Mỹ thất bại trên "sân khấu" Syria, Nga sẽ tỏa sáng?

Mỹ thất thế

Theo tờ Financial Times, Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ lần đầu tiên có bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc trong một thập niên qua. Sự gia tăng hiện diện quân sự nhanh chóng của Nga tại Syria những tuần qua khiến ông chủ điện Kremlin trở thành tâm điểm chú ý tại New York, giữa lúc các đối thủ lẫn đồng minh đều đang đồn đoán xem liệu ông Putin đang có ý định gì.

Và càng đáng chú ý hơn khi chủ nhà Mỹ đang bị đẩy vào thế bị động trước những quyết định của Mátxcơva. Sau một năm cố gắng quay lưng với ông Putin, Tổng thống Mỹ Barack Obama không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải gặp nhà lãnh đạo Nga để thảo luận về tình hình Syria.

Sự xuất hiện của lực lượng Nga tại Syria - nhằm hậu thuẫn chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad như khẳng định của ông Putin trong cuộc phỏng vấn với đài CBS, Mỹ - diễn ra đúng thời điểm chiến lược của Washington để giải quyết cuộc khủng hoảng tại đây đang liên tục chịu chỉ trích.

Số lượng chiến binh đối lập tại Syria được Mỹ huấn luyện mới đạt vài chục người, thay vì con số vài nghìn dự kiến. Trong khi các cuộc không kích của Mỹ và liên quân chỉ có hiệu quả hạn chế đối với các chiến dịch của IS tại Syria.

Ông Obama, sau thời gian dài cố gắng đứng ngoài cuộc xung đột tại Syria, giờ phải đối mặt với 2 lựa chọn không dễ dàng: phải bắt tay với nhà lãnh đạo Nga để tìm giải pháp chính trị tại Syria, hoặc tăng cường sự can thiệp quân sự của Mỹ.

“Ý nghĩa về mặt quân sự từ sự hiện diện gia tăng của các lực lượng Nga có lẽ vẫn chưa rõ ràng, nhưng ý nghĩa về mặt chính trị là rất lớn”, James Jeffrey , cựu phó cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, kiêm đại sứ Mỹ tại Iraq nhận định. “Mọi người đều đang đợi xem liệu Mỹ có thể làm gì”.

Nga "ra đòn"

Tại New York, ông Putin sẽ chứng tỏ với cộng đồng quốc tế các giải pháp của Nga để chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 4 năm tại Syria, vốn khiến hơn 400.000 người thiệt mạng và hơn 11 triệu người phải rời bỏ nhà cửa.

Ông Putin được nhận định sẽ tranh luận rằng cuộc chiến này là hậu quả của một thập niên những chính sách thiếu trách nhiệm của Mỹ trong khu vực. Nhiều chính trị gia tại châu Âu, vốn choáng váng trước làn sóng người tị nạn từ Syria, có lẽ sẽ vui mừng trước quyết định can thiệp của Mátxcơva.

“Cách tiếp cận của phương Tây sẽ thay đổi tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, bởi Nga đang cung cấp thêm vũ khí cho chính quyền Syria, bởi làn sóng người tị nạn, và bởi thất bại của Mỹ trong khu vực này”, Veniamin Popov, cựu đại sứ Nga và chuyên gia về Trung Đông tại trường đại học MGIMO, trực thuộc Bộ ngoại giao Nga nhận định.

“Đây mới chỉ là sự khởi đầu. Châu Âu đang nói với người Mỹ rằng: chúng ta không thể làm việc này mà không có người Nga. Chúng ta không thể đánh bại con quái vật kinh khủng (IS) mà không có họ”, chuyên gia này cho biết thêm.

Chỉ trong một thời gian ngắn, Nga đã hầu như “thay máu” cho lực lượng không quân của chính quyền Tổng thống Assad, vốn đã cạn kiệt nguồn lực. Giới chức tình báo phương Tây ước tính có ít nhất 28 chiến đấu cơ Sukhoi của Nga đang hiện diện tại Syria, bao gồm cả chiến đấu cơ với trang bị không đối không và không đối đất, cùng hơn 20 trực thăng tấn công.

Chính phủ Mỹ thì khẳng định các thiết bị của Nga bao gồm cả tên lửa đất đối không, mà phía Nga tuyên bố được triển khai nhằm bảo vệ các căn cứ tiền phương của mình, không nhằm tham chiến.

Phát biểu hôm 22/9, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tin rằng việc Nga tăng cường lực lượng “về cơ bản chỉ nhằm mục đích bảo vệ”.

Dựa trên ảnh vệ tinh, các nhà phân tích tin rằng Nga còn đang xây dựng thêm hai cơ sở quân sự nữa tại các khu vực Istamo và al-Sanobar, gần thành phố Latakia. Ngoài ra Nga cũng đang cải tạo và củng bố căn cứ quân sự tại thành phố Tartus.

Mặc dù các lực lượng Nga vừa được triển khai chưa có dấu hiệu thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu, các nhà phân tích tin rằng lực lượng này có đủ khả năng thực hiện các vụ tấn công nhằm vào IS cũng như các nhóm Hồi giáo cực đoan khác tại Syria.

