Các nhà máy hóa chất của loạt tỷ phú Nga tiếp sức cho chiến sự tại Ukraine?

Hãng tin Anh Reuters trích phân tích từ các dữ liệu đường sắt và tài chính cho thấy, nhiều nhà máy hóa chất do một số tỷ phú giàu nhất nước Nga sáng lập hoặc sở hữu đang cung cấp nguyên liệu cho các cơ sở sản xuất thuốc nổ phục vụ lực lượng quân sự của Moscow tham chiến tại Ukraine.

Theo đó, 5 công ty hóa chất có vốn đóng góp của 5 tỷ phú Nga đã cung cấp hơn 75% lượng hóa chất quan trọng được vận chuyển bằng đường sắt tới các nhà máy sản xuất thuốc nổ lớn nhất của Nga kể từ khi chiến sự bắt đầu cho đến tháng 9/2024.

Kết quả phân tích dữ liệu phần nào cho thấy mức độ phụ thuộc của những nhà máy này vào các tỷ phú và công ty của họ.

Trong số các tỷ phú nêu trên có cả ông Roman Abramovich, cựu chủ sở hữu câu lạc bộ Bóng đá Chelsea và ông Vagit Alekperov, được Forbes xếp hạng là người giàu nhất nước Nga vào tháng 4/2024 với khối tài sản ước tính 28,6 tỷ USD.

Cả hai công ty liên quan tới ông Abramovich và ông Alekperov đều phủ nhận sự tham gia của họ vào hoạt động chế tạo thuốc nổ phục vụ cuộc chiến ở Ukraine. 

Evraz - công ty niêm yết tại London mà Abramovich nắm giữ 28% cổ phần, cho biết họ cung cấp hóa chất "chỉ cho mục đích dân dụng", còn Lukoil - nhà máy lọc dầu mà Alekperov vẫn giữ cổ phần, khẳng định họ "không sản xuất chất nổ hay bất kỳ thành phần nào liên quan".

Tuy nhiên, Anna Nagurney - giáo sư tại Đại học Massachusetts, người từng nghiên cứu mạng lưới chuỗi cung ứng liên quan đến cuộc chiến tranh Ukraine - Nga cho biết, 5 công ty được nêu tên không chỉ hỗ trợ Moscow bằng cách cung cấp các hóa chất thiết yếu để sản xuất đạn dược mà còn mang về nguồn ngoại tệ đáng kể thông qua xuất khẩu các sản phẩm dân dụng, gồm cả phân bón.

"Những công ty hóa chất này có thể hoạt động như các đơn vị dân sự, nhưng thực tế, họ đang góp phần duy trì nỗ lực chiến tranh", giáo sư Nagurney nhận định.

Để xác định nguồn cung cho các nhà máy sản xuất vũ khí chính của Nga, hãng tin Anh đã phân tích hơn 600.000 chuyến hàng đường sắt vận chuyển những hóa chất thiết yếu phục vụ hoạt động chế tạo chất nổ, tính từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự ở Ukraine vào tháng 2/2022 cho đến tháng 9/2024.

Dữ liệu cho thấy công ty của các tỷ phú đã cung cấp thành phần quan trọng cho 5 nhà máy sản xuất thuốc nổ và thuốc súng ở Nga. Số nhà máy này được xác định là các công ty con của Tập đoàn công nghiệp quốc phòng Rostec.

Trước khi cuộc chiến xảy ra, tất cả các nhà máy sản xuất thuốc nổ nêu trên, trong nỗ lực đa dạng hóa, cũng từng sản xuất thuốc nổ hoặc thuốc súng phục vụ cho mục đích dân dụng. 

Cả Điện Kremlin, Bộ Quốc phòng Nga và Rostec đều chưa có phản ứng gì trước câu hỏi về vai trò của các công ty dân sự trong việc cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp đạn dược của Moscow. 

Mặc dù vậy, Thomas Klapotke - giáo sư về năng lượng tại Đại học Munich, người giúp phân tích dữ liệu nhận định, tất cả nguyên liệu thô đều có nhiều ứng dụng tiềm năng và việc vận chuyển hóa chất đến các nhà máy là "dấu hiệu đỏ" đáng lo ngại.

Cuộc chiến ở Ukraine có thể được ví như trận địa pháo binh của các bên. Việc NATO và Ukraine thiếu hụt một lượng lớn thuốc nổ mạnh đã tạo cơ hội cho các lực lượng Nga giành được nhiều lợi thế.

Moscow đã đầu tư mạnh vào sản xuất quân sự và tìm nhiều cách bổ sung cho kho đạn dược của mình. Theo một quan chức an ninh Ukraine, năm 2024 Nga đã sản xuất khoảng 2,4 triệu quả đạn pháo.