Xung đột lợi ích dễ phát sinh khi viên chức "chân trong chân ngoài"

Những nội dung này được các đại biểu quốc hội nêu tại phiên thảo luận tổ sáng 22/10 về dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi).

Kiểm soát chặt việc viên chức làm ngoài 

Theo dự thảo luật, viên chức có thể "ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác nếu không trái pháp luật". Nhiều đại biểu nhận xét quy định như vậy còn chung chung, dễ nảy sinh xung đột lợi ích hoặc bị lợi dụng để hợp thức hóa hoạt động kinh doanh cá nhân.

Đại biểu Hà Đức Minh (đoàn Lào Cai) cho rằng, việc cho phép viên chức tham gia hoạt động ngoài đơn vị cần gắn với nguyên tắc minh bạch, kiểm soát và giám sát rõ ràng. Theo ông, chỉ nên cho phép viên chức làm thêm trong lĩnh vực chuyên môn như nghiên cứu, đào tạo, tư vấn, chuyển giao công nghệ. Điều kiện ràng buộc là phải báo cáo và được cấp có thẩm quyền chấp thuận.

"Không thể để viên chức tham gia doanh nghiệp hoặc đơn vị ngoài nhà nước mà không có cơ chế kiểm soát, như vậy rất dễ dẫn đến tiêu cực hoặc trục lợi", ông Minh nhấn mạnh. 

Đồng thời, ông cũng đề nghị quy định cụ thể hình thức xử lý nếu vi phạm, như kỷ luật, giảm lương hoặc chấm dứt hợp đồng khi phát hiện viên chức lợi dụng vị trí công tác vì mục đích riêng.

Đồng quan điểm, đại biểu Lê Xuân Thân (đoàn Khánh Hòa) cũng nhấn mạnh, khi đã cho phép viên chức ký hợp đồng thì phải quy định đầy đủ cả quyền và nghĩa vụ.

"Đã là hợp đồng thì phải có quy định để đơn vị đơn phương chấm dứt thỏa thuận với viên chức, tức có đầu vào thì phải có đầu ra và đầu ra ấy phải được luật hóa rõ ràng", ông Thân nói. 

Thêm cơ chế tuyển dụng, thu hút nhân tài

Bên cạnh nội dung trên, các đại biểu đề nghị mở rộng hình thức tuyển dụng viên chức, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa và trong các lĩnh vực đặc thù như giáo dục, y tế, văn hóa.

Ông Hà Đức Minh cho rằng, việc tổ chức thi tuyển tập trung hiện gây khó khăn cho người dự tuyển, cần cho phép cơ quan có thẩm quyền linh hoạt lựa chọn hình thức phù hợp để bảo đảm nguồn nhân lực. Đồng thời, Chính phủ cần quy định chi tiết tiêu chí ưu tiên, nhất là với người ở vùng khó khăn, hoặc người có năng khiếu, tài năng đặc biệt.

Đại biểu Lê Xuân Thân dẫn chứng, Nghị định 179/2024 đã quy định chính sách thu hút, trọng dụng người có tài năng làm việc trong cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, song khái niệm "người có tài năng" trong nghị định này chưa tương thích với dự thảo luật. Ông đề nghị thống nhất giữa các văn bản pháp luật, kế thừa tiêu chí đã được Chính phủ quy định, tránh mỗi văn bản hiểu một kiểu.

Theo ông Thân, cùng với Nghị định 173 năm 2025 về thu hút nhân lực chất lượng cao, cần mở rộng chính sách với nhóm chuyên gia, nhà khoa học, luật sư, nhà quản lý… được làm việc trong khu vực công, nhất là tại trường học, bệnh viện, viện nghiên cứu, nhằm tạo điều kiện thu hút nhân tài phục vụ phát triển đất nước.

Hoàn thiện quy định đánh giá, khiếu nại của viên chức

Một số đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn về quy định khiếu nại kết quả đánh giá, xếp loại viên chức. Theo ông Hà Đức Minh, quy trình hiện nay còn kéo dài và chưa phản ánh đúng năng lực thực tế.

Theo ông Minh, cơ quan sử dụng viên chức xử lý bước đầu, và cơ quan cấp trên trực tiếp (hoặc Bộ Nội vụ với các cơ quan Trung ương) chịu trách nhiệm xem xét lại nếu có tranh chấp. Việc này nhằm bảo đảm tính khách quan, minh bạch và kịp thời trong quá trình xem xét khiếu nại.

Ngoài ra, đại biểu đề xuất chuẩn hóa tiêu chí đánh giá đa chiều, kết hợp đánh giá của người đứng đầu, tập thể đơn vị, đồng nghiệp và phản hồi của người dân hoặc đối tượng phục vụ. Đây sẽ là cơ sở khách quan để xem xét khiếu nại, hạn chế tình trạng đánh giá cảm tính.

Đồng thời, để tăng tính công khai và phòng ngừa tiêu cực, đại biểu đề nghị kết nối, hiển thị kết quả đánh giá trên cơ sở dữ liệu quốc gia về cán bộ, công chức, viên chức, cho phép theo dõi quá trình thay đổi, sửa kết quả hoặc giải quyết khiếu nại của từng trường hợp.