Hai nguồn tin từ Nga hồi tuần trước khẳng định với tờ Financial Times rằng, Mátxcơva có kế hoạch điều 2000 binh sỹ tới Syria trong giai đoạn một, nhằm trang bị, vận hành và đảm bảo an toàn cho căn cứ không quân đang được xây dựng gần thành phố cảng Latakia.

“Rõ ràng các lực lượng này hầu hết đã có mặt tại Syria”, Mikhail Barabanov, tổng biên tập tạp chí Moscow Defense Brief, chuyên về quân đội Nga, cho biết. “Con số này chưa bao gồm việc triển khai bất kỳ lực lượng bộ binh lớn nào”.

Giới chức Mỹ tin rằng, ít khả năng binh sỹ Nga sẽ tham gia vào các chiến dịch trên bộ, một phần do nguy cơ vấp phải phản ứng từ trong nước một khi thương vong xảy ra.

Tính toán của Mátxcơva

Vì sao sau thời gian dài phản đối phương Tây can dự quân sự vào Syria, Mátxcơva nay lại điều động binh sỹ và khí tài? Phải chăng Nga đã thấy trước sự sụp đổ của chính quyền Assad và đang củng cố vị thế trước thềm một cuộc chuyển giao quyền lực? Lực lượng Nga sẽ chỉ tấn công IS hay cả các tay súng đối lập chống lại chính quyền Tổng thống Assad? Đây là những câu hỏi giới phân tích đang mong đợi được Tổng thống Putin làm rõ trong chuyến công du tới Liên Hợp Quốc.

Trả lời phỏng vấn đài phát thanh Voice of America, các nhà phân tích cho rằng vị trí địa chiến lược của Syria tại Trung Đông khiến Mátxcơva không thể ngó lơ.

Theo ông Christopher Harmer, nhà phân tích hải quân cấp cao tại Dự án an ninh Trung Đông, thuộc Học viện chiến tranh, Mỹ thì Nga cần Syria để tái lập vị thế siêu cường thứ hai của thế giới.

“Putin muốn tái lập vị thế của Nga là siêu cường thứ hai của thế giới, sau Mỹ. Nhưng để làm việc đó, cần có một lực lượng hải quân có thể triển khai khắp thế giới, có nghĩa là cần các căn cứ ở nước ngoài”.

Sau khi Liên Xô sụp đổ, Nga mất toàn bộ các căn cứ quân sự cũ ở nước ngoài, ngoại trừ Tartus, một căn cứ nhỏ bên bờ Địa Trung Hải ở Syria. Tartus cho phép hải quân Nga duy trì hiện diện tại Địa Trung Hải, từ đó tiếp cận với đồng minh duy nhất còn lại ở Trung Đông là Syria, cũng như khả năng tìm kiếm những đồng minh mới.

“Nga muốn duy trì vị thế trong tiến trình hòa bình Israel – Palestine, do vậy việc có ảnh hưởng trong khu vực này sẽ có vai trò quan trọng cho việc đó”, Dmitry Gorenburg, chuyên gia về quân sự Nga tại đại học Harvard nhận định. “Ngoài ra, sau sự trở lại của chính quyền quân sự tại Ai Cập, họ đang cố gắng phát triển quan hệ cả về mặt buôn bán vũ khí lẫn ảnh hưởng chính trị”.

Địa Trung Hải cũng giúp Nga có thể tiếp cận Biển Đỏ thông qua Kênh đào Suez, và Đại Tây Dương, thông qua eo Gibraltar. Nó sẽ giúp Nga bảo vệ các tuyến hàng hải huyết mạch từ Biển Đen.

Bên cạnh lợi ích địa chính trị, Syria còn là nơi Nga có những khoản đầu tư lớn. Mátxcơva và Damascus thiết lập quan hệ kinh tế những năm 1950. Khi Liên Xô cũ sụp đổ năm 1991, Syria vẫn còn nợ khoảng 12 tỷ USD và không thể hoàn trả. Nga sau đó đã xóa khoảng 3/4 số nợ để đổi lại việc Syria chấp thuận trả nợ số còn lại bằng tiền mặt trong 10 năm, mua vũ khí Nga và hỗ trợ các công ty Nga khai thác dầu mỏ tại Syria.

Tờ Moscow Times ước tính kim ngạch xuất khẩu của Nga sang Syria năm 2010 vào khoảng 1 tỷ USD, và đầu tư của khối tư nhân Nga vào cơ sở hạ tầng, năng lượng và các ngành khác ở Syria lên tới 20 tỷ USD.

“Do vậy, nếu ông Assad rời bỏ quyền lực, các hợp đồng đó sẽ đổ bể”, Anna Borshchevskaya, nhà nghiên cứu tại Viện Washington phân tích.

Ngoài ra, theo ông Chris Harmer, Nga sẽ được hưởng lợi từ cuộc chiến chống IS tại Syria và Iraq. Bởi “Syria là “hũ mật”, thu hút những kẻ ly khai. Trong số này có rất nhiều người Chechen, Ingushetia, Dagostan và thậm chí cả Gruzia đang đổ từ biên giới với Nga về đầu quân cho IS tại Syria. Việc này khiến Nga dễ thở hơn”.

Thanh Tùng

Theo FT, VOA