Cuộc chiến sinh tử và thế "tiến thoái lưỡng nan" của Ukraine tại Pokrovsk

Báo cáo từ các nguồn uy tín quốc tế ngày 14/11 cho biết lực lượng quân đội Nga (RFAF) đang siết chặt vòng vây quanh pháo đài Pokrovsk, biến nó thành “nồi hầm” - thuật ngữ quân sự chỉ tình thế bị bao vây từ nhiều phía, với nguy cơ bị tiêu diệt hoàn toàn nếu không có lối thoát.

Kênh AMK Mapping, nguồn phân tích địa chính trị độc lập, ghi nhận rằng các trận đánh vẫn tiếp diễn trên những con đường cuối cùng dẫn vào thành phố, trong khi hệ thống phòng thủ của Ukraine tại Mirnograd lân cận bắt đầu lung lay, với nhiều binh sĩ rút lui dưới sức ép từ các mũi tiến công của Nga.

Pokrovsk không chỉ là thành phố nhỏ với dân số 60.000 người trước chiến sự mà còn là trung tâm hậu cần quan trọng, nằm trên tuyến đường sắt, đường bộ kết nối các khu vực còn lại của Donetsk dưới sự kiểm soát của Kiev. Việc mất thành phố này có thể mở ra cánh cửa cho Nga tiến sâu hơn vào các tỉnh Dnipropetrovsk và Zaporozhia, đe dọa toàn bộ hệ thống phòng thủ miền đông Ukraine.

Tuy nhiên, quyết định giữ hay bỏ Pokrovsk không chỉ là vấn đề quân sự mà còn mang tính chính trị sâu sắc. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định tình hình “rất khó khăn” nhưng bác bỏ các tuyên bố của Nga về việc bao vây hàng nghìn binh sĩ Ukraine, nhấn mạnh Nga chưa đạt được tiến bộ đáng kể trong những ngày gần đây. Ông cũng tiết lộ rằng 05 lữ đoàn và 01 trung đoàn Ukraine đã được điều động để chi viện cho lực lượng phòng thủ.

Các chuyên gia quốc tế nhận định, Ukraine rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan”. Ông Mykola Bielieskov, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine, cảnh báo rằng việc mất Pokrovsk có thể trở thành đòn bẩy ngoại giao cho Nga, thuyết phục Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng chiến thắng của Moscow là không thể tránh khỏi, từ đó làm suy yếu hỗ trợ quân sự cho Kiev. Tương tự, Michael Kofman từ Quỹ Carnegie nhấn mạnh nhu cầu bảo toàn lực lượng thay vì giữ lãnh thổ bằng mọi giá, đặc biệt khi Nga có lợi thế về quân số và nguồn lực.

Tình hình chiến sự hiện tại tại Pokrovsk

Đến ngày 14/11, các báo cáo từ ISW cho thấy lực lượng Nga đang duy trì đà tiến công mạnh mẽ quanh Pokrovsk, với trọng tâm là các khu vực phía tây và nam thành phố. Nga đạt được những bước tiến tương đối nhanh qua các cánh đồng giữa hai tuyến đường sắt, chiếm lĩnh các vị trí chiến thuật mới ở bắc Kotlyne và tiếp cận tuyến đường sắt thứ hai.

Tại ngoại ô đông nam Hryshyne, Nga hoàn tất việc kiểm soát các nhà nghỉ và thiết lập vị trí mới ven rừng, tạo lợi thế để tiếp cận sâu hơn vào thành phố. Đồng thời, ở trung tâm Pokrovsk, các đơn vị Nga đang củng cố lực lượng trên con phố cực tây bắc, dù gặp phải sự kháng cự từ UAV Ukraine nhằm ngăn chặn việc thiết lập đầu cầu qua sông Hrishynka.

Tình hình tại Mirnograd, phía nam Pokrovsk, cũng đang xấu đi. ISW ghi nhận Nga đang tiến công thoải mái hơn ở đây, với các mũi xung kích nhỏ lẻ thâm nhập vào phòng tuyến Ukraine, dẫn đến việc nhiều binh sĩ AFU rút lui. Nga sử dụng chiến thuật triển khai các nhóm bộ binh nhỏ, bí mật xâm nhập, kết hợp với hỏa lực pháo binh và UAV tự sát, để dần dần siết chặt vòng vây.

