“Cú sốc" Houston: Mục tiêu đã được Mỹ tính toán kỹ lưỡng?

Trong một động thái chưa từng có tiền lệ, giới chức Mỹ ngày 21/7 bất ngờ yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston ở Texas, đề nghị các nhà ngoại giao ở đây rời đi trong vòng 72 giờ. Washington không đưa ra lý do cụ thể cho quyết định gây "sốc" này, song người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Morgan Ortagus cho biết, quyết định này nhằm "bảo vệ tài sản trí tuệ và thông tin cá nhân của người Mỹ".

Các chính trị gia, nhà ngoại giao ở Washington cho rằng, quyết định này là bởi Mỹ nghi ngờ lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston là “trung tâm gián điệp” để khai thác các thông tin mật về quân sự, kinh tế ở Mỹ.

Mục tiêu đã được tính toán kỹ?

Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Steve Biegun hôm qua nói rằng, "những bất đồng ngày càng gia tăng" giữa Mỹ và Trung Quốc do "những hành động ngày càng hung hăng của Bắc Kinh" đã buộc chính quyền của Tổng thống Donald Trump phải hành động, trong đó có việc đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng đóng cửa lãnh sự quán Houston là một động thái mang động cơ chính trị và đã được tính toán kỹ lưỡng để vừa có thể thể hiện sự cứng rắn với Trung Quốc những vẫn tránh được nguy cơ xung đột lớn.

Giới chức Nhà Trắng được cho là đã thảo luận kỹ lưỡng và lên chiến lược tỉ mỉ để cứng rắn với Trung Quốc nhằm giúp Tổng thống Trump "ghi điểm" trước thềm bầu cử, hướng sự chú ý của dư luận khỏi cách ứng phó đại dịch, khôi phục kinh tế của chính quyền.

Jeff Moon, cựu trợ lý Đại diện Thương mại Mỹ tại Trung Quốc, lưu ý Bộ Ngoại giao Mỹ nói lệnh đóng cửa lãnh sự quán Houston nhằm đáp trả cáo buộc Bắc Kinh đánh cắp sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, ông Moon cũng đặt ra câu hỏi, nếu đó là lý do thực sự, tại sao Washington chỉ nhắm đến lãnh sự quán Houston?

“Nếu đó là lý do thật sự, Mỹ sẽ đóng đóng cửa lãnh sự quán ở San Francisco. Hành động này sẽ làm nức lòng những người ủng hộ ông Trump đáp trả Trung Quốc, hướng sự chú ý của dư luận khỏi chính sách ứng phó Covid-19 thảm hại”.

Trung Quốc đáp trả ngay hay chờ thời?

Các chuyên gia cho rằng việc đóng cửa lãnh sự quán ở Houston chắc chắn sẽ khiến quan hệ Mỹ - Trung tăng nhiệt, song một kịch bản xung đột khó xảy ra.

Trung Quốc đã chỉ trích việc Mỹ yêu cầu đóng lãnh sự quán Houston là hành động “leo thang chưa từng có tiền lệ”, đồng thời cảnh báo sẽ “đáp trả mạnh mẽ” nếu Washington không khắc phục "sai lầm".

Dean Cheng, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại tổ chức Heritage Foundation, cho biết Mỹ có 5 cơ sở ngoại giao ở Trung Quốc, trong đó có lãnh sự quán ở Hong Kong, nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ đáp trả nhằm vào một trong các cơ sở này.

Trung Quốc tuyên bố có thể đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Vũ Hán để đáp trả, nhưng thực tế cơ sở ngoại giao này vẫn đóng cửa do dịch Covid-19, vì vậy có rất ít nguy cơ căng thẳng Mỹ - Trung leo thang thành cuộc chiến ngoại giao.

Các nhà quan sát cho rằng, Bắc Kinh có thể đáp trả nhưng sẽ ở mức độ hạn chế và chiến lược của họ vẫn là “nghe ngóng tình hình” ít nhất cho đến khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11 tới.

Giáo sư Jin Canrong của Đại học Nhân dân Trung Quốc lập luận, Mỹ đã dùng gần hết những lá bài nhằm vào Trung Quốc và đến nay Bắc Kinh chỉ đáp trả theo kiểu “ăn miếng, trả miếng”, tránh để căng thẳng vượt kiểm soát.

“Theo tôi, Mỹ đang thực hiện chính sách cả chính phủ chống lại Trung Quốc. Nên nhớ rằng, đó là hành động chứ không chỉ còn là thảo luận. Gần đây, họ đã dùng tới rất nhiều lá bài, tôi nghĩ họ đã dùng gần hết lá bài mà họ có thể sử dụng. Tất nhiên, Mỹ có thể đang cân nhắc một lá bài mới, nhưng họ cũng tính toán xem liệu có thể đưa ra lá bài đó không”, ông Jin nói.

Vị giáo sư này cho biết đến nay Trung Quốc đáp trả rất hạn chế: “Mỹ trừng phạt các quan chức Trung Quốc vì vấn đề Hong Kong, Bắc Kinh cũng trừng phạt đáp trả quan chức của Washington; Mỹ trục xuất 4 hãng truyền thông Trung Quốc, Trung Quốc cũng trục xuất 4 hãng của Mỹ. Ở Tân Cương cũng vậy”.