, “Nga có quyền bỏ phiếu" trong tiến trình giải quyết xung đột và sẽ được tham vấn trong bước tiếp theo hướng tới việc giải quyết xung đột. Hiện tại, Nga không được mời tham dự các cuộc đàm phán tại Geneva.

Trước đó, ông Trump đã nói rằng Ukraine phải đưa ra quyết định trước Lễ Tạ ơn tại Mỹ, tức là ngày 27/11.

Tổng thống Trump cho biết đề xuất hòa bình ban đầu không phải là lời đề nghị cuối cùng của Washington dành cho Kiev, trong bối cảnh có nhiều lo ngại rằng Ukraine đang bị ép buộc nhận một thỏa thuận bất lợi.

Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News vào ngày 22/11, đặc phái viên của Tổng thống Donald Trump, ông Keith Kellogg, cho biết Washington "rất gần" với việc hỗ trợ làm trung gian chấm dứt xung đột Ukraine.

"Trong quân đội, chúng tôi luôn nói rằng 10 mét cuối cùng đến mục tiêu luôn là khó khăn nhất. Chúng tôi đang ở 2 mét cuối cùng, chúng tôi sắp đến đích rồi", đặc phái viên Mỹ nói, ngụ ý tiến trình giải quyết xung đột Ukraine sắp đến hồi kết.

Trong bối cảnh diễn ra các cuộc đàm phán tại Geneva, châu Âu được cho là đã đưa ra một đề xuất phản đối kế hoạch hòa bình 28 điểm của Mỹ, vốn bị chỉ trích vì “thiên vị” Nga.

Reuters đưa tin rằng đề xuất của châu Âu sẽ giới hạn quy mô quân đội Ukraine ở mức 800.000 người trong thời bình, thay vì 600.000 quân như trong kế hoạch hòa bình của Mỹ.

Châu Âu cũng đề xuất việc Ukraine gia nhập NATO phụ thuộc vào sự đồng thuận giữa các thành viên liên minh, trong khi kế hoạch hòa bình của Mỹ đề xuất Ukraine chấp nhận ghi vào hiến pháp rằng nước này sẽ không gia nhập NATO và NATO bổ sung vào điều lệ quy định sẽ không kết nạp Ukraine trong tương lai.

Đề xuất hòa bình mới của châu Âu loại bỏ việc công nhận Nga kiểm soát lãnh thổ Ukraine. Trong khi đó, kế hoạch hòa bình của Mỹ đề xuất các tỉnh Lugansk và Donetsk, hay còn gọi là vùng Donbass, sẽ được quốc tế công nhận là thuộc về Nga.

Đề xuất của châu Âu cũng kêu gọi các đảm bảo an ninh do Mỹ hậu thuẫn, tương tự Điều 5 của hiến chương NATO, trong đó coi một cuộc tấn công vào một nước thành viên NATO là một cuộc tấn công vào toàn bộ liên minh.

Đề xuất của châu Âu vẫn giữ nguyên một số nhượng bộ của Ukraine, cho phép Nga tái gia nhập Nhóm G8, đặt nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia dưới sự kiểm soát của quốc tế, với lượng điện sản xuất được chia đều cho Ukraine và Nga.