Y tế, giáo dục là dịch vụ công thiết yếu, nhà nước có trách nhiệm đảm bảo

Đây là vấn đề đặt ra tại phiên họp thẩm tra Luật Viên chức (sửa đổi) tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội sáng 18/9.

Cơ chế mới đánh giá mức độ tự chủ

Thay mặt ban soạn thảo, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Viên chức (sửa đổi). Theo ông, một trong những điểm đổi mới quan trọng của dự thảo lần này là gắn việc đổi mới quản lý đơn vị sự nghiệp với nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ viên chức.

Dự thảo nêu hướng phân loại lại đơn vị sự nghiệp công lập, bổ sung tiêu chí phân loại theo tính chất nhiệm vụ để làm rõ vai trò của từng loại hình trong hệ thống dịch vụ công, qua đó xác định trách nhiệm của Nhà nước với từng loại hình và xây dựng cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng, khoán chi; đồng thời thúc đẩy, nâng cao mức độ tự chủ, phù hợp với chủ trương xã hội hóa cung cấp dịch vụ công. 

"Trước đây việc phân loại đơn vị sự nghiệp công lập dựa quá nhiều vào mức độ tự chủ tài chính, càng tự chủ tài chính thì càng được trao quyền tự chủ về nhân sự, tổ chức bộ máy, nhiệm vụ", ông Long nói.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, tự chủ ở đơn vị sự nghiệp công lập được xác định trên ba phương diện: tự chủ về tổ chức bộ máy và nhân sự; tự chủ tài chính; và tự chủ về chức năng nhiệm vụ. Do đó, việc phân loại cần phải dựa vào từng loại hình, lĩnh vực hoạt động và chủ trương của Đảng, Nhà nước đối với từng lĩnh vực cụ thể.

Ông Long dẫn chứng, những lĩnh vực có tính phổ cập như giáo dục, khám chữa bệnh là các dịch vụ công thiết yếu, nên Nhà nước vẫn phải có trách nhiệm phân bổ ngân sách để đảm bảo hoạt động, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính của đơn vị đó đến đâu. Trong khi đó, với những lĩnh vực có thể xã hội hóa, Nhà nước có thể giảm bớt sự can thiệp trực tiếp, tạo điều kiện để khu vực tư nhân tham gia.

"Luật mới sẽ được thiết kế theo hướng trao thẩm quyền tuyển dụng cho các đơn vị sự nghiệp công lập, trừ những trường hợp đơn vị không thể tự tổ chức bộ máy", ông Long nói. 

Cơ chế thống nhất để phát triển đơn vị sự nghiệp công lập

Trao đổi tại phiên họp, một trong những vấn đề lớn được đặt ra là có nên đưa quy định về đơn vị sự nghiệp công lập vào Luật Viên chức hay không. 

Nhiều ý kiến đại biểu cho rằng việc có nên đưa các quy định liên quan đến đơn vị sự nghiệp công lập vào luật đang là vấn đề cần cân nhắc kỹ, bởi đây vốn không phải đối tượng điều chỉnh trực tiếp của Luật Viên chức.

Ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, nêu quan điểm cơ quan thẩm tra cơ bản tán thành cao những đổi mới trong dự thảo Luật Viên chức sửa đổi. Tuy nhiên, một điểm đáng chú ý là dự thảo có bổ sung quy định về chính sách phát triển đơn vị sự nghiệp công lập tại Điều 5.

"Luật Viên chức là đạo luật điều chỉnh việc tuyển dụng, sử dụng, quản lý, đánh giá viên chức. Tất nhiên, đơn vị sự nghiệp công lập là nơi viên chức làm việc, nhưng nếu có quy định về bộ máy sẽ thiếu sự đồng bộ", ông Tùng nói.

Ông dẫn lại nội dung trong báo cáo thẩm tra là không nên đưa nội dung về đơn vị sự nghiệp công lập vào Luật Viên chức. Theo ông, việc điều chỉnh các đơn vị này nên được xây dựng thành một đạo luật riêng, phù hợp với Kết luận số 62 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới đơn vị sự nghiệp công lập, cũng như Nghị quyết giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tuy vậy, ông cũng thừa nhận hiện chưa có đề xuất xây dựng luật riêng về đơn vị sự nghiệp công lập trong chương trình xây dựng pháp luật đến năm 2026, nên nếu bỏ trống quy định sẽ tạo khoảng trống pháp lý.

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Quốc hội Lê Xuân Thân đồng tình rằng cần có cách tiếp cận thống nhất, tách bạch phần quy định về tổ chức, bộ máy đơn vị sự nghiệp công lập khỏi Luật Viên chức.

"Hiện các quy định về đơn vị sự nghiệp công lập đang tản mạn ở từng lĩnh vực như y tế, giáo dục, khoa học công nghệ... Đơn vị nào muốn tìm cơ chế hoạt động phải lần mò từng luật chuyên ngành. Nhu cầu cấp thiết hiện nay là cần một đạo luật chung thống nhất, tạo điều kiện để các đơn vị hoạt động thông suốt, có hành lang pháp lý rõ ràng", ông Thân nói.

Tuy nhiên, theo ông Thân, trong bối cảnh chưa có luật quy định riêng về đơn vị sự nghiệp công lập, có thể tạm thời nêu nguyên tắc chung trong Luật Viên chức, giao Chính phủ quy định chi tiết nhưng về lâu dài vẫn phải xây dựng riêng Luật Đơn vị sự nghiệp công lập.

Chung quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng nếu không có quy định tổ chức đơn vị sự nghiệp công lập trong Luật Viên chức thì sẽ thiếu cơ sở để Chính phủ xây dựng những quy định khung về đơn vị sự nghiệp công lập riêng sau này.

Ông đề nghị phân loại các đơn vị sự nghiệp công lập theo hai tiêu chí: tính chất hoạt động, phương thức cung cấp dịch vụ và mức độ tự chủ tài chính.

"Hiện có những đơn vị nhà nước bao cấp toàn bộ, không tự chủ được gì trong khi nhiều đơn vị đã tự chủ tài chính. Phân biệt rõ hai nhóm này sẽ giúp quy định trách nhiệm của người đứng đầu khi tuyển dụng và quản lý viên chức minh bạch hơn", ông Hòa nêu.

Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) dự kiến được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10 tới đây.