Lãnh đạo viện, trường "chân trong, chân ngoài", dễ nhập nhèm lợi ích

Phát biểu thảo luận tại Quốc hội về dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) sáng 13/11, nhiều đại biểu bày tỏ sự đồng tình với chủ trương mở rộng quyền của viên chức, nhưng băn khoăn về những rủi ro xung đột lợi ích khi cho phép viên chức, đặc biệt là những người giữ chức vụ quản lý, được góp vốn và tham gia điều hành doanh nghiệp. 

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) cho rằng quy định tại điểm b khoản 1 Điều 13 dự Luật cho phép viên chức được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục hay tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập là một bước mở nhằm khuyến khích phát huy năng lực cá nhân. Bà đánh giá cao tinh thần tiếp cận của cơ quan soạn thảo, tạo cơ hội cho viên chức khai thác chất xám, đóng góp cho xã hội và bổ sung nguồn lực cho khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, nữ đại biểu cảnh báo nguy cơ phát sinh xung đột lợi ích nếu cơ chế kiểm soát không chặt chẽ. Theo bà, rủi ro lớn nhất là trường hợp viên chức vừa là lãnh đạo trong đơn vị sự nghiệp công lập, vừa nắm vị trí quản lý hoặc điều hành tại doanh nghiệp tư nhân hoạt động cùng lĩnh vực.

"Điều này có thể dẫn tới sự lợi dụng chức vụ trong khu vực công để thu vén cho đơn vị mình quản lý ở khu vực tư", bà nhấn mạnh.

Vì vậy, bà đề nghị dự thảo luật phải có quy định nghiêm ngặt hơn, không cho phép viên chức quản lý tham gia điều hành các cơ sở kinh doanh thuộc cùng lĩnh vực đang công tác. Đồng thời nhà nước phải có cơ chế kê khai, giám sát, minh bạch và giải trình việc góp vốn, tham gia quản lý trong khu vực tư, đặc biệt đối với viên chức quản lý.

Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nhấn mạnh thêm những bất cập nếu người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập được phép làm việc hoặc góp vốn bên ngoài.

Theo ông, nếu người đứng đầu vừa là giám đốc đơn vị sự nghiệp, vừa góp vốn kinh doanh, thậm chí giữ vị trí quản lý ở doanh nghiệp ngoài cùng lĩnh vực thì không thể bảo đảm tính khách quan, dễ dẫn đến xung đột lợi ích và tư lợi cá nhân.

Ông phân tích, trong quản lý nhà nước, sự minh bạch và công tâm là điều kiện tiên quyết. Nếu lãnh đạo đơn vị sự nghiệp vừa quản lý công việc nội bộ, vừa có lợi ích kinh tế trong doanh nghiệp ngoài, họ có thể thiên lệch trong điều hành, ưu ái cho lĩnh vực hoặc đơn vị mà mình có phần vốn.

"Không thể "chân trong chân ngoài" như vậy được", ông nêu quan điểm, nếu người đứng đầu muốn tham gia hoạt động ngoài thì nên nghỉ việc ở khu vực công để tránh xung đột lợi ích.

Đại biểu Hòa cho rằng chỉ nên cho phép viên chức và cấp phó của người đứng đầu ký hợp đồng làm việc hoặc tham gia hoạt động kinh tế bên ngoài. Riêng người đứng đầu thì phải hạn chế tuyệt đối, bởi vị trí của họ gắn trực tiếp với quyền lực quản lý và dễ phát sinh rủi ro lợi dụng chức vụ nếu được tham gia kinh doanh.

Cũng băn khoăn về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) băn khoăn khi dự thảo luật chưa quy định về phạm vi cấm tham gia hoạt động kinh doanh. Ông đề nghị viên chức không được đầu tư, góp vốn, điều hành hoặc bảo lãnh cho doanh nghiệp, tổ chức có cùng lĩnh vực chuyên môn với đơn vị mình.

"Điều này nhằm phòng ngừa tình trạng "chân trong, chân ngoài", tránh xung đột lợi ích, nhất là trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, nghiên cứu khoa học - nơi ranh giới giữa công vụ là lợi ích tư nhân dễ bị lẫn lộn", ông Hùng phân tích.

Phát biểu tranh luận, đại biểu Trần Văn Lâm (đoàn Bắc Ninh) không đồng tình với quan điểm ngăn cản viên chức quản lý được góp vốn thành lập đơn vị ngoài công lập.

Đại biểu Lâm cho rằng: "Viên chức đang làm việc rất giỏi ở lĩnh vực mình công tác, nếu hạn chế không cho làm trong lĩnh vực đang hoạt động thì mở quyền để họ phát huy năng lực cũng không mang lại ý nghĩa, cho cũng gần như không cho".

Theo đại biểu, đây là biểu hiện của tư duy "không quản được thì cấm". Điều quan trọng, cốt lõi là làm sao xác lập được cơ chế quản lý trong cơ sở sự nghiệp công lập để nhân sự không thể lợi dụng được các kẽ hở để trục lợi", ông Lâm lập luận.