Chính quyền Assad sụp đổ, nước cờ quân sự Nga ở Syria xoay chuyển ra sao?

Điện Kremlin ngày 11/12 xác nhận Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã rời khỏi đất nước và đến Moscow sau khi lực lượng đối lập chiếm thủ đô Damascus trong một cuộc tấn công chớp nhoáng gây chấn động thế giới.

Việc Nga tuyên bố cấp quyền tị nạn cho Tổng thống Assad không phải là điều đáng ngạc nhiên. Điện Kremlin đã đầu tư rất nhiều vào việc hỗ trợ quân sự cho chính quyền Syria kể từ năm 2015, khi các cuộc không kích của Nga vào lực lượng đối lập giúp chính quyền Tổng thống Assad củng cố quyền lực. Đồng thời, Nga duy trì các hoạt động quân sự tại Syria, bao gồm hai căn cứ thường trực.

Khi chính quyền Tổng thống Assad bị lật đổ và phe đối lập lên nắm quyền, nhiều nghi vấn cho rằng khí tài của Nga ở Syria, chìa khóa để thể hiện sức mạnh quân sự của Moscow trong khu vực và trên trường quốc tế, đang bị đe dọa.

Tình báo Ukraine ngày 10/12 đưa tin Nga đã bắt đầu rút một số thiết bị quân sự khỏi Syria, đặc biệt là căn cứ không quân duy nhất của nước này bên ngoài Liên Xô cũ và là cảng nước ấm duy nhất trên thế giới.

Ngoài việc làm tổn hại đến uy tín quốc tế của Nga, bất kỳ cuộc rút quân nào cũng khiến các nhà quan sát suy đoán về sự suy yếu trong khả năng tiếp tục hoạt động của Nga trên khắp châu Phi.

Tuy nhiên hiện tại, quân đội Nga vẫn ở lại các căn cứ, dường như Điện Kremlin đang chờ đợi việc thành lập một chính quyền Syria mới.

"Tôi nghĩ mọi người đều đang theo dõi rất chặt chẽ", Neil Quilliam, nhà nghiên cứu tại tổ chức Chatham House, London, nói với trang tin Kyiv Independent.

"Tôi thấy có hai khinh hạm và một tàu ngầm chỉ cách căn cứ khoảng 6 hoặc 7km. Vì vậy, các tàu này đang ở trong khu vực. Tôi nghĩ rằng chúng vẫn đồn trú tại thời điểm này, xem tình hình sẽ diễn ra như thế nào ở Damascus", chuyên gia Neil nói thêm.

Các căn cứ Nga tại Syria

Đài BBC ước tính có khoảng 7.500 binh lính Nga ở Syria tính đến đầu năm 2024.

"Nga luôn duy trì sự hiện diện rất hạn chế ở Syria và việc duy trì sự hiện diện quy mô nhỏ dễ hơn là sự hiện diện quy mô lớn", Anna Borshchevskaya, chuyên gia cấp cao tại Viện Chính sách Cận Đông Washington, cho biết. Bà ước tính tổng số binh lính Nga ở Syria khoảng 4.500 người.

Marat Gabidullin, lính đánh thuê của tổ chức quân sự tư nhân Nga Wagner, đã mô tả căn cứ không quân Hmeimim là "trung tâm" trong các hoạt động của Nga trên khắp châu Phi và Trung Đông.

"Tất cả hoạt động hậu cần chính đều đi qua Hmeimim. Bây giờ họ sẽ phải xây dựng lại hậu cần và đặt cược vào Libya, và Libya là một khu vực rất bất ổn", Gabidullin nói, đặc biệt lưu ý đến những khó khăn khi đối phó với lực lượng mạnh ở miền đông Libya.

Cảng Tartus có 6 tàu của Nga, 3 tàu chiến, 2 tàu chở dầu và một tàu ngầm. Căn cứ không quân ở Hmeimim đã giữ lại một số lượng máy bay không xác định nhưng đã tiến hành các hoạt động trên không chống lại cuộc tiến công của phe đối lập vào tháng 12.

Theo chuyên gia Borshchevskaya, căn cứ Hmeimim đã từng là nơi xuất kích của nhiều máy bay chiến đấu Sukhoi trong nhiều năm.

"Chúng tôi đã thấy quân đội Nga chủ yếu rút về căn cứ không quân Hmeimim, và sau đó cũng rút về căn cứ Tartus. Hiện tại, họ vẫn hiện diện ở đó. Chưa có cuộc di tản nào cả", Neil Quilliam, chuyên gia của Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Chatham House, cho biết.

Tính toán của Nga

Mặc dù Đại sứ quán Nga tại Syria đã kêu gọi công dân nước này rời khỏi Syria vào ngày 6/12, nhưng Nga vẫn chưa rút quân hỗn loạn như một số người dự đoán.

Dara Massicot, chuyên gia cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cho rằng bất kỳ cuộc sơ tán hàng loạt thiết bị của Nga nào cũng sẽ được nhìn thấy rõ.

Theo các chuyên gia, Nga đang đối mặt với một cuộc giằng co về chính trị. Mặc dù Nga rõ ràng đang đề phòng, nhưng có vẻ như Moscow cũng đang tiếp nhận quá trình chuyển giao quyền lực ở Syria.

Theo chuyên gia Borshchevskaya, điều Nga quan tâm là đảm bảo ảnh hưởng của nước này với chính quyền ở Syria, bất kể ai lên nắm quyền.

Tác động của việc chính quyền Tổng thống Assad sụp đổ đối với Ukraine vẫn chưa chắc chắn. Trong khi đó, Nga và Iran đã cáo buộc Ukraine huấn luyện và trang bị cho các nhóm đối lập ở Syria.

"Các chiến trường Syria và Ukraine luôn có mối liên hệ sâu sắc. Nếu Nga rút khỏi Syria, họ có thể sẽ đến Donbass hoặc nơi khác. Đây là một kịch bản không chắc chắn", chuyên gia Borshchevskaya nhận định.