Mục đích của ông Trump khi dọa áp thuế 50% đối với hàng hóa EU

Tổng thống Donald Trump cảnh báo áp mức thuế 50% với hàng hóa của EU. Đây là động thái mới nhất trong chuỗi những thay đổi bất ngờ về chính sách thương mại của Mỹ.

Theo Bloomberg, ngày 23/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố tại Nhà Trắng rằng Mỹ có thể áp thuế 50% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Liên minh châu Âu (EU), bắt đầu từ ngày 1/6.

Tuyên bố này không chỉ làm chấn động thị trường tài chính toàn cầu mà còn đánh dấu một bước leo thang mới trong chính sách thương mại của Mỹ dưới thời Trump 2.0. Với mục tiêu công khai là khuyến khích các công ty châu Âu chuyển cơ sở sản xuất sang Mỹ, động thái này dường như ẩn chứa nhiều ý đồ chiến lược hơn là chỉ đơn thuần thúc đẩy ngành sản xuất nội địa.

Bối cảnh và lời cảnh báo của ông Trump

Trong bài phát biểu ông Trump cho rằng EU đã "lợi dụng" Mỹ trong thương mại thông qua các rào cản phi thuế quan, thuế giá trị gia tăng (VAT), các chính sách được ông cho là "thao túng tiền tệ" hoặc "các vụ kiện bất công".

Ông chỉ ra mức thâm hụt thương mại hơn 250 tỷ USD mỗi năm giữa Mỹ và EU là "không thể chấp nhận được" và tuyên bố mức thuế quan 50% sẽ là công cụ để buộc các công ty châu Âu phải xây dựng nhà máy tại Mỹ, qua đó tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nội địa. Ông cũng tuyên bố, Mỹ không có ý định ký kết thỏa thuận thương mại mới với EU, nhấn mạnh rằng thuế quan chính là "thỏa thuận".

Cảnh báo trên được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Mỹ và EU đã leo thang từ đầu năm 2025. Mới đây, EU đã gửi Mỹ danh sách cập nhật các nhượng bộ mà họ sẵn sàng chấp nhận để có thỏa thuận thương mại tương tự Mỹ đạt được với Anh và Trung Quốc.

Trọng tâm đề xuất là thỏa thuận trị giá 50 tỷ euro, gồm việc EU mua thêm khí hóa lỏng (LNG) và đậu nành để giảm thâm hụt thương mại với Mỹ, áp dụng mức thuế 0% đối với ô tô và hàng công nghiệp hoặc hợp tác chiến lược về năng lượng, trí tuệ nhân tạo và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số như 5G. Bên cạnh đó, khối đưa ra các cam kết về quyền lao động quốc tế, tiêu chuẩn môi trường và an ninh kinh tế. Tuy nhiên, phản ứng trên cho thấy loạt đề xuất của EU "chưa đủ hấp dẫn với ông Trump". 

Trước đó, ông Trump đã công bố áp thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu từ EU, Canada và Mexico, dẫn đến các biện pháp trả đũa từ EU trị giá 28,3 tỷ USD. EU cũng đã tạm hoãn thuế trả đũa trong 90 ngày để đàm phán, nhưng với tuyên bố mới nhất, ông Trump dường như muốn chấm dứt mọi cơ hội thương lượng và khẳng định rằng "đàm phán chẳng đi đến đâu".

Lịch sử cho thấy thuế quan là công cụ quen thuộc của ông Trump. Trong giai đoạn 2018-2020, Mỹ thu được hơn 80 tỷ USD từ thuế quan, chủ yếu từ Trung Quốc, nhưng phần lớn chi phí được chuyển sang người tiêu dùng Mỹ, làm tăng giá hàng hóa tiêu dùng 0,4%, theo Wall Street Journal.

Đe dọa mới nhất về thuế 50% với EU cho thấy ông Trump đang áp dụng chiến lược tương tự, nhưng với quy mô lớn hơn và tham vọng chiến lược phức tạp hơn.

