Cuộc đua "vừa đánh vừa đàm" tháo ngòi nổ xung đột Trung Đông của ông Trump

Ngay sau khi Iran phóng tên lửa tấn công một căn cứ quân sự của Mỹ tại Qatar, Tổng thống Donald Trump cùng một nhóm quan chức ngoại giao và an ninh hàng đầu của ông đã làm việc cật lực ở phía sau hậu trường để cố gắng làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình nhằm chấm dứt xung đột giữa Iran và Israel.

Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết, trong khi Tổng thống Trump trao đổi trực tiếp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Phó Tổng thống JD Vance, Ngoại trưởng kiêm Cố vấn An ninh Quốc gia Marco Rubio và Đặc phái viên Trung Đông Steve Witkoff đã làm việc với phía Iran - thông qua các kênh trực tiếp và gián tiếp.

Chính phủ Qatar cũng đóng vai trò trung gian quan trọng và Tổng thống Trump đã trao đổi trực tiếp với nhà lãnh đạo của nước này, Emir Tamim bin Hamad bin Khalifa Al Thani.

Khoảng 48 giờ sau khi Mỹ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran - và chỉ vài giờ sau khi Iran tung đòn đáp trả vào căn cứ quân sự của Mỹ - Tổng thống Trump đã tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social rằng một thỏa thuận đã đạt được, báo hiệu một lệnh "ngừng bắn hoàn toàn và toàn diện" giữa các quốc gia đang giao tranh, điều này sẽ dẫn đến việc “kết thúc chính thức cuộc chiến 12 ngày”.

Tuy vậy, hiện vẫn chưa rõ thế cân bằng mong manh này có được duy trì hay không?

Một quan chức Nhà Trắng cho biết Israel đã đồng ý thỏa thuận ngừng bắn với điều kiện Iran ngừng các cuộc tấn công. Trong khi đó, Iran được cho là đã đồng ý với các điều khoản này.

Hai nguồn tin tiết lộ Tổng thống Trump đã nói với Quốc vương Qatar rằng Mỹ có thể khiến Israel đồng ý ngừng bắn với Iran. Ông cũng cảm ơn Qatar vì đã giúp làm trung gian và nhờ Quốc vương Qatar giúp thuyết phục Iran chấp nhận thỏa thuận.

Một nguồn tin tiết lộ Phó Tổng thống Vance đã phối hợp với văn phòng của Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al-Thani để chuẩn bị chi tiết thỏa thuận. Nguồn tin này và một nhà ngoại giao quen thuộc với các cuộc đàm phán cho biết, sau khi trao đổi với Thủ tướng Al-Thani, phía Iran đã đồng ý với đề xuất ngừng bắn.

Một quan chức Mỹ nói rằng một loạt cuộc gọi với Quốc vương Qatar có ý nghĩa then chốt đối với phía Iran.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã cảm ơn lực lượng vũ trang của nước này và cho biết các hoạt động quân sự chống lại Israel "vẫn tiếp diễn cho đến phút cuối cùng", ám chỉ rằng các hoạt động giao tranh có thể đã kết thúc. Đây được xem là tín hiệu cho thấy Iran có thể đã đồng ý ngừng bắn.

"Các hoạt động quân sự của lực lượng vũ trang hùng mạnh của chúng tôi nhằm trừng phạt Israel vì hành động gây hấn của họ vẫn tiếp tục cho đến phút cuối cùng, lúc 4 giờ sáng", ông Araghchi cho biết trong một bài đăng trên mạng xã hội X.

Trước đó, Ngoại trưởng Araghchi đã nói rằng Iran sẽ dừng phản ứng quân sự nếu Israel ngừng các cuộc không kích vào Iran.

Israel vẫn chưa công khai bình luận về việc liệu họ có đồng ý ngừng bắn hay không.

Nhà Trắng vẫn khẳng định thỏa thuận này chỉ có thể thực hiện được sau khi Mỹ không kích vào 3 cơ sở hạt nhân của Iran vào ngày 21/6.

Theo hai nguồn tin, các quan chức Iran đã thông báo trước cho Qatar về cuộc tấn công trả đũa của Tehran nhằm vào căn cứ quân sự Mỹ.

Các nguồn tin ngoại giao cho biết họ hy vọng rằng các cuộc tấn công trả đũa của Iran sẽ đóng vai trò là lối thoát để Tehran quay lại đàm phán. Lệnh ngừng bắn có khả năng tạo thêm không gian cho các cuộc thảo luận giữa Mỹ và Iran.

Sau khi Israel phát động chiến dịch quân sự chống lại Iran, các quan chức và các nhóm trung gian của Mỹ đã nỗ lực chạy đua ngoại giao để đưa Tehran trở lại bàn đàm phán nhằm đạt được một thỏa thuận hạt nhân mới.

Vào tuần trước, hai bên đã trao đổi nhiều thông điệp thông qua các bên trung gian để cố gắng khôi phục các cuộc thảo luận cấp cao. Một nguồn tin khu vực xác nhận những nỗ lực tích cực đã được tiến hành để Tổng thống Trump và Tổng thống Iran gặp nhau tại Thổ Nhĩ Kỳ vào tuần trước, nhưng kế hoạch này không thành hiện thực.

Câu trả lời nhất quán của Iran là họ đồng ý đàm phán, nhưng chỉ khi Israel đình chỉ các hoạt động quân sự của mình, các nguồn tin cho biết. Ngay cả sau các cuộc tấn công của Mỹ, Ngoại trưởng Iran đã truyền đạt cho một số bên đối thoại rằng họ sẵn sàng quay lại bàn đàm phán nếu Israel ngừng các cuộc tấn công quân sự vào Iran.

Vào ngày 21/6, trước các cuộc tấn công chưa từng có vào 3 cơ sở hạt nhân của Iran, chính quyền Trump đã nhắn tin cho Iran thông qua các bên trung gian. Thông điệp của họ có hai mặt: các cuộc tấn công của Mỹ sẽ được kiềm chế, nhưng Mỹ cũng đặt ra các điều khoản rõ ràng và đơn giản cho một thỏa thuận ngoại giao với Iran: không làm giàu uranium.

Iran đã nhiều lần nói rằng họ vẫn giữ quyền làm giàu uranium.

Theo một nguồn tin quen thuộc với cuộc họp bí mật diễn ra vào ngày 21/6, một bên trung gian đã nhắc lại với Iran rằng Nhà Trắng vẫn sẵn sàng ngồi vào bàn đàm phán mà không có điều kiện nào khác ngoài việc làm giàu uranium.

Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng và là nguồn tin quen thuộc với vấn đề này tiết lộ Đặc phái viên của Tổng thống Trump vẫn tiếp tục trao đổi thông điệp với Iran sau chiến dịch quân sự của Mỹ.

Ngoại trưởng Mỹ nhiều lần công khai mong muốn đàm phán trực tiếp với Iran. Nhà ngoại giao Mỹ lưu ý rằng một thỏa thuận cho phép Tehran có một chương trình hạt nhân dân sự - mà không cần làm giàu uranium - vẫn còn trên bàn đàm phán.

"Nếu họ gọi ngay bây giờ và nói rằng chúng tôi muốn gặp, chúng tôi đã chuẩn bị sẵn sàng để làm điều đó", nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ phát biểu trên chương trình "Face the Nation" của đài CBS.