Kế hoạch tiếp quản Dải Gaza của ông Trump liệu có khả thi?

Những tuyên bố gây sốc về Gaza

Như truyền thông đã đưa tin rộng rãi, ngày 4/2, trong cuộc họp báo với Thủ tướng Israel Netanyahu có chuyến thăm chính thức tại Washington, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm tất cả bất ngờ khi tuyên bố Mỹ sẽ "tiếp quản" và "sở hữu" Dải Gaza lâu dài sau khi tất cả người Palestine được chuyển sang các nước khác, trước hết là Ai Cập và Jordan; và biến dải đất này thành "Riviera của Trung Đông".

Kế hoạch gây sốc đầy táo bạo nói trên đã ngay lập tức bị phong trào Hamas và các tổ chức khác của người Palestine, các nước Ả-rập, Liên hợp quốc cùng hàng loạt các quốc gia trên thế giới, trong đó có cả các đồng minh châu Âu của Mỹ, nhanh chóng lên tiếng phản đối bác bỏ, bởi nó không dựa trên bất kỳ cơ sở pháp lý/luật pháp quốc tế nào. Còn người Palestine luôn khẳng định không bao giờ từ bỏ cuộc đấu tranh để thành lập một nhà nước riêng trên mảnh đất quê hương của mình.

Thực tế là cho đến nay vẫn chỉ có Israel là bên duy nhất ủng hộ và hoan nghênh ý tưởng/kế hoạch nói trên, dù ông Trump không giải thích cách thức và thẩm quyền mà Mỹ có thể dùng để tiếp quản vùng đất này. Cụ thể, trên mạng xã hội X, ông Katz, Bộ trưởng Quốc phòng Israel cho biết ông đã ra lệnh cho quân đội của mình chuẩn bị kế hoạch cho phép những người Palestine tự nguyện rời khỏi Gaza; Tel Aviv sẽ sắp xếp để người dân ở Gaza rời đi bằng đường bộ, đường biển và đường hàng không.

Ngày 6/2, ông Trump một lần nữa đề cập đến kế hoạch kiểm soát Dải Gaza đầy tranh cãi của mình với những chi tiết rõ ràng hơn. Theo đó, "Dải Gaza sẽ được Israel trao trả cho Mỹ sau khi kết thúc giao tranh" và "người Palestine tại Gaza sẽ được tái định cư tại những cộng đồng an toàn và đẹp hơn nhiều, với những ngôi nhà mới và hiện đại trong khu vực". Đặc biệt, ông Trump đã tỏ rõ là theo phương án này, "sẽ không cần đưa lính Mỹ đến Gaza".

Kế hoạch có khả thi?

Với tính cách quen thuộc của mình, ông Trump tự tin quả quyết rằng người Palestine sẽ tự nguyện di dời khỏi Gaza, vùng đất nay chỉ còn là đống đổ nát. Tổng thống Trump cũng tự mình vạch ra các điểm định cư mới cho khoảng 2 triệu người Palestine ở Gaza, trước hết là ở Ai Cập và Jordan, còn phía Israel cho rằng các nước Tây Âu từng chống chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza nay nên đứng ra tiếp nhận người Palestine từ Gaza tới, trước tiên là Tây Ban Nha, Na Uy và Ireland. Ngoài ra, ông Trump còn xác định Mỹ sẽ làm chủ quá trình tái thiết dải Gaza trở thành một nơi rất đáng sống giống như vùng ven biển Địa Trung Hải kéo dài từ Pháp tới Italty nhưng lại không phải bằng tiền của Mỹ.

Mặc dù vậy, vấn đề không hề đơn giản như những gì ông Trump đã sơ bộ nêu ra. Trước hết, Gaza là một trong 3 vùng đất còn lại của người Palestine trong cuộc đấu tranh trường kỳ từ năm 1948 đến nay với Israel để thành lập một nhà nước riêng; hiện đang được cánh vũ trang Hamas trực tiếp quản lý trong suốt 2 chục năm qua. Do vậy, Hamas nói riêng và người Palestine nói chung không dễ rời bỏ Gaza vì bất cứ lý do gì.

Thực tế là ngay trong tuần trước, sau khi lệnh ngừng bắn giai đoạn 1 giữa Israel và Hamas có hiệu lực, hàng trăm ngàn người Palestine đã trở về vùng bắc Dải Gaza dù khu vực này gần như đã bị phá hủy hoàn toàn. Còn Hamas, dù chịu nhiều tổn thất qua các chiến dịch của Israel vào Gaza trong hơn một năm qua, lực lượng này vẫn trụ được tại Gaza và cũng đã tuyên bố người Palestine chứ không phải ai khác sẽ làm chủ công cuộc tái thiết vùng đất này. Hamas cũng không đơn độc trong quyết tâm này bởi Liên hợp quốc và rộng rãi cộng đồng quốc tế đều đã thể hiện quan điểm Gaza là của người Palestine và không ai có quyền đẩy họ đi nơi khác.

Tiếp theo, việc ông Trump có thuyết phục được Ai Cập và Jordan đồng ý tiếp nhận gần 2 triệu người Palestine từ Gaza đến hay không cũng còn là câu hỏi lớn. Dù Mỹ có nhiều đòn bẩy và chắc chắn là ông Trump sẽ dùng mọi cách và không từ việc gây áp lực tối đa, kể cả việc dọa cắt các khoản viện trợ rất quan trọng đối với 2 nước này, cả Ai Cập lẫn Jordan đều rất khó có thể đáp ứng đòi hỏi vừa tế nhị, vừa phức tạp và nan giải này của Washington. Hơn nữa, cả 2 nước này cũng vẫn có thể trông cậy vào các nguồn tài trợ, giúp đỡ từ thế giới A-rập trong trường hợp bị Mỹ cắt viện trợ, trước hết là từ các nước vùng Vịnh giàu có.

