Ba Lan "đuối sức" vì dòng người tị nạn từ Ukraine

Thị trấn Rzeszow đã chào đón hơn 100.000 người tị nạn Ukraine, tăng hơn một nửa dân số. Nhưng cho đến nay vẫn chưa có dấu hiệu về hồi kết cho cuộc xung đột ở Ukraine và thành phố Ba Lan hiện đang phải loay hoay trong nỗ lực trở thành nơi cư trú lâu dài cho những người mới đến này.

Kể từ khi xe tăng Nga bắt đầu tiến vào Ukraine, khoảng một triệu người Ukraine đã bỏ chạy sang thành phố phía đông nam Ba Lan, nằm cách biên giới chỉ 100 km.

"Bến đỗ" đầu tiên của hầu hết những người Ukraine chạy trốn khỏi chiến tranh, Rzeszow đã đi vào chế độ khẩn cấp: Những người tình nguyện chào đón những người tị nạn tại nhà ga bằng một bữa ăn nóng hổi; chính quyền địa phương đã biến khu phức hợp thể thao thành kho viện trợ nhân đạo và trung tâm mua sắm địa phương trở thành nơi trú ẩn tạm thời.

Elżbieta Sobusiak, người đồng sở hữu một nhà trẻ tư nhân nhỏ, cho biết cô được nhiều phụ huynh Ukraine tìm đến nhiều tới mức đã phải mở một nhóm mới, thuê một cô trông trẻ người Ukraine, để chăm sóc những đứa trẻ.

"Nhờ những nỗ lực to lớn, thành phố… đã không sụp đổ, không có lùm xùm gì, không có trại cho người tị nạn, mọi thứ đều nằm trong tầm kiểm soát", Thị trưởng của Rzeszow, Konrad Fijołek, nói với trang tin Politico.

Bây giờ khi cảm giác khẩn cấp qua đi, thị trấn này lại phải đối mặt với một thách thức mới: làm thế nào để những người quyết định ở lại có thể hòa nhập.

Trong khi nhiều người tị nạn đã chuyển đến các thành phố khác ở Ba Lan hoặc các nước khác thuộc EU, hoặc quay trở lại Ukraine, nhiều người vẫn ở lại Rzeszow, gây thêm áp lực cho thị trường nhà ở vốn đã căng thẳng và ngân sách địa phương eo hẹp.

Ví dụ điển hình từ Rzeszow

Rzeszow là một ví dụ điển hình về thách thức đối với các thành phố trên khắp đất nước Ba Lan.

Trong số 3,2 triệu người Ukraine đã chạy sang Ba Lan, 2,2 triệu người sống ở các thành phố, theo một báo cáo của Liên minh các đô thị Ba Lan được công bố vào tháng trước. Dân số của thủ đô Warsaw của Ba Lan tăng 15%; ở Krakow nó tăng 23%; ở Gdansk là 34%.

Một cuộc thăm dò gần đây của tổ chức thăm dò độc lập ARC Rynek i Opinia cho thấy 58% người Ukraine ở Ba Lan nói rằng họ có ý định ở lại chừng nào chiến tranh còn tiếp tục, trong khi 27% nói có kế hoạch ở lại mãi mãi.

Điều đó có nghĩa là chính quyền địa phương cần đưa ra các chiến lược dài hạn để hòa nhập những người mới đến, bao gồm việc mở rộng các trường học và tạo việc làm mới, Marek Wojcik, một chuyên gia quản lý tại Hiệp hội các thành phố Ba Lan cho biết.

Ông Wojcik nói: "Ban đầu là việc đảm bảo an ninh cơ bản: viện trợ, thực phẩm, quần áo, căn hộ. Nhưng bây giờ chúng tôi đã chuyển sang giai đoạn thứ hai".

Nhờ cơ chế khẩn cấp do EU khởi xướng, những người tị nạn Ukraine có thể sinh sống và làm việc hợp pháp trên toàn khối. Họ cũng được hưởng các quyền lợi như công dân Ba Lan: bảo hiểm y tế, giáo dục công cộng miễn phí, trợ cấp cho trẻ em.

Ở cấp địa phương, Thị trưởng Fijołek cho biết, trọng tâm của ông là cung cấp cho người tị nạn việc làm, tiếp cận giáo dục và chỗ ở lâu dài.

Hầu hết sinh viên Ukraine đang kết thúc năm học của họ từ xa, nhưng nếu họ ở lại Ba Lan, họ sẽ phải hòa nhập vào hệ thống tiếng Ba Lan và học ngôn ngữ. Điều đó có nghĩa là cần mở nhiều lớp học lớn hơn và nhiều giáo viên hơn.

"Chúng ta có thể vượt qua được năm học… nhưng sau đó chúng ta sẽ cần một số hành động thực sự", Thị trưởng Fijołek nói.

Tại Hiệp hội các thành phố Ba Lan, chuyên gia Wojcik cho biết, các thành phố khác của Ba Lan cũng đang phải đối mặt với những vấn đề tương tự. Ông nói: "Có những thành phố có nhiều trẻ em mới đến mức cần phải xây thêm vài hoặc chục trường học và nhà trẻ".

Tại Warsaw, nơi có khoảng 100.000 người tị nạn Ukraine, "nếu tất cả trẻ em Ukraine muốn học trực tiếp, thì chúng tôi sẽ cần cơ sở hạ tầng gấp 4 lần chúng tôi có ngày nay cho những người tị nạn trẻ tuổi", ông nói thêm.

Vấn đề tiền, nhà ở

Một vấn đề lớn còn tồn tại khác là nhà ở.

Trên khắp đất nước, người dân Ba Lan đã chào đón khoảng 700.000 người tị nạn vào nhà riêng của họ, và nhiều người tị nạn sống trong các căn hộ tạm thời.

Nhưng những giải pháp ngắn hạn đó lại giải quyết một vấn đề sâu sắc hơn: thị trường cho thuê nhà ở hầu hết các thành phố của Ba Lan đã bão hòa và cầu vượt quá cung và giá cả đang leo thang. Theo Thị trưởng Fijołek, ở Rzeszow, mọi bất động sản cho thuê đều đã có người thuê: "Chúng tôi hết chỗ".

Các thị trưởng Ba Lan không ngại công khai thực tế rằng họ cần nhiều tiền hơn để thích nghi với thực tế mới. Thị trưởng Wojcik cho biết hiệp hội của ông đã nói chuyện với các quan chức và chuyên gia EU, những người muốn đưa ra những giải pháp cho các thành phố và "cho chúng tôi biết cách giúp đỡ trong những tình huống như vậy".

Trong tháng đầu tiên của cuộc chiến, chính phủ Ba Lan đã thành lập một quỹ khẩn cấp trị giá 500 triệu zoty (tương đương 109 triệu euro) để giúp đỡ chính quyền địa phương.

Hồi đầu tháng 5, Thị trưởng Fijołek cho biết, khoản hỗ trợ đó vẫn chưa tạo ra nhiều khác biệt vì nó chỉ mới được phân phối từ từ. "Chúng tôi sẽ xem liệu có nhận được các loại tiền: cho trường học, cho chăm sóc xã hội, xây dựng cơ sở hạ tầng mới, cho giao thông, nhà ở", ông nói.

Nhưng Warsaw đang vật lộn để tìm nguồn vốn mới để trang trải những chi phí phụ trội đó và họ đang tìm kiếm sự giúp đỡ của Liên minh châu Âu.

Cho đến nay, Brussels đã phân bổ 144,6 triệu euro cho Ba Lan như một phần của quỹ mới nhằm giúp đỡ các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi cuộc khủng hoảng người tị nạn. Brussels cũng cho biết, Ba Lan có thể khai thác 1,2 tỷ euro tiền chưa sử dụng từ "REACT EU", một phần trong hỗ trợ khôi phục sau đại dịch của khối và sử dụng một phần kinh phí gắn kết của khối này cho các chính sách hỗ trợ người tị nạn Ukraine.

Nhưng theo ông Paweł Szefernaker, Bộ trưởng Ba Lan chịu trách nhiệm về viện trợ cho Ukraine, điều đó là không đủ.

Hôm 1/6, Ủy ban châu Âu phê duyệt kế hoạch phục hồi quốc gia của Ba Lan, theo đó, nước này có thể nhận được khoảng 24 tỷ euro viện trợ không hoàn lại, 12 tỷ euro cho các khoản vay siêu rẻ. Động thái này, mà một số ủy viên cho là quá sớm trong bối cảnh tranh chấp liên tục về pháp quyền ở Ba Lan, dự kiến sẽ tăng cường khả năng của Warsaw trong việc ứng phó với dòng người tị nạn Ukraine.

Thỏa thuận này yêu cầu chính phủ phải đáp ứng một số "mốc quan trọng", bao gồm cả quy định của pháp luật, trước khi có thể tiếp cận nguồn tiền.

Một số chính trị gia địa phương - trong số đó có Thị trưởng Warsaw, Rafał Trzaskowski, kêu gọi EU gửi tiền trực tiếp cho chính quyền khu vực thay vì chính phủ quốc gia.