Phát hiện đột phá: Zika gây teo não như thế nào?

Các nhà khoa học tại Trường Đại học Johns Hopkins, trường Đại học Bang Florida và Đại học Emory (Hoa Kỳ) đã tìm ra bằng chứng về cách thức vi rút gây dị tật bẩm sinh.

Họ thấy rằng vi rút nhiễm có chọn lọc vào các tế bào hình thành vỏ não của thai nhi.

Vi rút khiến các tế bào này chết đi thay vì phân chia bình thường để tạo ra các tế bào não mới.

Tuy phát hiện này chưa chứng minh được mối liên quan chắc chắn giữa Zika và tật đầu nhỏ, song nó làm sáng tỏ thêm về cách thức vi rút tấn công cơ thể.

Các thí nghiệm cho thấy có thể sử dụng các tế bào nuôi cấy có độ nhạy cảm cao này để sàng lọc các thuốc bảo vệ tế bào hoặc giảm bớt nhiễm trùng hiện có.

TS Guo-li Ming, Đại học Johns Hopkins, cho biết: "Nghiên cứu trên thai nhi và trẻ sơ sinh bị tật đầu nhỏ ở những vùng chịu ảnh hưởng của dịch Zika đã phát hiện những bất thường ở vỏ não, và Zika đã được tìm thấy trong mô của thai nhi.

Các nhà nghiên cứu đã so sánh tác động của Zika lên các tế bào tiền thân thần kinh vỏ não với hai loại tế bào khác: tế bào gốc đa năng cảm ứng và tế bào thần kinh chưa trưởng thành.

Tế bào gốc đa năng cảm ứng được tạo ra bằng cách tái lập trình tế bào trưởng thành, và phát sinh từ bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể, bao gồm cả tế bào tiền thân thần kinh vỏ não. Tế bào tiền thân thần kinh vỏ não sẽ phát triển thành tế bào thần kinh chưa trưởng thành.

Sau khi cho các tế bào tiếp xúc với vi rút Zika, các nhà nghiên cứu phân tích biểu hiện gen của những tế bào này.

Kết quả cho thấy 3 ngày sau khi tiếp xúc vi rút, 90% số tế bào tiền thân thần kinh vỏ não bị nhiễm, và bị “chiếm đoạt” để sản xuất ra những bản sao mới của vi rút.

Hơn nữa, các gen cần thiết để chống lại vi rút vẫn chưa được kích hoạt, đây là điều rất bất thường.

Nhiều tế bào nhiễm bị chết, và những tế bào khác bị gián đoạn biểu hiện của gen kiểm soát phân chia tế bào, cho thấy các tế bào mới có thể không được tạo ra một cách hiệu quả.

Việc sử dụng những týp tế bào cụ thể đã biết cho phép các nhà nghiên cứu tìm hiểu xem nơi nào của bộ não đang phát triển dễ bị tổn thương nhất.

GS Hongjun Song, trường Đại học Johns Hopkins nói:" Giờ chúng ta đã biết rằng tế bào tiền thân thần kinh vỏ não là những tế bào mẫn cảm nhất, chúng có thể được sử dụng để sàng lọc nhanh chóng về hiệu quả của các liệu pháp điều trị mới”.

Vi rút Zika được phát hiện lần đầu tiên tại Uganda trong những năm 1940, nhưng mãi gần đây mới nổi lên như một vấn đề đáng lo ngại đối với sức khỏe cộng đồng.

Kể từ đó, các vụ dịch nhỏ đã xuất hiện ở châu Á và châu Phi, nhưng triệu chứng thường nhẹ và không có vẻ để lại hậu quả lâu dài.

Lây truyền qua muỗi Aedes aegypti, Zika lây chủ yếu qua vết đốt của muỗi, nhưng cũng có thể xảy ra qua nhiễm trùng trong tử cung hoặc qua đường tình dục.

Năm 2015, vi rút Zika bắt đầu lan rộng khắp châu Mỹ và người ta đã nghi ngờ có mối liên quan giữa vi rút và sự gia tăng đáng kể các trường hợp đầu nhỏ ở thai nhi, cũng như những bất thường về thần kinh khác.

Mối liên quan này cùng với sự gia tăng các ca bệnh đã khiến WHO phải tuyên bố vi rút Zika là trường hợp khẩn cấp của y tế công cộng toàn cầu.

Theo WHO, cho đến này đã có 48 nước báo cáo có dịch Zika.

Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Cell Stem Cell.

Cẩm Tú

Theo DM