Cửa khẩu Rafah - hy vọng cuối cùng của người Gaza muốn chạy khỏi bom đạn

Dải đất ven biển này đã bị Israel "bao vây toàn diện" sau khi Hamas tấn công hôm 7/10 khiến 1.400 người thiệt mạng. Israel cũng đã cắt điện, thực phẩm và nhiên liệu, khiến 2 triệu cư dân ở vùng lãnh thổ này rơi vào cảnh ngộ khó khăn.

Lúc này, hy vọng cuối cùng của những người dân Gaza muốn thoát khỏi bom đạn là cửa khẩu Rafah thông với Ai Cập ở phía nam. Nhiều người đã bắt đầu di chuyển về đây, nhưng cửa khẩu Rafah hiện vẫn đóng.

Cửa khẩu Rafah hiện ra sao?

Cửa khẩu này đang bị đóng, khiến viện trợ không thể vào trong Gaza.

Mỹ đã gây áp lực buộc Ai Cập phải thiết lập hành lang nhân đạo cho dân thường ở Gaza và cho người nước ngoài. Nhưng Ai Cập khẳng định sẽ không để người tị nạn tràn vào lãnh thổ mình và thay vào đó yêu cầu Israel cho phép họ cung cấp viện trợ cho người Gaza.

Việc mở cửa khẩu Rafah là vấn đề phức tạp vì cần có sự chấp thuận của Ai Cập và Hamas, lực lượng trực tiếp kiểm soát cửa khẩu, cũng như cần sự đồng ý của Israel, quốc gia đang oanh tạc Gaza, bao gồm cả vùng lân cận của Rafah. Ai Cập yêu cầu đảm bảo rằng Israel sẽ không ném bom các đoàn xe viện trợ.

Nhiều cuộc không kích đã được ghi nhận xảy ra xung quanh cửa khẩu Rafah kể từ khi xung đột nổ ra, trong đó có một cuộc hôm 17/10. Khi được hỏi về vụ đánh bom này, người phát ngôn Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Trung tá Richard Hecht, nói: "Khi nào thấy các mục tiêu của Hamas di chuyển, chúng tôi sẽ xử lý chúng".

Hàng chục xe tải đang đỗ bên phía Ai Cập để chờ vào Gaza. Ai Cập cho biết việc mở cửa khẩu hiện chưa có tiến triển và Israel nói không có bất kỳ thỏa thuận nào về việc này.

Vì sao cửa khẩu Rafah quan trọng?

Nằm ở phía bắc Sinai của Ai Cập, cửa khẩu Rafah là cửa khẩu duy nhất giữa Dải Gaza và Ai Cập, nằm trên hàng rào dài 12,8km ngăn cách Gaza với sa mạc Sinai.

Dải Gaza đã đổi chủ nhiều lần trong 70 năm qua. Nó lần lượt nằm dưới sự kiểm soát của Ai Cập trong cuộc chiến tranh Ả Rập - Israel năm 1948 và của Israel sau cuộc chiến năm 1967. Năm 2005, Israel rút khỏi Gaza và 2 năm sau, dải đất này do Hamas kiểm soát.

Kể từ đó, Ai Cập và Israel đã kiểm soát chặt chẽ đường biên giới với Dải Gaza. Israel cũng đã bao bọc dải đất này bằng hàng rào kiên cố.

Israel có 2 cửa khẩu với Gaza: Erez dành cho người di chuyển và Kerem Shalom cho hàng hóa. Cả 2 đều bị hạn chế nghiêm ngặt và đã đóng cửa kể từ khi xung đột nổ ra.

Như vậy, cửa khẩu Rafah với Ai Cập trở thành cửa ngõ duy nhất còn lại của Dải Gaza với thế giới bên ngoài.

Theo số liệu của Liên Hợp Quốc, tính đến tháng 7 năm nay, trung bình mỗi tháng có 27.000 người đi qua cửa khẩu Rafah. Cũng trong khoảng thời gian đó, cửa khẩu này đã mở trong 138 ngày và đóng cửa trong 74 ngày.

Việc đóng mở cửa khẩu Rafah thường phụ thuộc vào tình hình thực địa. Tuy Israel không có quyền kiểm soát trực đối với cửa khẩu Rafah, Ai Cập thường đóng cửa khẩu trùng thời điểm với việc Israel thắt chặt các hạn chế đối với Gaza.

Trải nghiệm đi qua cửa khẩu Rafah của dân Gaza ra sao?

Việc di chuyển qua Rafah bị hạn chế vô cùng. Chỉ người Gaza có giấy phép và công dân nước ngoài mới có thể dùng cửa khẩu này.

Người Gaza muốn qua biên giới thường phải chờ đợi lâu. Jason Shawa, một người Mỹ gốc Palestine xuất thân Seattle sống ở Gaza, cho biết thời gian chờ có thể là 30 ngày hoặc tới 3 tháng.

Shawa nói người qua cửa khẩu Rafah cần có giấy phép xuất cảnh của Hamas và giấy phép nhập cảnh từ Ai Cập. Quá trình này đòi hỏi Shawa phải nộp giấy tờ cho cơ quan của Hamas để xin giấy phép rời lãnh thổ. Vài ngày sau, Shawa sẽ nhận được tin nhắn cho biết ngày nào có thể rời đi, có thể là 3 tháng sau.

Vào ngày khởi hành, một chiếc xe buýt sẽ đưa người xuất cảnh từ biên giới phía Palestine đến biên giới Ai Cập. Tại đây, họ phải đợi hàng giờ để chính quyền Ai Cập tiếp nhận và xử lý đơn xin thị thực.

Shawa nói nhiều người bị từ chối ở đó và người Palestine cũng thường xuyên bị ngược đãi.

Vì sao Ai Cập không muốn mở cửa khẩu Rafah?

Ai Cập, nơi đã tiếp đón hàng triệu người di cư, không yên tâm trước viễn cảnh hàng trăm nghìn người tị nạn Palestine tràn vào lãnh thổ do lo ngại lực lượng dân quân có thể xâm nhập.

Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi tuần trước cho biết đất nước mình đang cố gắng giúp đỡ trong khả năng.

"Chúng tôi tất nhiên là thông cảm. Nhưng cần cẩn trọng, dù thông cảm, chúng ta phải luôn suy nghĩ cách để đạt được hòa bình và an toàn mà không phải trả giá đắt", ông nói.

Nhiều người cũng phản đối ý tưởng một lần nữa biến người Gaza thành dân tị nạn. Hầu hết người Gaza được Liên Hợp Quốc ghi nhận là người tị nạn, có tổ tiên đến từ các khu vực hiện là một phần của Israel.