Về thủ phủ Miền Tây sông nước:

Kỳ cuối: Khốn khổ đời thương hồ

Chủ nhật, 13/01/2008 - 10:40

(Dân trí) - Nhìn cảnh náo hoạt trên chợ nổi, cảnh mua bán tấp nập trên bến dưới thuyền, ít ai biết đằng sau nó là những cảnh đời cơ cực, đắng cay muôn vàn. Đánh đổi cuộc sống, cánh thương hồ đã trút xuống không biết bao nhiêu mồ hôi và nước mắt, thậm chí cả máu.

Không có sức thì khỏi làm

Khi con gà trống buộc ở đầu ghe vừa cất tiếng gáy đầu tiên thì Ba Dưa cũng xua vợ và mấy sắp nhỏ thức dậy, lúc ấy là tờ mờ sáng. Ghe của anh vừa “ăn” đầy dưa hấu, đi suốt đêm và bây giờ là lúc tới chợ Cái Răng để đổ hàng. Hoặc là bán cho những ghe buôn khác, hoặc anh sẽ tấp vào bến nào đó để cân tại bến.

Ngày nào cũng như ngày nào, cảnh thức khuya dậy sớm đã trở thành nếp sống của gia đình Ba Dưa. Trái cây dễ hỏng, nếu không cố dậy sớm để giao cho hết, lỡ hỏng thì chỉ còn cách quẳng cả xuống sông Hậu.

Đồng hồ của dân thương hồ.

Ba Dưa bảo tôi: “Đời thương hồ cực lắm, chú cứ nhìn tui này. Người không biết thì nghĩ nghề này phóng khoáng. Ừ thì phóng khoáng thật, nhưng mỗi bát cơm đều phải đánh đổi cả bát mồ hôi chú ạ. Không có sức làm không nổi”.

Mặc dù trời mới bắt đầu bình minh, mặt trời còn chưa ló dạng, nhưng vợ chồng Ba Dưa đã mồ hôi nhễ nhại ướt sẫm lưng, khom người tung dưa lên ghe bạn. Mấy đứa nhỏ cũng hì hụi giúp bố mẹ xếp dưa gọn gàng vào trong ghe. Nhìn cảnh ấy, không khỏi ngao ngán thương cho vợ chồng nhà anh. Chị vợ đang mang thai đứa thứ ba, trông đã nặng nề lắm rồi, nhất quyết không chịu cho tôi chụp ảnh: “Chú hỏi gì thì tôi nói, chụp hình tôi ngại lắm”. Mồ hôi trên trán lăn xuống cả đôi mắt chị Ba, chị lấy chiếc khăn rằn quệt ngang mặt: “Hết cách sống rồi mới phải làm nghề này, mà giờ dính vào cũng không thoát ra khỏi”.

Chị Ba ngồi thụp xuống, tái mặt. Đứa bé trong bụng lại đạp. Chị giải thích vì sao không “thoát” khỏi nghề: “Bây giờ đã trót làm nghề thương hồ, tức là buôn xuôi bán ngược. Mà nghề buôn bán thì chỗ nọ nợ tiền, chỗ kia chậm, rồi người vay người mượn, mình cũng đi vay của người ta nhiều chứ… cho nên đã trót theo nghề thì chỉ còn cách theo đến lúc không còn sức, đến khi không thể rong ruổi khắp Cửu Long. Thế đấy chú!”.

Kiếm sống rất cơ cực.

Mà không có sức thì cũng chẳng thể làm gì được. Như nhà Ba Dưa, cứ nơi nào có trái cây rẻ là “sáp vô”, ở đâu cũng đến, kênh rạnh bé cỡ nào cũng mò vào. Cả nhà cứ xoay lưng chống sào, chèo ghe, mệt mỏi thế nhưng không thể làm khác hơn được.

Gần ghe nhà Ba Dưa, ghe Tám Thơm cũng đang hối hả thảy thơm (dứa) cho khách. Chị Tám nhoẻn miệng cười khi thấy tôi giơ máy ảnh lên. Cả một ghe đầy ắp thơm nhưng tới 8h sáng đã vợi đi phân nửa.