Tái cấu trúc chuỗi cung ứng và bảo hộ sản xuất nội địa

Một trong những mục tiêu chính được ông Trump công khai là khuyến khích các công ty châu Âu chuyển cơ sở sản xuất sang Mỹ. Điều này phù hợp với chiến lược "Nước Mỹ trước tiên" mà ông theo đuổi từ nhiệm kỳ đầu.

Ông Trump tin rằng thuế quan cao sẽ buộc các công ty EU, đặc biệt trong các ngành công nghiệp như ô tô, phải xây dựng nhà máy tại Mỹ để tránh chi phí thuế quan. Ví dụ, ông chỉ trích EU áp thuế 10% lên ô tô nhập từ Mỹ, trong khi Mỹ chỉ áp thuế 2,5% lên ô tô từ EU. Việc áp thuế 50% có thể làm tăng đáng kể chi phí cho các nhà sản xuất ô tô như Volkswagen hay BMW, khiến việc sản xuất tại Mỹ trở thành lựa chọn kinh tế hơn.

Tuy nhiên, các nhà phân tích từ Bloomberg cho rằng mục tiêu này không chỉ nhằm vào các công ty châu Âu mà còn là một phần trong kế hoạch tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Bằng cách áp thuế cao, Mỹ muốn giảm sự phụ thuộc vào các chuỗi cung ứng nước ngoài, đặc biệt từ EU và Trung Quốc, để xây dựng nên một kinh tế "tự cung, tự cấp" hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng gần đây như tắc nghẽn tại kênh đào Suez và Panama, đã làm tăng chi phí vận chuyển toàn cầu.

Tiếp đó là tăng nguồn thu ngân sách. Ông Trump cho biết doanh thu tài chính của Mỹ đã đạt gần 12.000 tỷ USD, thuế quan là công cụ để tăng thêm ngân sách. Với mức thuế 50% áp lên hàng hóa EU, Mỹ có thể kỳ vọng một nguồn thu đáng kể, đặc biệt khi EU là đối tác thương mại lớn thứ ba của Mỹ, với giá trị xuất khẩu sang Mỹ đạt 29,3 tỷ USD mỗi năm.

Song, các nhà kinh tế từ JPMorgan cảnh báo, thuế quan cao có thể gây lạm phát, làm tăng giá sản phẩm tiêu dùng, đồng thời làm giảm sức mua của người tiêu dùng Mỹ, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp và gây ra rủi ro suy thoái kinh tế với xác suất lên đến 50% nếu chiến tranh thương mại leo thang.

Tăng cường vị thế đàm phán và gây áp lực lên EU

Giới chuyên gia nhận định, mức thuế quan 50% ông Trump đưa ra không chỉ là biện pháp kinh tế mà còn là chiến lược đàm phán để gây áp lực lên EU. Ông Trump nhiều lần sử dụng thuế quan như một "vũ khí" để buộc các đối tác thương mại nhượng bộ. Ví dụ, vào tháng 2, ông đe dọa áp thuế 25% lên hàng hóa từ Canada và Mexico liên quan vấn đề nhập cư và buôn lậu fentanyl, dẫn đến việc hai nước này phải đồng ý tăng cường an ninh biên giới để tránh thuế.

Tương tự, với EU, ông Trump có thể đang sử dụng thuế quan 50% để buộc khối này phải chấp nhận các điều khoản thương mại có lợi hơn cho Mỹ như giảm thuế VAT hoặc loại bỏ các rào cản phi thuế quan.

Theo Guardian, EU đã đề xuất một khuôn khổ thương mại mới vào đầu tuần (trước ngày 24/5), bao gồm các nhượng bộ về quyền lao động quốc tế, tiêu chuẩn môi trường và an ninh kinh tế. Tuy nhiên, ông Trump dường như không hài lòng với tiến độ đàm phán và chọn cách áp thuế 50% để tăng áp lực.

