Cuộc tập kích "Mạng nhện" có thể thay đổi quy tắc chiến tranh Nga - Ukraine

Trong một động thái gây sốc, Ukraine đã tiến hành một loạt các cuộc tấn công sâu được phối hợp vào lãnh thổ Nga bằng UAV được đóng trong các container hàng hóa.

Loạt tấn công nhắm vào các sân bay quân sự và các tài sản quan trọng ở nhiều địa điểm như căn cứ không quân Olenya ở vùng Murmansk, căn cứ không quân Belaya ở vùng Irkutsk, căn cứ không quân Ivanovo ở vùng Ivanovo và căn cứ không quân Dyagilevo ở vùng Ryazan.

Bộ Quốc phòng Nga cũng xác nhận Ukraine đã sử dụng UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) tấn công sân bay quân sự ở các tỉnh Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan và Amur, cách biên giới Ukraine hàng nghìn km.

Các cuộc tấn công đánh dấu lần đầu tiên kể từ sau Thế chiến II, một quốc gia châu Âu đã triển khai lực lượng xa như vậy vào sâu trong lãnh thổ Nga với độ chính xác về mặt công nghệ và ý định bất đối xứng như vậy.

Đặc biệt, hình ảnh và video trên mạng xã hội cho thấy các UAV được Ukraine giấu trong thùng container và triển khai bất ngờ từ khu vực gần sân bay, khiến lực lượng phòng thủ không kịp đối phó.

Giới phân tích đánh giá trong quá trình triển khai chiến dịch, lực lượng Ukraine đã cho thấy chiến thuật sử dụng UAV hiệu quả chưa từng có, tới mức "có thể khiến các tướng tá quân đội trên thế giới mất ngủ nhiều đêm".

Không có lính dù, không có cuộc tấn công xe tăng ngoạn mục nào qua biên giới, chỉ có các container chở hàng không có biển báo được đỗ kín đáo tại các trạm dừng xe tải và lề đường, mở ra để giải phóng các phi đội UAV tầm xa được lập trình với hiệu quả tàn nhẫn.

Chỉ trong vài phút, Kiev tuyên bố cuộc tấn công phá hủy, làm hư hại 40 máy bay chiến lược của đối phương, gồm máy bay ném bom chiến lược tiên tiến Tu-22M3 và Tu-95MS, cùng máy bay trinh sát và cảnh báo sớm A-50.

Ukraine có động cơ để phóng đại và thậm chí là thổi phồng những con số trên. Tuy nhiên, chiến dịch gây suy yếu khả năng răn đe hạt nhân của Nga, do một quốc gia phi hạt nhân thực hiện, là chưa từng có tiền lệ.

Một blogger quân sự nổi tiếng của Nga thừa nhận rằng, đòn tập kích bất ngờ bằng UAV của Ukraine là vụ "Trân Châu Cảng của nước Nga", trong bối cảnh nội bộ quân đội và cơ quan an ninh Nga được cho là đã bị bất ngờ vì không phát hiện ra một chiến dịch quy mô lớn, liều lĩnh đến vậy.

Tổng thống Ukraine Zelensky đã tiết lộ chiến dịch này đã được lên kế hoạch trong suốt 18 tháng. Theo ông, có tới 117 UAV của Ukraine được phóng vào các căn cứ quân sự của Nga, trải dài từ ngoại ô Moscow đến tận Siberia.

“Việc tổ chức và từng chi tiết đều được thực hiện hoàn hảo. Có thể khẳng định đây là một chiến dịch hoàn toàn độc nhất vô nhị", ông Zelensky viết trên mạng xã hội. Nhà lãnh đạo này nói thêm rằng: “Điều đáng nói nhất - và giờ tôi có thể nói công khai - là văn phòng điều hành chiến dịch này trên lãnh thổ Nga lại nằm ngay cạnh trụ sở FSB ở một khu vực của họ".

Chi tiết trên làm dấy lên nghi ngờ nghiêm trọng về năng lực và uy tín của Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB). Theo các nguồn tin Ukraine, các UAV đã được tuồn vào lãnh thổ Nga bằng xe tải, sau đó được giấu và triển khai gần các căn cứ không quân Nga, cho phép tấn công với tốc độ và độ chính xác cao. 

Và thời điểm tấn công cũng được lên kế hoạch có thể bùng nổ hơn. Chỉ vài giờ sau cuộc tấn công, Tổng thống Zelensky tuyên bố Kiev sẽ cử một phái đoàn do Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov dẫn đầu đến các cuộc đàm phán hòa bình với Nga tại Istanbul vào ngày hôm sau (ngày 2/6). Việc một phái đoàn Ukraine, do Bộ trưởng Quốc phòng dẫn đầu, đến Istanbul để đàm phán ngừng bắn ngay sau những cuộc tấn công này càng làm nổi bật thông tin về chiến dịch tấn công.

Giống vụ đánh chìm tàu ​​tuần dương Moscow của Nga hay vụ phá hoại đường ống Nord Stream 2, thời điểm diễn ra các cuộc tấn công dường như nhằm mục đích chuyển hướng cuộc chiến từ đàm phán sang leo thang.

Tuy nhiên, không giống các sự cố trước đó, chiến dịch "Mạng nhện" lần này không chỉ là một vụ việc lớn. Đó là một bước ngoặt trong học thuyết quân sự.

Với cuộc tấn công này, chiến tranh UAV trong container đã chuyển từ khái niệm sang thực tế được thử nghiệm trong chiến đấu. Nền tảng đã được chứng minh và điều cấm kỵ đã bị phá vỡ. Bây giờ, khi "Hộp Pandora" đã mở, không quân đội nào trên trái đất có thể giả vờ rằng nó không tồn tại.