Theo Reuters, khoảng 300 binh sĩ Nga đã xâm nhập vào Pokrovsk, Moscow đang tăng cường nỗ lực đưa thêm lực lượng vào thành phố. Bầu trời trên Pokrovsk bị bão hòa bởi UAV và FPV, khiến việc di chuyển của các đoàn xe quân sự Ukraine trở nên cực kỳ rủi ro, theo CBC News.

Phía Ukraine thừa nhận tình hình khó khăn tại Pokrovsk, Tổng thống Zelensky cho biết lực lượng Nga đông gấp 8 lần Ukraine ở một số khu vực. Tuy nhiên, Kiev vẫn duy trì kiểm soát Mirnograd và bác bỏ các tuyên bố của Nga về việc bao vây hoàn toàn. Các bài đăng trên X từ các tài khoản theo dõi chiến sự như WarMonitor cho thấy Ukraine vẫn giữ các vị trí chính ở Mirnograd, dù Nga chiếm một số quận ngoại ô như Rih ở đông Pokrovsk. Cơ quan tình báo Ukraine (GUR) thực hiện các chiến dịch nhằm giảm áp lực, bao gồm các cuộc tấn công UAV vào vị trí Nga ở Zatyshok, Donetsk.

Nga cũng chịu tổn thất tương đối lớn, nhưng nguồn nhân lực dự bị dồi dào cho phép họ bù đắp nhanh chóng. Theo Kyiv Independent, Nga tập trung cao nhất các cuộc tấn công hàng ngày vào thành trì Pokrovsk, nhưng đến nay vẫn chưa kiểm soát hoàn toàn thành phố. Tình hình này làm nổi bật sự chênh lệch về nguồn lực: Ukraine thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng, trong khi Nga duy trì đà tiến công bất chấp tổn thất.

Ý nghĩa chiến lược của Pokrovsk

Pokrovsk không chỉ là biểu tượng mà còn là chìa khóa chiến lược ở Donetsk. Là trung tâm hậu cần, kiểm soát các tuyến đường sắt và đường bộ quan trọng, hỗ trợ việc vận chuyển vũ khí, đạn dược và quân nhu cho các lực lượng Ukraine ở miền đông. Việc mất Pokrovsk sẽ gián đoạn chuỗi cung ứng, khiến Kiev khó khăn hơn trong việc duy trì phòng thủ ở các khu vực còn lại của Donetsk, chiếm 1/3 lãnh thổ tỉnh này dưới sự kiểm soát của Ukraine.

Theo BBC, mất Pokrovsk sẽ là đòn giáng vào tinh thần Ukraine, đặc biệt vào mùa đông khi Nga tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng. Al Jazeera phân tích việc Nga chiếm thành phố sẽ mở đường cho các cuộc tiến công vào các “thành trì vành đai” khác của Ukraine ở Donbass như Sloviansk, Kramatorsk. Hơn nữa, Pokrovsk là bàn đạp tiềm năng cho Nga nhắm đến Dnipropetrovsk, Zaporozhia, các tỉnh miền trung, nam với hệ thống phòng thủ yếu hơn, có thể thay đổi cục diện chiến trường miền nam.

Từ góc nhìn chuyên gia Nga của trang “Quan điểm”, chiếm Pokrovsk là bước tiến chiến lược để kiểm soát toàn bộ tỉnh Donetsk, mục tiêu mà Tổng thống Putin đã tuyên bố từ đầu cuộc chiến này. Andrii Ryzhenko, chuyên gia tại Sonata - một công ty hậu cần quốc phòng Mỹ, nhận định rằng Nga muốn chiếm càng nhiều lãnh thổ càng tốt nhằm tăng sức ép gỡ bỏ lệnh trừng phạt kinh tế và tạo lợi thế trên bàn đàm phán. Tuy nhiên, ISW cảnh báo rằng ngay cả khi chiếm được Pokrovsk, Nga sẽ đối mặt với thách thức duy trì đà tiến do địa hình mở và hệ thống phòng thủ mới của Ukraine ở phía sau.

