Không rượu bia men gan vẫn cao: Thủ phạm không hề xa lạ

Gan là một cơ quan phức tạp với rất nhiều chức năng : chuyển hóa các chất, dự trữ năng lượng, giải độc và thải trừ chất độc, tạo mật….Để hoàn thành tất cả những nhiệm vụ trên, gan đã tiết một hệ thống các enzyme gan(men gan) là những chất xúc tác sinh học quan trọng trong các phản ứng chuyển hóa. Thông qua hệ thống men này, các chức năng của gan được thể hiện.

Bình thường các men nằm trong các tế bào gan. Hoạt động sinh lý bình thường của cơ thể là các tế bào sinh ra, hoàn thành chức năng rồi chết đi nhường chỗ cho các tế bào mới tái sinh. Khi tế bào chết đi, một lượng men được giải phóng vào trong máu với một lượng nhất định.

Khi men gan tăng cao đồng nghĩa với việc tế bào gan đang bị phá hủy bởi một tác nhân nào đó. Mức độ tăng của các loại men gan này tương quan với mức độ nghiêm trọng của tổn thương tại gan. Chúng được phân loại thành 3 mức độ: Mức độ nhẹ khi các men gan tăng dưới 5 lần so với giới hạn bình thường trên. Mức độ vừa phải khi tỉ số này từ 5-10 và khi lớn hơn 10, chúng được xếp vào mức độ nặng. Khi đó chúng ta cần tìm hiểu nguyên nhân khiến tế bào gan bị phá hủy, giải phóng men gan ra máu nên men gan tăng cao, từ đó đưa ra những hướng điều trị phù hợp.

Những nguyên nhân khiến men gan tăng cao:

Tăng men gan do rượu

Gan là nhà máy chính của việc chuyển hóa cồn và là cơ quan đích chủ yếu của chấn thương do rượu. Việc chẩn đoán men gan cao cho bệnh nhân có tiền sử nghiện rượu bao gồm xét nghiệm tất cả các men gan. Các kết quả sinh hóa đặc trưng là GGT tăng rất cao và tỉ số AST/ALT > 2 với AST< 8 lần giới hạn bình thường trên và ALT < 5 giới hạn bình thường trên.

Tăng men gan do virus

Các xét nghiệm hóa sinh được sử dụng để chẩn đoán bao gồm AST, ALT và bilirubin. AST và ALT tăng 10-100%, trong đó ALT tăng cao hơn AST và bilirubin tăng từ 5-25mg/dL. Tổn thương do virus là loại tổn thương rất nguy hiểm vì virus khi xâm nhập vào tế bào gan, chúng nhân lên và làm tan vỡ các tế bào mà chúng xâm nhập. Tế bào gan bị hủy hoại càng nhiều thì lượng men gan giải phóng ra càng nhiều.

Tăng men gan do thuốc

Paracetamol (acetaminophen) được sử dụng rộng rãi với tác dụng giảm đau, hạ sốt. Nhiều người cho rằng paracetamol khá an toàn do ít tác dụng không mong muốn hơn so với các thuốc cùng tác dụng. Tuy nhiên, paracetamol được ghi nhận là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh suy gan do thuốc. Khi sử dụng quá 4g/ngày, nguồn glutathion do gan sản xuất bị cạn kiệt, nên N-acetyl-pbenzoquinoneImine không được khử độc, chúng ứ đọng lại và gây tổn thương tế bào gan, giải phóng lượng lớn các men gan ra huyết tương. Các thuốc khác độc với gan được biết đến là Isoniazid, Rifampicin, Coxtrimoxazol (sulfamethoxazol và trimethoprim ), các thuốc chống động kinh (phenyltoin).

Nguyên nhân khác

Ngoài ra các bệnh lý khác về gan và mật cũng là nguyên nhân làm tăng men gan như viêm gan cấp, viêm gan nhiễm trùng, viêm đường mật xơ hóa; tắc đường mật do giun, sỏi; viêm tụy, tắc ruột, viêm dạ dày cấp… cũng làm tăng men gan nhưng mức độ tăng không nhiều như trong viêm gan. Các bệnh truyền nhiễm như sốt rét, sởi, sốt xuất huyết, nhiễm trùng máu… trong giai đoạn toàn phát cũng làm tăng men gan.