Về chính trị nội bộ, tuyên bố áp thuế 50% đối với hàng hóa EU giúp ông Trump củng cố hình ảnh của mình như một "nhà lãnh đạo mạnh mẽ", đặt lợi ích của Mỹ lên trên hết, củng cố quan điểm "Nước Mỹ trước tiên". Theo CNN, chính sách thuế quan của ông Trump nhận được sự ủng hộ từ các bang sản xuất như Ohio, nơi các ngành công nghiệp thép và ô tô đã bị ảnh hưởng bởi cạnh tranh quốc tế. Việc áp thuế cao cũng gửi thông điệp đến cử tri Mỹ rằng ông Trump đang hành động quyết liệt để bảo vệ việc làm trong nước, đặc biệt trong các ngành công nghiệp truyền thống.

Tuy nhiên, điều này cũng gây ra rủi ro nhất định. Các nhà phân tích từ BBC chỉ ra rằng chính sách thuế quan có thể làm tổn thương các công ty Mỹ phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ EU như Apple hay General Motors, vốn nhập khẩu linh kiện từ Đức và các nước khác. Hơn nữa, việc EU trả đũa bằng thuế quan lên các sản phẩm Mỹ như đậu nành từ Louisiana hoặc thịt bò từ Kansas, có thể gây thiệt hại cho các bang ủng hộ đảng Cộng hòa, làm suy yếu sự ủng hộ chính trị dành cho ông Trump.

Tái định hình trật tự thương mại toàn cầu

Theo giới chuyên gia, cảnh báo áp thuế 50% đối với hàng hóa EU của ông Trump cũng phản ánh tham vọng lớn hơn, đó là "tái định hình trật tự thương mại toàn cầu". Ông Trump từ lâu đã nhiều lần chỉ trích các hiệp định thương mại đa phương như WTO, cho rằng chúng làm tổn hại lợi ích của Mỹ. Việc áp thuế đối ứng với EU, cùng với các mức thuế cao trước đó đối với Trung Quốc, cho thấy Mỹ đang chuyển hướng sang một hệ thống thương mại song phương, nơi Washington có thể áp đặt các điều khoản có lợi hơn thông qua đàm phán trực tiếp.

Theo Sputnik, chính sách thuế quan của Trump là một phần trong nỗ lực làm suy yếu sự gắn kết của EU như một khối kinh tế. Bằng cách áp thuế cao, Mỹ có thể kích động các mâu thuẫn nội bộ trong EU khi các nước như Pháp, Tây Ban Nha và Ý đã đề nghị loại bỏ rượu vang, rượu mạnh khỏi danh sách thuế trả đũa để bảo vệ ngành công nghiệp nội địa. Điều này có thể làm suy yếu khả năng đàm phán tập thể của EU, tạo cơ hội cho Mỹ đạt được các thỏa thuận song phương với từng quốc gia thành viên.

Một góc nhìn khác từ Bloomberg cho rằng mức thuế quan 50% đối với EU cũng là một phần trong chiến lược đối phó với Trung Quốc của Mỹ. Theo đó, EU hiện là đối tác thương mại lớn thứ ba của Mỹ, nhưng Trung Quốc vẫn là mục tiêu chính trong cuộc chiến thương mại của ông Trump.

Bằng cách gây áp lực lên EU, Mỹ có thể buộc khối này phải hợp tác trong việc kiềm chế sự mở rộng kinh tế của Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo và chất bán dẫn. Ví dụ, Trung Quốc đã tăng cường đầu tư vào các nước Đông Nam Á, nơi nhiều công ty EU cũng có cơ sở sản xuất. Việc áp mức thuế 50% lên hàng hóa EU có thể gián tiếp "làm gián đoạn" các chuỗi cung ứng liên quan đến Trung Quốc, từ đó gia tăng áp lực lên Bắc Kinh.