"Ukraine ngày 1/6 đã viết lại quy tắc chiến tranh. Các chỉ huy cấp cao của Nga chắc hẳn bị sốc như người Mỹ năm 1941", Max Boot, chuyên gia viết về an ninh quốc gia của Washington Post.

Chuyên gia này cho biết, ngoài mở ra một cuộc chiến mới, trận Trân Châu Cảng khi ấy còn báo hiệu cho sự lỗi thời của thiết giáp hạm, loại tàu chiến chủ đạo của hải quân các nước khi đó. Theo ông, đây có thể là điểm tương đồng giữa trận đánh đó với chiến dịch "Mạng nhện" của Ukraine. Ngày nay, hệ thống vũ khí đã lỗi thời có thể là máy bay quân sự có người lái. Bởi thực tế là một đàn UAV Ukraine chỉ cần vài chục nghìn USD để chế tạo đủ sức để gây thiệt hại nặng nề cho không quân Nga.

Đòn tấn công này một lần nữa chứng minh hiệu quả của UAV trong chiến tranh hiện đại. "Đây là bài học về sự cần thiết phải cân bằng giữa việc sở hữu các hệ thống vũ khí tinh vi, tốn kém với việc trang bị những năng lực tấn công rẻ hơn", Mick Ryan, nhà nghiên cứu quân sự cấp cao tại Chương trình An ninh Quốc tế, Viện Lowy, cho biết.

Điều khiến cuộc tập kích của Ukraine lần này thực sự mang tính đột phá không phải là thiệt hại mà nó gây ra, dù có thể rất ấn tượng, mà là cơ chế phân phối.

Các đặc vụ Ukraine đã phóng UAV từ các container vận chuyển được cải tạo, không thể phân biệt được với hàng triệu container khác đang di chuyển khắp thế giới mỗi ngày.

Các nguồn tin cho biết, ước tính Ukraine đã chuyển khoảng 150 UAV và 300 quả bom vào Nga để thực hiện kế hoạch này từ nhiều tháng trước. Chúng được đặt trong thùng container bằng gỗ có nắp có thể mở từ xa, sau đó chất lên xe tải. Các UAV dùng mạng di động Nga truyền hình ảnh về Ukraine và tự động nhắm mục tiêu theo thông tin lập trình sẵn.

Một nguồn tin tình báo Ukraine nói các tài xế xe tải nhiều khả năng được thuê để chở những thùng gỗ đến địa điểm gần sân bay, mà không biết bên trong có gì. Họ cũng gần như không biết được ai là người đã thuê mình. "Loại hình tác chiến này rất phức tạp, thường không hé lộ thông tin cho những người giữ vai trò then chốt", người này nói.

Điều này cho thấy đây không phải là mối đe dọa nằm trên lý thuyết, cũng không phải là sáng kiến ​​độc đáo của Ukraine; mà chiến tranh container đã được thảo luận trong nhiều năm.

Đây là một khái niệm đã được thiết lập rõ ràng đến mức nó đã xuất hiện trong các trò chơi điện tử. Những gì Ukraine đã làm là đưa khái niệm này ra khỏi lý thuyết về quân sự-công nghiệp và đưa nó vào chiến trường một cách công khai.

Bằng cách đó, họ đã phá vỡ hai giả định cơ bản của kế hoạch quân sự hậu Chiến tranh Lạnh: xung đột giữa các quốc gia ngang hàng bị giới hạn bởi địa lý và cơ sở hạ tầng thương mại sẽ vẫn tiếp diễn, nếu không phải là ngoài giới hạn, thì ít nhất là ở ngoại vi của bất kỳ cuộc xung đột nào.

Chỉ trong vài giờ, chiến tranh UAV container đã trở thành hiện thực. Đó có thể là sự phát triển quân sự gây gián đoạn nhất kể từ khi UAV có vũ trang ra mắt vào đầu những năm 2000.

Nó cũng mang những hàm ý chiến lược rất lớn, và không chỉ dành cho cuộc chiến ở Ukraine. Nếu UAV có thể được triển khai từ các container hàng hóa ở bất cứ đâu, thì hầu như bất kỳ cảng, sân ga hay trạm dừng nghỉ nào trên đường cao tốc đều có thể trở thành bệ phóng tiềm năng.

Bất kỳ quốc gia nào cũng có quyền tiếp cận UAV giá rẻ, kiến ​​thức lập trình cơ bản và một số sĩ quan hậu cần đã nghỉ hưu đều có thể phát triển khả năng tấn công tầm xa.

Đây là sự dân chủ hóa phạm vi chiến lược, không phải thông qua việc mua lại tàu sân bay hay tên lửa siêu thanh mà thông qua việc chuyển đổi hàng hóa. Đó không chỉ là một chiến thuật bất đối xứng; đó là việc san bằng chiến trường và là cách để các quốc gia nhỏ hoặc đang trong tình trạng hỗn loạn thể hiện sức mạnh vượt xa vùng ngoại vi gần nhất của họ.

Điều này cho thấy sự tương đồng với những ngày đầu của Chiến tranh Lạnh. Cũng giống Liên Xô đã thu hẹp khoảng cách với ưu thế thông thường của Mỹ thông qua vũ khí hạt nhân, các cường quốc tầm trung ngày nay có thể coi UAV trong container hoặc tên lửa tầm ngắn là phiên bản "biện pháp cân bằng" của riêng họ.

Về mặt địa chính trị, điều này có thể sắp xếp lại khái niệm răn đe. Nếu răn đe dựa trên khả năng đe dọa gây ra thiệt hại không thể chấp nhận được thì Ukraine vừa chứng minh được một kiểu mới cho mối đe dọa đó.