Cách điều trị mất khứu giác sau khi mắc Covid-19

Chúng ta cảm nhận mùi hương như thế nào?

Việc cảm nhận mùi với chúng ta dường như là lẽ dĩ nhiên và bình thường cho đến khi mất đi khứu giác thì chúng ta mới cảm nhận được sự quan trọng của nó.

Khứu giác giúp chúng ta tận hưởng mùi hương của cuộc sống. Chúng ta có thể ngửi là do các tế bào cảm giác chuyên biệt, có tên gọi là tế bào thần kinh cảm giác khứu giác, chúng được tìm thấy trong một mảng mô nhỏ cao bên trong mũi. Các tế bào này được kết nối trực tiếp với bộ não của chúng ta. Trên mỗi tế bào thần kinh khứu giác có một thụ thể cảm nhận mùi. Các phần tử cực nhỏ được giải phóng bởi các chất xung quanh chúng ta - cho dù đó là cà phê pha hay mùi của quả cam vừa bóc - kích thích các thụ thể này. Khi các tế bào thần kinh cảm giác phát hiện ra các phân tử mùi, chúng sẽ ngay lập tức gửi thông điệp đến não của chúng ta để xác định xem đó là mùi gì. Có hơn 10.000 mùi trong môi trường và bất kỳ phân tử mùi cụ thể nào cũng có thể kích thích sự kết hợp của các thụ thể, tạo ra một biểu hiện độc đáo trong não. Những biểu hiện này được não bộ ghi nhận và phân tích như một mùi đặc biệt.

Khứu giác đến được các tế bào thần kinh khứu giác thông qua hai con đường. Thứ nhất chính là thông qua lỗ mũi của chúng ta. Còn con đường thứ hai là thông qua một kênh nối mũi với vòm họng của chúng ta. Khi chúng ta nhai thức ăn sẽ giúp giải phóng mùi thơm tiếp cận đến các tế bào thần kinh khứu giác thông qua kênh này. Nếu kênh này bị tắc nghẽn, chẳng hạn như khi mũi chúng ta bị nghẹt thở do cảm lạnh hoặc cúm, mùi không thể tiếp cận các tế bào cảm giác bị kích thích bởi mùi. Kết quả là, chúng ta mất nhiều khả năng thưởng thức hương vị của thực phẩm. Bằng cách này, khứu giác và vị giác của chúng ta hoạt động chặt chẽ với nhau.

Nếu không có tế bào thần kinh khứu giác, chúng ta sẽ khó mà phân biệt được những mùi vị quen thuộc như nước hoa hay mùi của quả cam. Khi không có mùi, thực phẩm có xu hướng trở nên nhạt nhẽo và thường có ít hoặc không có hương vị. Một số người đi khám vì cho rằng mình bị mất vị giác đã rất ngạc nhiên khi biết rằng thay vào đó họ đã mất khứu giác.

Khứu giác của chúng ta cũng bị ảnh hưởng bởi một thứ gọi là giác quan hóa học thông thường. Cảm giác này liên quan đến hàng nghìn đầu dây thần kinh, đặc biệt là trên các bề mặt ẩm ướt của mắt, mũi, miệng và cổ họng. Các đầu dây thần kinh này giúp chúng ta cảm nhận được các chất gây khó chịu, chẳng hạn như khả năng gây chảy nước mắt của hành tây hoặc cảm giác mát lạnh sảng khoái của tinh dầu bạc hà.

Mất khứu giác sau mắc Covid-19 là gì?

Mất khứu giác là một đặc điểm kỳ lạ và khác biệt của Covid-19, đến mức nó được coi là một dấu hiệu dự báo về việc ai đó đã bị nhiễm bệnh. Các nghiên cứu cho thấy có tới một nửa số người bị nhiễm tạm thời mất khả năng nhận biết mùi.

Thời kỳ đầu của đại dịch, các nhà khoa học lo ngại rằng SARS-CoV-2 có thể gây mất khứu giác bằng cách lây nhiễm các tế bào thần kinh khứu giác và sau đó xâm nhập vào não, nơi nó có thể gây ra tổn thương lâu dài. Nghiên cứu sâu hơn cho thấy những tế bào thần kinh này thiếu các thụ thể ACE 2 mà virus sử dụng để lây nhiễm các tế bào, nhưng chúng được tìm thấy trên các tế bào hỗ trợ trong niêm mạc mũi tương tác với các tế bào thần kinh này.