Những cảnh đời như cảnh nhà anh Ba, chị Tám… trên sông không thiếu. Mà nhà anh Ba còn thuộc vào loại khá, sắm được chiếc ghe cũng ngót nghét bảy tám mươi triệu, vất vả nhưng cũng có của ăn của để. Nhiều nhà khác còn cơ cực hơn rất nhiều.

Sống nhờ sông, chết vì sông

Với dân thương hồ, điều ám ảnh họ luôn là các tai nạn trên sông. Những con sông ở vùng Cửu Long mang đến nguồn sống cho hàng vạn người, nhưng nó cũng cướp đi không biết bao nhiêu người chồng, người cha, cướp cả những đứa trẻ trót xảy chân rơi xuống…

Cánh thương hồ rùng mình khi kể lại những vụ tai nạn mà bạn buôn truyền miệng cho nhau. Đã là “người trong thương hồ”, ai chẳng biết bơi lặn, có người còn được ví như “thuỷ thần”, “rái cá”… nhưng số chết vẫn chết. Sống nhờ sông, chết vì sông, không ai dám nói mạnh.

Sinh ra đã theo cha mẹ sống kiếp thương hồ.

“Nguy hiểm lúc nào cũng chầu chực”, Ba Dưa thở dài, “nhẹ là chìm ghe, mất tất cả của nhưng còn người. Còn nặng là mất người. Anh Hai tôi cũng chết vì lặn xuống nước không lên kịp. Nghề bạc, nhưng luôn phải cố quên những mặt trái ấy đi để mà sống, luôn phải cố lạc quan chú ạ”.

Cái ngày Hai Dưa chết cách đây đã mấy năm, nhưng nhiều người ở chợ Cái Răng chưa quên. Anh Hai lặn xuống gỡ neo ghe, nhưng luống cuống không lên được, chết ngạt. Đến khi cánh thương hồ lao cả xuống tìm thì xác anh đã trôi đi cách đấy 1 đoạn dài, hô hấp cả tiếng cũng không được.

Đấy là còn chưa kể nạn xin đểu, mặc dù ít xảy ra hơn nhưng không phải không có. Các “băng đảng” miệt vườn sẵn sàng từ kênh nhỏ lao ghe ra xin xỏ khơi khơi một bữa nhậu, “không cho là chúng quậy không làm ăn được”, anh Ba kết luận.

Bao giờ cho đến bao giờ!

Đời thương hồ nay đây mai đó, không biết đâu là bến bờ, lênh đênh như cánh lục bình trên sông. Nhiều lúc nghĩ cảnh dập dềnh quanh năm suốt tháng, mấy đứa nhỏ học hành chữ được chữ mất, anh Ba, chị Tám không khỏi chạnh lòng.

Cuộc sống trên sông thiếu thốn đủ bề, thậm chí có người chết vì bị bệnh, không kịp đưa lên bờ cấp cứu, nhưng không vì thế mà người ta bỏ đi cuộc sống đã cha truyền con nối từ vài thế hệ. Những đứa trẻ cứ sinh ra, lớn lên và lại tiếp tục nối nghiệp cha mẹ mình, sẽ lại tiếp tục các quan hệ buôn bán cũ, đi đòi những khoản nợ khó đòi trong nhân gian và trả nốt cho đời những gì cha mẹ mình còn vướng bận.

Một ghe, một gia đình.

Nên là, thương hồ vẫn mãi là thương hồ, chẳng bao giờ khác được. Hình ảnh ấy, dù 5 năm, hay 10 năm nữa, vẫn mãi như thế. Họ vẫn là những con người cần lao, sống khó khăn nhưng đầy phóng khoáng, những nghệ sĩ thơ ca hò vè lai láng giữa đất trời miền Tây.

***

Về miền Tây sông nước, ở giữa đất Tây Đô, giữa đô thị đã thoáng chút xô bồ, những cảnh sống của bác xe lôi, anh cửu vạn, của vợ chồng người khách thương hồ… vốn là những hình ảnh nổi bật ở đây từ bao năm nay, tới thời buổi kinh tế thị trường, lại càng hiện hữu rõ hơn bao giờ hết.

Cuộc sống ấy chỉ là một lát cắt nhỏ, một phần đặc trưng của cuộc sống nơi đây mà người viễn khách cảm nhận được vội vàng mà thôi.

Bảo Trung