Đông Nam Á thu hút sinh viên Trung Quốc học tập và khởi nghiệp

Kent Cai, một doanh nhân đến từ tỉnh Chiết Giang (Trung Quốc) đã đưa ra quyết định quan trọng trong năm nay: ra nước ngoài học tiến sĩ.

Khác với nhiều bạn bè chọn Mỹ hay châu Âu, Cai lại đến Malaysia. Tại Kuala Lumpur, nơi anh nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong sản xuất truyền thông, Cai nhận ra mình không hề đơn độc. Anh trở thành một phần của làn sóng sinh viên Trung Quốc ngày càng đổ vào Đông Nam Á để học tập.

Cai thậm chí chưa tốt nghiệp nhưng đã được các công ty Trung Quốc thuê tham gia khảo sát địa điểm cho trụ sở khu vực, và anh đã lên kế hoạch khởi nghiệp tại Malaysia, tận dụng nguồn nhân lực song ngữ để xây dựng trung tâm sản xuất nội dung phục vụ thị trường Hoa ngữ.

“Ở Đông Nam Á, cơ hội tiếp cận vốn đầu tư mạo hiểm lớn hơn ở Trung Quốc. Và việc là nghiên cứu sinh tiến sĩ tại đây giúp dễ dàng thu hút nhà đầu tư”, anh nói.

Theo số liệu của Education Malaysia Global Services (EMGS), lượng đơn xin visa du học từ Trung Quốc nửa đầu năm 2025 đã đạt 16.823, cao hơn nhiều so với 10.670 đơn cùng kỳ 2024 và 8.948 năm 2023. UNESCO cũng ghi nhận số sinh viên Trung Quốc tại Thái Lan tăng từ chưa tới 6.200 năm 2016 lên 28.000 vào năm 2024.

Các nước ASEAN ngày càng trở thành điểm đến mới của dòng vốn Trung Quốc. Theo báo cáo của ngân hàng đầu tư ARC Group, đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào khu vực tăng 13% trong năm ngoái, chủ yếu nhờ các doanh nghiệp sản xuất mở rộng hoạt động, đưa tổng vốn đầu tư ra nước ngoài lên 162,8 tỷ USD.

Cai tin rằng 5-10 năm tới sẽ là “thời kỳ hoàng kim” cho sinh viên Trung Quốc ở Đông Nam Á. Theo anh, những người am hiểu văn hóa kinh doanh Trung Quốc, thành thạo tiếng Trung Quốc, tiếng Anh và ngôn ngữ bản địa sẽ có lợi thế chưa từng có trong việc làm và khởi nghiệp.

Theo chia sẻ của Lucas Lu, 20 tuổi, cũng đang du học ở Kuala Lumpur, sự thay đổi này phản ánh tư duy mới của tầng lớp trung lưu Trung Quốc, vốn phải cân nhắc chi phí, an toàn và bất ổn địa chính trị.

“Nếu kinh tế Trung Quốc tiếp tục chậm lại, nhiều gia đình trung lưu sẽ khó kham nổi Âu - Mỹ, còn Đông Nam Á vẫn nằm trong khả năng”, Lu nói.

Malaysia được đánh giá có nhiều lợi thế: học phí thấp, chi phí sinh hoạt hợp lý, chính trị ổn định và nhiều trường có tên trong bảng xếp hạng. Thái Lan và Indonesia cũng là lựa chọn thứ cấp.

Theo Alfred Wu, Phó giáo sư tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore), tình trạng thất nghiệp cao trong nhóm sinh viên tốt nghiệp tại Trung Quốc đang thúc đẩy nhiều người chọn học sau đại học ở nước ngoài để tăng tính cạnh tranh.

Tại Malaysia, hệ thống giáo dục bằng tiếng Anh được quốc tế công nhận, mở ra con đường học tập thay thế phương Tây. Một số công ty tư vấn du học tại Quảng Châu cũng cho biết hơn 20% gia đình ban đầu định hướng con du học Âu - Mỹ nay cân nhắc chuyển sang Malaysia hoặc Thái Lan.

Sáng kiến Vành đai và Con đường cũng góp phần biến Malaysia và Thái Lan thành điểm đến nổi bật. Tuy nhiên, các chuyên gia lưu ý không nên phóng đại tác động xã hội của làn sóng này. “Họ chủ yếu tập trung trong hệ sinh thái doanh nghiệp Trung Quốc, và phần lớn sẽ quay về nước”, ông Wu nhận định.

Theo Phoon Wing Keong, Viện trưởng Viện Chính sách Huayan (Malaysia), lượng sinh viên Trung Quốc mang lại nguồn thu học phí và sức sống mới cho hơn 400 trường đại học trong nước. Tuy nhiên, chất lượng nghiên cứu khoa học và giáo dục vẫn thua kém Âu - Mỹ - Nhật, khiến nhiều sinh viên chỉ đến để lấy bằng.

Ông cho rằng ý nghĩa lâu dài của nhóm này phụ thuộc vào việc họ có thể trở thành cầu nối thúc đẩy hợp tác kinh tế Trung Quốc - Malaysia và Trung Quốc -ASEAN hay không.

“Nếu hòa nhập được, một số có thể trở thành tầng lớp trung lưu hoặc thượng lưu mới, giống doanh nhân Đài Loan hay Hàn Quốc trước đây”, ông Phoon nói.

Đối với sinh viên như Lucas Lu, quyết định này vừa thực tế vừa cá nhân. “Anh và châu Âu không còn phù hợp. Malaysia khiến tôi cảm thấy thoải mái hơn. Singapore và Malaysia là lựa chọn hàng đầu của tôi sau khi tốt nghiệp”, anh chia sẻ, đồng thời thừa nhận cơ hội tại Đông Nam Á không dồi dào như nhiều người dự đoán, khi cả doanh nghiệp Trung Quốc tại khu vực cũng gặp rào cản pháp lý và văn hóa.

Theo ông Wu, triển vọng của làn sóng này vẫn phụ thuộc vào bối cảnh toàn cầu. Ông cho rằng, nếu quan hệ Trung - Mỹ hạ nhiệt, hoặc áp lực lạm phát tại phương Tây giảm, sức hút của Đông Nam Á có thể giảm đi.