Công việc của các tế bào hỗ trợ này - được gọi là tế bào thần kinh cảm giác khứu giác, là một mảng mô nhỏ nằm cao bên trong mũi của chúng ta - là duy trì sự cân bằng của các ion muối trong chất nhầy mũi, mà các tế bào thần kinh dựa vào đó để gửi tín hiệu đến não. Chúng cũng hỗ trợ cấu trúc và trao đổi chất cho các tế bào thần kinh khứu giác. Khi chúng ta ngửi thấy mùi gì đó, các tế bào sẽ gửi thông điệp đến não của chúng ta, sau đó xác định những gì chúng ta đang hít. Khứu giác tiếp cận các tế bào thần kinh cảm giác khứu giác thông qua lỗ mũi hoặc một kênh kết nối vòm họng với mũi của chúng ta. Khi các kênh này bị chặn, chúng ta có thể mất khả năng ngửi và nếm.

Câu hỏi đặt ra là: Những người đã mắc Covid-19 bị mất khứu giác sau bao lâu có thể ngửi lại như bình thường? Theo như những nghiên cứu và thống kê gần đây thì có khoảng 90% số người bị ảnh hưởng bởi triệu chứng này có thể cảm nhận lại mùi sau khoảng thời gian 4 tuần.

Cách điều trị mất khứu giác sau khi mắc Covid-19

Thật không may, không có loại thuốc đặc biệt nào có thể giúp phục hồi khứu giác của chúng ta sau khi nhiễm virus. Tuy nhiên, tin tốt là các nghiên cứu khác nhau đã gợi ý rằng đối với những người có khứu giác bị tổn thương sau khi nhiễm virus, việc tiếp xúc với mùi trong thời gian ngắn lặp đi lặp lại có thể giúp khứu giác phục hồi. Các nhà nghiên cứu về mùi hương khuyên chúng ta nên chọn bốn mùi hương mà chúng ta yêu thích hoặc có mối quan hệ và tích cực ngửi chúng hai lần một ngày, dành khoảng 20 đến 30 giây cho mỗi mùi. Tốt nhất, chúng ta nên thử và chọn mùi hương đại diện cho bốn loại hoa, trái cây, cay và nhựa - và chúng ta có thể sử dụng tinh dầu hoặc chất thực tế mà chúng có nguồn gốc rõ ràng. Tiếp đó hãy dừng lại một chút, nhắm mắt lại và cảm nhận đây là mùi thơm dễ chịu hay mùi gây khó chịu cho chúng ta.

Rèn luyện khứu giác là quá trình chúng ta tiếp xúc với các mùi mạnh khác nhau trong một khoảng thời gian với hy vọng rằng nó sẽ giúp phục hồi khứu giác của chúng ta hoặc ít nhất là cải thiện nó. Một số mùi hương dưới đây chúng ta nên thử:

Dầu thầu dầu

Dầu thầu dầu lấy từ hạt thầu dầu. Axit ricinoleic trong dầu thầu dầu có đặc tính chống viêm mạnh mẽ. Nó được sử dụng như một phương pháp điều trị thông mũi, hoặc mũi để phục hồi khứu giác.

Chúng ta cần :

- Làm ấm nhẹ dầu thầu dầu trên bếp hoặc lò vi sóng. Đảm bảo ấm và không nóng.

- Nhỏ hai giọt dầu vào mỗi lỗ mũi hai lần một ngày: một lần khi thức dậy và ngay trước khi ngủ.

Gừng

Gừng có mùi thơm đặc trưng, hăng nên có lợi cho việc luyện khứu giác. Chúng ta có thể sử dụng gừng sống hoặc bột cho việc khôi phục khứu giác.

Chúng ta cũng có thể pha trà từ gừng sống:

- Gọt vỏ và cắt lát gừng sống.

- Nhúng một thìa gừng sống vào hai cốc nước nóng trong khoảng 15 phút.

Lưu ý: Nếu chúng ta tiêu thụ gừng với số lượng lớn, nó có thể gây ra chứng ợ nóng, kích ứng cổ họng và trong một số trường hợp, tiêu chảy.