Đối với Ukraine, giữ Pokrovsk là cách để duy trì thế trận phòng thủ, nhưng với chi phí cao. Chuyên gia Emil Kastehelmi từ Black Bird Group (Phần Lan) cho rằng việc rút lui có thể rút ngắn chiến tuyến, cải thiện hậu cần và tránh được những tổn thất không cần thiết, vì mất Pokrovsk không làm sụp đổ toàn bộ phòng tuyến của Ukraine.

Bài học từ các trận đánh tương tự ở miền Đông

Lịch sử xung đột Nga - Ukraine đầy những ví dụ về các trận đánh kiểu chiến đấu đô thị kéo dài, nơi quyết định tử thủ dẫn đến tổn thất nặng nề. Năm 2023, Bakhmut trở thành điểm nóng khi Ukraine cố thủ suốt 8 tháng, chịu hàng nghìn thương vong trước khi rút lui. Tương tự, Avdeevka năm 2024 chứng kiến Kiev đối mặt chỉ trích gay gắt vì không rút sớm, dẫn đến mất mát lớn về nhân lực và thiết bị dưới hỏa lực áp đảo của Nga.

Tại Bakhmut, Nga sử dụng chiến thuật “biển người” kết hợp pháo binh, gây tổn thất cho cả hai bên nhưng cuối cùng chiếm được thành phố với giá đắt. Ukraine bị cáo buộc ưu tiên chính trị hơn quân sự, dẫn đến mất tinh thần và suy yếu lực lượng. Avdeevka lặp lại kịch bản: Nga tiến công dồn dập, Ukraine giữ đến phút chót, nhưng phải chịu thương vong cao và mất thành phố mà không thay đổi đáng kể cục diện.

Các bài học này đang lặp lại ở Pokrovsk. Franz-Stefan Gady từ Trung tâm An ninh Mỹ Mới (Vienna) cảnh báo rằng “nồi hầm” có thể đóng nắp sớm trừ khi Ukraine ổn định phòng tuyến. Ông nhấn mạnh hai câu hỏi lớn, đó là: Liệu Ukraine có rút lui mà không tổn thất nặng và có thiết lập được vị trí mới vững chắc ở phía bắc? Theo trang Foreign Policy, Nga đang áp dụng chiến thuật mới với UAV và bộ binh nhỏ, tương tự Bakhmut nhưng hiệu quả hơn, khiến việc giữ Pokrovsk trở nên rủi ro cao.

Chuyên gia Michael Kofman tại Quỹ Carnegie lưu ý rằng thất bại ở pháo đài Pokrovsk không phải là thảm họa, nhưng tử thủ có thể lặp lại sai lầm Avdeevka, nơi Ukraine mất cơ hội tái tập hợp lực lượng. Các chuyên gia đồng tình rằng bài học chính là ưu tiên bảo toàn binh lực thay vì lãnh thổ, đặc biệt khi Nga có lợi thế nhân sự.

Thảo luận về lựa chọn rút lui hay tử thủ

Theo giới phân tích quân sự, quyết định rút lui khỏi Pokrovsk đang gây tranh cãi lớn trong giới lãnh đạo Ukraine. Nếu rút, Kiev có thể cứu hàng nghìn binh sĩ, tái tập hợp ở vị trí tốt hơn, nhưng sẽ trao cho Nga một chiến thắng chiến lược. Ngược lại, tử thủ có nguy cơ dẫn đến bao vây hoàn toàn, với thương vong cao và mất mát thiết bị.

Vitali Deineha, chuyên gia quân sự Ukraine, cảnh báo rằng nếu không rút lui, Kiev có thể mất các đơn vị tinh nhuệ như lính dù, dẫn đến “mất tất cả”. New York Times mô tả đây là “lựa chọn tàn nhẫn quen thuộc”: hoặc cứu mạng binh lính hay giữ thành phố. Tổng thống Zelensky cho biết ông không phản đối rút lui nếu cần, nhưng quyết định thuộc về các chỉ huy, nhấn mạnh “không ai ép binh sĩ chết vì danh dự”.

