Trước khi bị lừa đảo, ai cũng nghĩ "chắc nó chừa mình ra"

Chiều 23/9, Hội đồng nữ doanh nhân quốc tế (IWEC) tổ chức buổi tọa đàm Bảo đảm an toàn trực tuyến và phòng ngừa tội phạm trên không gian mạng.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, nguyên Điều tra viên Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội, là diễn giả, đã chia sẻ những kiến thức về an toàn trực tuyến, kinh nghiệm nhận biết, phòng ngừa khi đối mặt với các thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao hiện nay.

"Chắc nó chừa mình ra"

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, thống kê gần đây cho thấy có tới gần 80% dân số Việt Nam sử dụng internet, trong đó có khoảng 76,5 triệu người dùng mạng xã hội.

Từ đó, ông cho rằng ngoài cuộc sống thực, nhiều người đang có một cuộc sống song song khác trên không gian mạng, bởi ở không gian này, mọi người có thể mua bán, làm việc, giao tiếp, lưu trữ thông tin... 

"Mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội hiện nay đều liên quan đến phương tiện số, thiết bị số và các ứng dụng khoa học công nghệ. Chỉ cần một cú click chuột, người dân có thể bị hack tài khoản, hoặc một đối tượng từ Mỹ có thể hack tài khoản tại Việt Nam rất đơn giản", ông Hiếu nói.

Theo vị tiến sĩ, chúng ta đang đứng trước nguy cơ rất lớn đó là rò rỉ dữ liệu cá nhân. Do đó, mỗi người dân cần phải tự trang bị những kỹ năng an toàn số.

Chia sẻ về các thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao, Thượng tá Đào Trung Hiếu chỉ ra 3 điểm yếu tâm lý thường bị kẻ xấu khai thác, đó là lòng tham, sự thiếu hiểu biết và nỗi sợ hãi.

Trong khi đó, đối với tội phạm, theo ông Hiếu, có 2 nhóm gồm nhóm tấn công trực tiếp vào an toàn, an ninh, hệ thống đường truyền dữ liệu, hạ tầng số, và nhóm sử dụng công nghệ cao như một công cụ để thực hiện các tội phạm mang tính truyền thống .

Ở nhóm thứ 2, Thượng tá Hiếu chỉ ra một thủ đoạn rất phổ biến là mạo danh cán bộ công an, kiểm sát viên, tòa án, giả danh ngân hàng, gửi link chứa mã độc...

Ông Hiếu cho biết, trong năm 2024, khoảng 19.800 tỷ đồng là số tiền được xác định là thiệt hại trong những vụ lừa đảo công nghệ cao.

Vị tiến sĩ đặt câu hỏi, tại sao cơ quan chức năng, các chuyên gia, báo chí truyền thông liên tục cảnh báo nhưng số nạn nhân vẫn tiếp tục tăng, đặc biệt là bị lừa qua các hình thức rất cũ?

"Người Việt chúng ta nhiều khi thờ ơ với các nguy cơ về an ninh an toàn. Họ không đọc những cảnh báo đó, nghĩ rằng việc đó xảy ra với ai chứ chắc nó chừa mình ra", Thượng tá Đào Trung Hiếu chia sẻ.

Trước thực trạng trên, vị chuyên gia nhấn mạnh, cũng như khuyến cáo mọi người khi đã tham gia vào cuộc sống số, điều đầu tiên là phải thường xuyên nâng cao cảnh giác - một bức tường lửa tự bảo vệ mình. Tiếp đó, người dân hãy chậm lại trước khi chuyển tiền, không chuyển tiền khi chưa biết chính xác người nhận là ai.

5 nguyên tắc vàng để an toàn số

Tại tọa đàm, Thượng tá Đào Trung Hiếu cũng chia sẻ chuyên đề Cẩm nang an toàn trực tuyến, kỹ năng sử dụng mạng xã hội phòng ngừa tội phạm lừa đảo.

Ông Hiếu đã chỉ ra 5 "nguyên tắc vàng" để an toàn số, gồm: Mật khẩu mạnh; xác thực 2 bước; cập nhật phần mềm; kiểm chứng nguồn tin và hạn chế chia sẻ.

Trong đó, đối với mật khẩu, Thượng tá Đào Trung Hiếu khuyến cáo người dùng cần cài đặt mỗi dịch vụ là một mật khẩu khác nhau, không chia sẻ mật khẩu hay sử dụng trình quản lý mật khẩu, đặc biệt là không lưu mật khẩu trên máy công cộng.

Ông cũng khuyến cáo mọi người luôn cần phải cảnh giác với email lạ, bởi nó có thể chứa các link độc. Để nhận biết đường link, website độc, giả mạo, người dân có thể kiểm tra đường dẫn URL, kiểm tra chính tả tên miền, chứng chỉ bảo mật và chỉ tải ứng dụng chính thức từ AppStore hoặc CH Plays.

Khi gặp sự cố, nghi ngờ bản thân rơi vào tình huống bị lừa, theo ông Hiếu, nạn nhân cần phải nhớ kỹ quy trình 5 bước, lần lượt là: Dừng giao dịch; lưu bằng chứng; báo ngân hàng; trình báo công an và theo dõi tiến trình xử lý.

Đối với các thủ đoạn lừa đảo, ông Hiếu phân ra 5 loại hình phổ biến hiện nay, là lừa đảo tài chính (đầu tư/app giả, cho vay); mạo danh (công an, tòa án, VKS, deepfake người thân); tấn công tài khoản (OTP/SIM swap); gian lận doanh nghiệp và lợi dụng thiện nguyện.