Chanh

Chanh có tính axit, giàu vitamin C và có hoạt tính kháng khuẩn. Mùi đặc trưng của nó, cùng với thành phần hóa học, có thể giúp giảm nhiễm trùng gây nghẹt/chảy nước mũi và nâng cao vị giác và khứu giác của chúng ta.

Chúng ta sẽ cần:

- 1/2 quả chanh

- 1 ly nước

- Mật ong (theo nhu cầu)

Thực hiện:

- Thêm nước ép của nửa quả chanh vào cốc nước ấm.

- Thêm một ít mật ong vào nó và trộn đều.

- Uống nước trái cây ngay lập tức.

Chúng ta nên: Uống nước này hai lần mỗi ngày, tốt nhất là trước bữa ăn.

Dầu khuynh diệp (Dầu bạch đàn)

Dầu bạch đàn có chứa eucalyptol (1,8-cineole). Các đặc tính chống viêm và phân giải chất nhầy của eucalyptol giúp làm giảm các triệu chứng của các bệnh đường hô hấp trên có thể gây mất khứu giác và vị giác.

Chúng ta sẽ cần:

- Một giọt dầu bạch đàn

- Một bát nước

- Một cái khăn tắm

Thực hiện:

- Thêm một giọt dầu khuynh diệp vào bát nước nóng.

- Hít hơi và trùm khăn lên đầu.

- Tiếp tục trong 10 đến 15 phút.

Chúng ta có thể làm điều này một đến 2 lần mỗi ngày.

Lưu ý: Hít quá nhiều hơi dầu khuynh diệp chưa được pha loãng có thể gây chóng mặt, đau dạ dày, buồn nôn, suy nhược... Do đó, hãy đảm bảo chúng ta tuân theo lượng quy định ở trên.

Các loại tinh dầu hoặc nước hoa

Những mùi hương mạnh như chanh, hoa hồng, chàm và đinh hương… có thể kích thích dây thần kinh sinh ba chạy qua mặt và mũi. Đó là nhờ dây thần kinh này mà tinh dầu bạc hà có cảm giác mát lạnh và chúng ta sẽ có cảm giác bỏng rát khi hít phải amoniac. Đây cũng là cách rèn luyện khứu giác được khuyên nên áp dụng.

Chúng ta cần:

- Lấy bốn lọ thủy tinh rỗng có nắp đậy, miếng bông hoặc que thơm.

- Đổ một vài giọt của một trong các loại dầu vào que thử hoặc miếng đệm và để yên trong vài phút để hương thơm có thể phát huy. Bỏ qua bước này nếu sử dụng bình.

- Giữ lọ, miếng đệm hoặc que lên mũi, cách khoảng 2 cm.

- Thư giãn và cố gắng hít vào tự nhiên bằng mũi.

- Hãy thử động tác này vài lần nữa và nghỉ ngơi năm phút mỗi lần.

- Chuyển sang hương thơm tiếp theo và lặp lại các bước trên.

Hãy ngửi hương thơm trong 10 giây và tránh ngửi quá mạnh hoặc quá lâu. Ngoài ra, hãy nhớ ngửi những thứ khác như gia vị, hoa hoặc các loại nước hoa khác an toàn để ngửi.

Covid-19 thực sự nguy hiểm. Dù đã được tiêm phòng đầy đủ, chúng ta vẫn có thể bị mắc virus SARS-CoV-2 nếu không có biện pháp bảo vệ mình. Chúng ta cũng đừng nghĩ rằng đã tiêm phòng thì khi bị mắc triệu chứng cũng nhẹ hơn. Khi chúng ta đã mắc Covid-19 thì dù ít hay nhiều hệ thống miễn dịch đã bị ảnh hưởng. Triệu chứng có thể nhẹ và chúng ta đã khỏi nhưng những thứ hậu Covid-19 mới thật sự khiến chúng ta mệt mỏi và mất khứu giác cũng là một trong số đó. Đừng chủ quan và ghi nhớ " ý thức và hành động của chúng ta quyết định tất cả", thực hiện 5K mọi lúc mọi nơi khi có thể.

BSCKII Lương Võ Quang Đăng

Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc