Sự thật về lão hóa: Vì sao một số người già nhanh hơn?

Hầu như tất cả mọi người đều trải qua những dấu hiệu lão hóa. Nhưng có một số người dường như bất chấp tuổi tác của mình.

Theo Bluezones, giám khảo Mary Berry của chương trình nấu ăn Great British Bake Off hiện đã ở tuổi 80 nhưng vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho mọi người trên khắp thế giới về cách nướng bánh và tận hưởng cuộc sống.

Hay nam diễn viên Paul Rudd được vinh danh là "Người đàn ông quyến rũ nhất hành tinh" của tạp chí People vào năm 2021 ở tuổi 52 nhưng trông vẫn như đang ở độ tuổi 30. Vậy tuổi tác có phải chỉ là một con số?

Vì thế, các nhà nghiên cứu đã tập trung vào việc tìm hiểu nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của các bệnh liên quan đến tuổi tác như Alzheimer, chứng mất trí, loãng xương và ung thư. Nhưng nhiều người bỏ qua yếu tố nguy cơ chính gây ra tất cả những căn bệnh này chính là sự lão hóa.

Hơn bất kỳ yếu tố rủi ro cá nhân nào như hút thuốc hoặc lười tập thể dục, số năm bạn sống sẽ dự đoán sự khởi phát của bệnh. Lão hóa làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh mãn tính lên tới hàng nghìn lần.

Tuy nhiên, không phải ai cũng giống ai. Tuổi tác là yếu tố nguy cơ chính gây ra một số bệnh mãn tính, nhưng đó là một chỉ số không đáng tin cậy về tốc độ suy giảm của cơ thể hoặc mức độ nhạy cảm của bạn với các bệnh liên quan đến tuổi tác.

Điều này là do có sự khác biệt giữa tuổi đời (số năm bạn đã sống) và tuổi sinh học (đề cập đến mức độ trẻ hay già so với tuổi đời, ở đây là khả năng thể chất và chức năng của bạn).

Bà Aditi Gurkar, giảng viên tại Đại học Pittsburgh cho biết, là một nhà khoa học bà quan tâm nhiều hơn đến tuổi sinh học. Đó là thước đo chính xác hơn về tuổi sức khỏe hoặc số năm sống với sức khỏe tốt so với tuổi đời và không tương quan trực tiếp với nếp nhăn và tóc bạc.

Những người già nhanh chóng có tốc độ suy giảm chức năng nhanh hơn so với tuổi đời của họ.

Chuyên gia này cho biết bà của mình sống đến 83 tuổi nhưng nằm liệt giường và bị mất trí nhớ vào những năm cuối đời, bà đã già đi rất nhanh. Mặt khác, ông của bà cũng sống đến năm 83 tuổi nhưng ông vẫn năng động, hoạt bát cho đến khi qua đời.

Di truyền và tuổi sinh học

Lão hóa có nhiều mặt. Nó phát sinh từ sự kết hợp phức tạp của các đặc điểm di truyền và bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như thành phần hệ vi sinh vật, môi trường, lối sống, căng thẳng, chế độ ăn uống và tập thể dục.

Di truyền từng được cho là không có ảnh hưởng đến sự lão hóa hoặc tuổi thọ. Tuy nhiên, vào đầu những năm 1990, các nhà nghiên cứu đã báo cáo những nghiên cứu đầu tiên xác định các gen có thể kéo dài tuổi thọ của một loài giun tròn nhỏ.

Kể từ đó, nhiều quan sát đã chứng minh ảnh hưởng của di truyền đến sự lão hóa. Ví dụ, con cái của cha mẹ sống lâu và ngay cả những đứa trẻ có anh chị em sống lâu có xu hướng sống lâu hơn.

Các nhà nghiên cứu cũng đã xác định được nhiều gen ảnh hưởng đến tuổi thọ và đóng vai trò trong khả năng phục hồi và bảo vệ khỏi căng thẳng. Chúng bao gồm các gen sửa chữa DNA, bảo vệ tế bào khỏi các gốc tự do và điều chỉnh lượng chất béo.

Tuy nhiên, gen không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến sự lão hóa. Trên thực tế, gen có lẽ chỉ tác động 20 đến 30% đến tuổi sinh học. Điều này cho thấy các thông số khác có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình lão hóa của cơ thể.

Tác động môi trường và lối sống

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các yếu tố môi trường và lối sống ảnh hưởng lớn đến tuổi sinh học, bao gồm mối quan hệ xã hội, thói quen ngủ, uống nước, tập thể dục và chế độ ăn uống.

Sự kết nối xã hội là điều cần thiết cho hạnh phúc trong suốt cuộc đời. Nhưng kết nối xã hội có thể khó duy trì theo thời gian do mất đi gia đình và bạn bè, trầm cảm, bệnh mãn tính hoặc các yếu tố khác.

Một số nghiên cứu đã báo cáo mối liên hệ chặt chẽ giữa sự cô lập xã hội và sự gia tăng căng thẳng, tỷ lệ mắc bệnh và tử vong.

Tương tự, chế độ ăn uống và tập thể dục là những yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ đến tuổi sinh học.

Vùng màu xanh, là những khu vực có nhiều người sống thọ trên thế giới, cho rằng thành công của họ là do chế độ ăn uống, tập thể dục và kết nối xã hội. Hầu hết các bữa ăn có nguồn gốc thực vật và năng động trong ngày đều là những bí mật nổi tiếng về sức khỏe và tuổi thọ.

Mặc dù di truyền khó kiểm soát nhưng chế độ ăn uống và tập thể dục có thể được điều chỉnh để trì hoãn quá trình lão hóa sinh học.