Mỹ lợi bất cập hại nếu dùng sức ép quân sự ở Panama và Greenland

Ngày 7/1, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump cảnh báo, Washington có thể giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama, thuộc chủ quyền của Panama ở Trung Mỹ, mua lại đảo Greenland, một lãnh thổ tự trị của Đan Mạch.

Ông nói Greenland rất quan trọng đối với an ninh quốc gia của Mỹ và kênh đào Panama rất quan trọng đối với an ninh kinh tế của Mỹ, cáo buộc Trung Quốc đang kiểm soát kênh đào này.

Ông cũng tuyên bố không loại trừ việc sử dụng biện pháp quân sự để giành lại kênh đào Panama và Greenland.

Đối với Bắc Kinh, cả 2 khu vực này đều có tầm quan trọng chiến lược vì chúng cung cấp khả năng tiếp cận các tuyến đường hàng hải trong thương mại toàn cầu và cho vận chuyển tài nguyên khoáng sản.

Trả lời báo Straits Times, Tiến sĩ Scott Kennedy thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Mỹ khẳng định: "Khả năng Mỹ sử dụng vũ lực ở Greenland hoặc Panama là bằng không. Đó chỉ là lời hùng biện thể hiện sự quan tâm của Mỹ đối với 2 lĩnh vực đó. Đây là mối quan tâm rất bình thường về khả năng tiếp cận khoáng sản, tuyến đường vận chuyển và tính tự cường".

Nhiều nhà phân tích Trung Quốc nghĩ rằng ông Donald Trump sẽ tránh khả năng sử dụng sức mạnh quân sự.

"Hầu hết mọi người đều biết ông Trump là người đưa ra yêu sách trên trời khi bắt đầu đàm phán nhưng sẵn sàng giải quyết ở cấp độ cơ bản", Giáo sư Cui Hongjian, một chuyên gia châu Âu tại Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh, cho biết.

Chuyên gia này nghĩ rằng ông Trump có thể đạt được mục tiêu đảm bảo an ninh kinh tế của Mỹ ở Greenland bằng cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn, chẳng hạn như khuyến khích hòn đảo yêu cầu quyền tự trị nhiều hơn từ Đan Mạch, điều này có thể để lại nhiều chỗ hơn cho ảnh hưởng của Mỹ.

Cũng theo Giáo sư Cui, nếu áp dụng một cách tiếp cận mềm mỏng hơn, ông Trump sẽ khó có thể đáp ứng các lợi ích thương mại của Greenland, vốn là cơ sở để Greenland cho phép Trung Quốc đầu tư vào các mỏ của họ.

Đối với kênh đào Panama, sẽ rất khó để ông Trump hạn chế các tàu buôn Trung Quốc đi qua đây.

Một hiệp ước đã đảm bảo tính trung lập vĩnh viễn của kênh đào kể từ khi Mỹ bàn giao tuyến đường thủy cho Panama vào năm 1999. Kênh đào hiện nay cho phép khả năng tiếp cận công bằng cho tất cả các quốc gia và thu phí không phân biệt đối xử.

"Tôi không biết bất kỳ sáng kiến nào để thay đổi tình hình hiện tại", Tiến sĩ Evan Ellis, giáo sư nghiên cứu về Mỹ Latinh tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Đại học Chiến tranh Quân đội Mỹ, nói với Straits Times.

Các nhà phân tích Mỹ lo ngại sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc ở kênh đào Panama có thể đe dọa an ninh kinh tế của Mỹ.

Sau khi Panama cắt đứt quan hệ với đảo Đài Loan vào năm 2017 và trở thành quốc gia Mỹ Latinh đầu tiên ký kết Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc vào năm 2018, sự hiện diện của Trung Quốc ở kênh đào đã tăng lên.

Tuy Trung Quốc không kiểm soát kênh đào nhưng các công ty đại lục và Hong Kong kiểm soát các cảng lớn ở cả 2 đầu Đại Tây Dương và Thái Bình Dương của tuyến đường thủy Panama. Điều này khiến Mỹ lo ngại Bắc Kinh có khả năng phong tỏa kênh đào để cản trở việc đi lại của các tàu Mỹ.

Trung Quốc là nước sử dụng kênh đào Panama lớn thứ hai sau Mỹ. Hiện có khoảng 40 công ty Trung Quốc hoạt động xung quanh kênh đào trong các lĩnh vực như hậu cần, tài chính và điện.

Tiến sĩ Ellis lấy ví dụ về các thỏa thuận thuận lợi mà chính phủ Panama trước đây đã đưa ra cho các công ty Trung Quốc: các điều khoản gia hạn hợp đồng thuê của Hutchison Port Holdings (có trụ sở tại Trung Quốc) để vận hành các nhượng quyền cảng quan trọng; mức thầu của China Landbridge để thành lập một cảng container mới lớn ở Colon; một hệ thống tàu chở khách nhanh trị giá 4 tỷ USD và một công trình dự phòng của đường dây điện xuyên Panama thứ 4.

Các sáng kiến mới hơn cũng gây nghi ngờ như các thỏa thuận trả tiền cho Power China để lắp đặt 530MW công suất năng lượng mặt trời, cùng với các dự án 5G và thành phố thông minh có thể có rủi ro dữ liệu.

Tiến sĩ Kennedy cho biết Trung Quốc cần phải làm nhiều hơn nữa để trấn an Mỹ và các nước khác.

Các nhà phân tích Trung Quốc nói rằng nếu Mỹ sử dụng sức mạnh quân sự hoặc các biện pháp mạnh tay khác để hạn chế hoạt động hợp pháp của công ty Trung Quốc ở Panama và Greenland, thiệt hại tập thể đối với các giá trị phương Tây và mối quan hệ của Mỹ với phần còn lại của thế giới sẽ lớn hơn tổn hại mà Trung Quốc gặp phải.