Các bài đăng trên X từ Shaun Pinner, cựu binh Ukraine, nhấn mạnh rằng phòng thủ sau Pokrovsk rất mạnh, với hào chống tăng và mìn, khiến Nga khó tiến xa hơn nếu Ukraine rút lui chiến thuật. Emil Kastehelmi đồng tình, cho rằng rút lui sẽ rút ngắn chiến tuyến và không trao cho Nga động lực mới. Tuy nhiên, Bielieskov cảnh báo rằng rút lui có thể bị Nga khai thác ngoại giao, thuyết phục Trump rằng hỗ trợ Ukraine là vô ích.

Nga dường như đang để một lối thoát nhỏ để “bào mòn” lực lượng Ukraine, theo các phân tích từ trang Politika. Chuyên gia Gady gợi ý “chờ mưa lớn để giảm hoạt động UAV Nga, tạo cơ hội rút lui an toàn hơn”. Nhìn tổng thể, hầu hết chuyên gia khuyên ưu tiên bảo toàn lực lượng, vì Ukraine thiếu nhân sự nghiêm trọng so với Nga.

Tác động và dự báo

Chiếm được thành trì Pokrovsk có thể thay đổi động lực ngoại giao. Tổng thống Putin coi đây là “đòn bẩy” để thúc ép Mỹ gây áp lực lên Kiev nhượng bộ Donetsk. Ông Zelensky cáo buộc Nga muốn chiếm Pokrovsk để thuyết phục Ông chủ Nhà Trắng rằng chiến thắng của Moscow là “tất yếu khách quan”. Giới chuyên gia từ ISW phân tích rằng Tổng thống Ukraine Zelensky từ chối rút lui lớn khỏi Donbass có thể dẫn đến xung đột nội bộ, thậm chí quân đội có thể bất tuân lệnh.

Nhóm G7 tái khẳng định sẽ hỗ trợ Ukraine trong cuộc chiến với Nga nhưng kêu gọi ngừng bắn “ngay lập tức”, dù các đề xuất trước bị nghi ngờ. Ukraine duy trì rằng tuyên bố của Nga về bao vây là chiến dịch thông tin để gây áp lực phương Tây. Kofman nhấn mạnh mất Pokrovsk không làm sụp đổ phòng thủ Ukraine, nhưng có thể làm suy yếu tinh thần và hỗ trợ quốc tế nếu Kiev không hành động quyết đoán.

Mùa đông 2025-2026, thời tiết khắc nghiệt có thể làm chậm đà tiến công, nhưng Nga sẽ tận dụng để củng cố vị trí. Nếu Ukraine rút lui, họ có thể ổn định phòng tuyến mới, tận dụng địa hình mở để chống trả. ISW dự đoán, Nga sẽ sụp đổ túi bao vây quanh Pokrovsk-Mirnograd, nhưng ý nghĩa không lớn bằng. Kofman cho rằng kiểm soát Pokrovsk giúp Nga mở rộng tiến công nhưng không thay đổi cục diện tổng thể.

Ukraine có thể tăng cường UAV và pháo binh để giảm áp lực, nhưng thiếu hụt nhân lực vẫn là vấn đề lớn. Quân đội Nga, dù đạt tiến bộ thời gian gần đây, cũng chịu tổn thất không nhỏ và có thể gặp khó khăn ở các khu vực khác như Zaporozhia.

Theo giới chuyên gia, thế tiến thoái lưỡng nan ở Pokrovsk phản ánh bản chất cuộc chiến: Ukraine phải cân bằng giữa lãnh thổ và sinh mạng, trong khi Nga theo đuổi chiến thắng chiến lược. Quyết định cuối cùng sẽ định hình tương lai miền đông Ukraine, nhấn mạnh nhu cầu hành động khôn ngoan để tránh lặp lại sai lầm quá khứ.