“Chảo lửa” Syria ra sao sau cuộc không kích của Mỹ và đồng minh?

Sau gần một tuần căng thẳng với những tuyên bố cứng rắn, Mỹ, Anh và Pháp cuối cùng đã quyết định dội hơn 100 quả tên lửa vào 3 mục tiêu tại Syria vào sáng sớm ngày 14/4. Mục đích của cuộc không kích là nhằm chấm dứt chương trình vũ khí hóa học của chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad mãi mãi. Trước đó, chính quyền Mỹ cũng đã cáo buộc lực lượng chính phủ Syria gây ra vụ tấn công hóa học khiến hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương tại thị trấn Douma, Đông Ghouta, ngoại ô thủ đô Damascus hồi đầu tháng 4.

Syria đã cam kết từ bỏ toàn bộ kho vũ khí hóa học của nước này từ năm 2013 theo một thỏa thuận do Nga bảo trợ sau một vụ tấn công hóa học nhằm vào dân thường. Chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama khi đó đã cảnh báo sẽ sử dụng phương án quân sự đối với Syria, song rốt cuộc không có vụ tấn công nào xảy ra. Sau vụ việc xảy ra gần đây tại Douma, Pháp và Đức cho rằng Syria có thể vẫn chưa từ bỏ hoàn toàn kho vũ khí hóa học của nước này như đã cam kết. Trường hợp thứ hai là Syria bắt đầu sản xuất trở lại vũ khí hóa học.

Mặc dù số dân thường bị nghi là chết vì vũ khí hóa học tại Syria chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong con số hơn 400.000 người thiệt mạng trong cuộc nội chiến kéo dài 7 năm tại quốc gia Trung Đông, song Mỹ và nhiều nước phương Tây vẫn cho rằng việc sử dụng loại vũ khí này là không thể chấp nhận được. Tổng thống Donald Trump đã chỉ trích Nga về vấn đề này.

“Tổng thống (Nga) Vladimir Putin, Nga và Iran phải chịu trách nhiệm vì đã hỗ trợ (Tổng thống Syria) Bashar al-Assad. Vụ tấn công hóa học mất trí tại Syria”, ông Trump viết trên Twitter.

Cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học cũng là lý do khiến Tổng thống Trump phát lệnh tấn công căn cứ không quân Shayrat của Syria hồi tháng 4 năm ngoái bằng 59 quả tên lửa hành trình Tomahawk được phóng từ Địa Trung Hải. Cuộc tấn công này cũng mang mục đích ngăn chặn chính quyền Syria, song đã thất bại. Theo Ủy ban Giải cứu Quốc tế, cuộc tấn công của Mỹ “không làm thay đổi tính toán của các bên tham chiến và cũng không làm cho người dân Syria an toàn hơn”.

Cuộc không kích mới nhất nhằm vào Syria diễn ra ở cấp độ mạnh hơn so với một năm trước đó. Lần này, Mỹ không chỉ hành động một mình mà còn có thêm hai đồng minh là Anh và Pháp. Vị trí bị tấn công không chỉ dừng lại ở một căn cứ quân sự như năm ngoái, mà tăng lên 3 địa điểm được cho là cơ sở vũ khí hóa học của Syria. Số tên lửa được sử dụng trong cuộc không kích năm nay cũng tăng lên gần gấp đôi và số khí tài được triển khai cũng đa dạng hơn năm ngoái. Tuy vậy, những nguy cơ rủi ro từ cuộc không kích lần này cũng tăng lên.

Hệ lụy sau cuộc không kích

Sau khi cuộc không kích kết thúc, Tổng thống Trump tuyên bố đã hoàn thành sứ mệnh và khẳng định các tên lửa của liên quân đã bắn trúng mục tiêu tại Syria. Tuy vậy, cái giá của “chiến thắng” là một đất nước Syria bị tàn phá nặng nề. Theo Giáo sư Rami Khouri thuộc Đại học Mỹ ở Lebanon, các tên lửa của Mỹ và đồng minh không thay đổi được cục diện tại Syria dù có thể gây ấn tượng mạnh trên truyền thông.

Theo thống kê của Liên Hợp Quốc, gần 700.000 người Syria đã phải rời bỏ nhà cửa kể từ đầu năm tới nay và 6,5 triệu người đã mất nhà cửa. Khoảng 5,6 triệu người vẫn đang sống trong các trại tị nạn ở Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan và Lebanon.

Viễn cảnh tái thiết dành cho Syria cũng không mấy khả quan. Vài tuần sau khi Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson cam kết chi 200 triệu USD để ổn định tình hình ở Bắc Syria, Tổng thống Trump đã tuyên bố đóng băng khoản tiền này, lấy lý do muốn đưa các lực lượng Mỹ “sớm” rời khỏi Bắc Syria.

Mặc dù cuộc không kích của Mỹ và các đồng minh được cho là không làm ảnh hưởng tới cán cân chiến lược tại Syria, nhưng nó sẽ đào thêm hố sâu ngăn cách giữa các lực lượng đối lập và trì hoãn thêm triển vọng cho tiến trình hòa bình vốn rất mong manh tại khu vực này. Sau cuộc không kích của phương Tây, Nga có thể sẽ tăng cường gấp đôi sự ủng hộ cho chính quyền Syria, trong khi các tay súng phiến quân Iran sẽ tìm cơ hội tấn công Israel, còn Thổ Nhĩ Kỳ sẽ triển khai thêm các động thái chống lại lực lượng người Kurd.

Theo nhà bình luận Tim Lester của CNN, tác động lớn nhất của cuộc không kích tại Syria là khiến quan hệ Nga - Mỹ càng thêm thù địch, thậm chí xuống mức thấp nhất trong vài chục năm trở lại đây. Tổng thống Trump đã không giấu nổi sự thất vọng khi viết trên Twitter rằng: “Quan hệ với Nga đang tệ chưa từng thấy, thậm chí hơn cả thời Chiến tranh Lạnh”. Trong khi đó, Tổng thống Vladimir Putin chỉ trích cuộc tấn công của liên quân “phá hoại toàn bộ hệ thống quan hệ quốc tế”.

Trước đó, quan hệ Nga - Mỹ từng có một vài điểm sáng khi Tổng thống Trump tuyên bố muốn duy trì mối quan hệ gần gũi với người đồng cấp Nga. Mùa hè năm ngoái, cả Mỹ và Nga đều nhất trí giám sát chung một khu vực tránh xung đột ở nam Syria và đây được xem là dấu hiệu cho thấy hai nước sẵn sàng hợp tác với nhau trong việc giải quyết vấn đề Syria. Khi Tổng thống Trump gặp ông Putin tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Đức năm 2017, Ngoại trưởng Mỹ Tillerson thậm chí còn tuyên bố "quan hệ hai nước quan trọng đến mức không thể không tiến lên".

Cả Nga và Mỹ đều nhận ra rằng cuộc đối đầu quân sự trực diện giữa hai cường quốc hạt nhân có thể dẫn tới những hậu quả khó lường, do vậy hai nước sẽ tránh để xảy ra kịch bản này. Tuy nhiên, Nga có thể âm thầm hỗ trợ các lực lượng đồng minh và ủy nhiệm tại Syria tấn công các lực lượng của Mỹ tại “điểm nóng” phía đông sông Eupharates hoặc dọc biên giới Syria-Iraq. Ngoài ra, Moscow cũng có thể phớt lờ khi các phiến quân Iran ở khu vực nam Syria có những hành động khiêu khích đồng minh của Mỹ là Israel.

Thành Đạt

Tổng hợp