Trong khi khả năng Israel đánh bật hoàn toàn được Hamas ra khỏi Gaza là không hề đơn giản và cũng không được dư luận quốc tế ủng hộ, việc buộc phải đưa quân vào Gaza (nếu ông Trump quyết tâm giành quyền kiểm soát dải đất này) cũng tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ đối với chính nước Mỹ. Như ông Chris Murphy, Thượng nghị sĩ Mỹ thuộc phe Dân chủ, đã cảnh báo: "Việc ông Trump đưa quân vào Dải Gaza có thể đẩy hàng nghìn quân nhân Mỹ vào chỗ chết và mở ra nhiều thập niên chiến tranh mới tại Trung Đông".

Không chỉ vậy, theo rò rỉ thông tin từ nội bộ chính quyền Trump được báo chí Mỹ đưa lại, khi công bố kế hoạch tiếp quản Dải Gaza như trên, Tổng thống Trump đã gây sốc cho các quan chức cấp cao của Nhà trắng và nhóm cố vấn của mình. Tuy được công bố trang trọng tại cuộc họp báo, nội dung ông Trump đưa ra lại được soạn thảo vội vàng trên một mảnh giấy. Điều đó có thể chứng tỏ tại thời điểm công bố, các trợ lý và cố vấn của ông Trump còn chưa kịp lập kế hoạch cơ bản nhất để xem xét tính khả thi của ý tưởng hết sức táo bạo này. 

Thậm chí trước khi có họp báo, như nguồn tin nội bộ tiết lộ cho báo chí, trước đó ông Trump đã không hề tổ chức bất cứ cuộc họp nào với Bộ Ngoại giao hoặc Lầu Năm Góc để thảo luận về ý tưởng của mình. Chính vì thế, khi bị quốc tế phản ứng mạnh, cả Bộ trưởng Ngoại giao lẫn Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ dường như phải cố gắng "chữa cháy" cho Tổng thống, giải thích lại theo hướng bớt cực đoan hơn những gì ông Trump đã đưa ra.

Dự báo diễn biến sắp tới

Với toàn bộ những phản ứng từ tất cả các bên liên quan trong suốt mấy ngày qua, có thể thấy tính khả thi và cơ hội thành công của ý tưởng người Mỹ trực tiếp nhảy vào quản lý Dải Gaza như ông Trump đưa ra là rất thấp. Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên và cũng không phải là vô lý khi ông Trump nêu rõ vấn đề đầy tranh chấp như vậy.

Theo báo WSJ của Mỹ, vào dịp hè năm 2024, trong một lần chuyện trò trên điện thoại với Thủ tướng Israel Netanyahu, ông Trump đã nói "Gaza là bất động sản đắt giá" và yêu cầu ông Netanyahu "suy nghĩ về những loại hình khách sạn 5 sao có thể được xây dựng ở đó". Trước đó, vào tháng 3/2024, con rể ông Trump là Kushner cũng đã từng đề xuất Israel nên di dời người Palestine khỏi Dải Gaza, bởi "bất động sản ở Gaza sẽ rất có giá trị".

Không chỉ vậy, ngay trong nhiệm kỳ đầu cách đây 8 năm, ông Trump cũng đã có một hành động thiên vị bất chấp tất cả để ủng hộ Israel. Đó là quyết định chuyển cơ quan đại diện ngoại giao của Mỹ từ thủ đô Tel Aviv của Israel về thành phố Jerusalem mà người Palestine luôn coi là vùng đất tổ thiêng liêng của mình.

Vừa qua, khi còn chưa chính thức nhậm chức, đội ngũ trợ lý của ông Trump đã trực tiếp tham gia thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn tạm thời ở Gaza. Điều đó cho thấy ông Trump rất quan tâm ủng hộ Israel và luôn ý thức được giá trị kinh tế to lớn của vùng đất Gaza nếu được dùng để phát triển các dự án bất động sản.

Nay, khi lệnh ngừng bắn giai đoạn 1 ở Gaza sắp kết thúc và đàm phán cho giai đoạn 2 đang chuẩn bị bắt đầu, ngoài khả năng ông Trump nêu kế hoạch rất táo bạo nói trên như một mũi tên nhằm 2 đích - vừa tăng cường an ninh cho Israel, vừa triệt để khai thác giá trị kinh tế của Gaza, không loại trừ còn nhằm để gây áp lực tối đa tạo lợi thế cao nhất cho Israel trong cuộc xung đột này, đồng thời buộc Hamas phải tính toán thật kỹ những đòi hỏi của mình để tránh cho đàm phán bị đổ vỡ.

Tuy không thể hoàn toàn loại trừ khả năng ý tưởng ở Gaza như ông Trump đưa ra là kết quả từ hội đàm với Thủ tướng Netanyahu như một món quà Tổng thống Trump dành cho đồng minh đặc biệt trong giai đoạn hiện nay để thực hiện chiến lược của Mỹ ở khu vực Trung Đông, hy vọng là với sự đồng tình ủng hộ mạnh mẽ của dư luận quốc tế đối với xu hướng thỏa hiệp, chung sống cùng nhau giữa Hamas với Israel, tình hình Trung Đông sẽ được kiểm soát và tránh được nguy cơ lại xảy ra một cuộc chiến có thể lan rộng, với những hệ quả vượt xa phạm vi khu vực vốn không hề bình yên này.