EU phản ứng mạnh mẽ trước động thái của Tổng thống Donald Trump. Ủy ban châu Âu tuyên bố sẽ khởi kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về các mức thuế quan của ông Trump, đồng thời sẽ áp thuế trả đũa lên hàng hóa Mỹ trị giá 95 tỷ euro (107 tỷ USD) nhắm vào các sản phẩm như đậu nành, thịt bò, rượu whisky từ các bang do đảng Cộng hòa kiểm soát. Brussels cũng đang cân nhắc hạn chế xuất khẩu thép phế liệu và hóa chất sang Mỹ.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích như chuyên gia thương mại Wendy Cutler từ Viện Chính sách Xã hội châu Á, cho rằng EU có thể sẽ chịu thiệt hại nhiều hơn nếu trả đũa, do phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ. Điều này đặt EU vào tình thế khó khăn hoặc nhượng bộ để đàm phán một thỏa thuận thương mại mới hoặc đối mặt với nguy cơ chiến tranh thương mại toàn diện.

Tuyên bố của ông Trump gây biến động mạnh trên thị trường tài chính. Chỉ số DAX của Đức ngày 23/5 giảm 2,6%, CAC của Pháp - 2,8%, FTSE của Anh - 1,3%. Tại Mỹ, Dow Jones giảm 510 điểm, S&P 500 giảm 1,41%, và Nasdaq giảm 1,81%. Giá dầu thô Brent chạm mức thấp nhất trong hai tuần, giảm 1,5% xuống 63,32 USD/thùng, do lo ngại về suy giảm thương mại toàn cầu.

Chính sách thuế quan của ông Trump đã kích động làn sóng tẩy chay hàng hóa Mỹ ở châu Âu. Theo Deutsche Welle, các nhóm tẩy chay trên mạng xã hội như nhóm "Tẩy chay hàng hóa từ Mỹ" tại Thụy Điển đã tăng lên gần 80.000 thành viên, kêu gọi người tiêu dùng tránh mua sắm các sản phẩm của Mỹ để gây áp lực lên Washington. Các nhà bán lẻ lớn như Salling Group ở Đan Mạch cũng bắt đầu gắn nhãn các sản phẩm châu Âu để khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn hàng nội địa.

Các nhà phân tích từ New York Times cho rằng ông Trump có thể đang đánh giá quá cao khả năng của Mỹ trong việc ép buộc các công ty châu Âu chuyển sản xuất, trong khi bỏ qua nguy cơ trả đũa từ EU và tác động tiêu cực đến người tiêu dùng Mỹ.

Không giống châu Á - khu vực chủ yếu cung cấp sản phẩm tiêu dùng, châu Âu đóng vai trò là nhà cung ứng công nghệ, thiết bị then chốt cho các ngành công nghiệp Mỹ. Do đó, mức thuế mới đối với hàng hóa EU, nếu được thực thi, có thể khiến chuỗi cung ứng đứt gãy và tạo áp lực lớn lên các nhà sản xuất trong nước. Hơn nữa, việc làm suy yếu EU có thể vô tình tạo cơ hội cho Trung Quốc củng cố ảnh hưởng kinh tế ở châu Á và các khu vực khác.

Cảnh báo áp thuế 50% đối với hàng hóa EU của ông Trump là một phần trong chiến lược "Nước Mỹ trước tiên" nhằm thúc đẩy sản xuất nội địa, tăng nguồn thu ngân sách và củng cố vị thế đàm phán của Mỹ. Tuy nhiên, đằng sau mục tiêu kinh tế, động thái này còn mang ý đồ chính trị và địa chính trị sâu rộng, từ việc gây áp lực lên EU để đạt được các thỏa thuận thương mại có lợi, đến việc tái định hình trật tự thương mại toàn cầu và kiềm chế Trung Quốc.

Dù vậy, với những phản ứng mạnh mẽ từ EU và nguy cơ chiến tranh thương mại leo thang, chính sách này có thể dẫn đến những hậu quả không lường trước, không chỉ cho Mỹ mà còn với nền kinh tế toàn cầu.