Xây dựng khung pháp lý bảo vệ lao động trước làn sóng số hóa

Ngày 26/11, Trường Đại học Luật TPHCM tổ chức Hội thảo quốc tế “Khung pháp lý và chính sách thúc đẩy phát triển việc làm thỏa đáng tại Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số”.

Phát biểu khai mạc, TS. Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TPHCM, khẳng định chuyển đổi số đã trở thành động lực quan trọng cho phát triển kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, chuyển đổi số cũng đặt ra nhiều thách thức về mô hình việc làm, quan hệ lao động, kỹ năng nghề nghiệp; đặc biệt là vai trò của pháp luật trong điều tiết thị trường lao động số hóa.

Các chuyên gia tham gia hội thảo đều đánh giá hệ thống pháp luật lao động của nước ta hiện vẫn dựa trên mô hình truyền thống, chưa bao quát đầy đủ các mối quan hệ lao động trong nền kinh tế số, bảo vệ người lao động trước sự chi phối của số hóa...

Đại biểu đến từ các tổ chức quốc tế chia sẻ mô hình tại một số quốc gia tiên tiến, họ đang có sự điều chỉnh để phù hợp với đặc thù kinh tế số. Các quốc gia đi đầu đều chú trọng đào tạo lại, nâng cao kỹ năng suốt đời. Đồng thời, họ ưu tiên cải cách an sinh xã hội và điều chỉnh khung pháp lý để thích ứng với mô hình việc làm mới.

Các tham luận trình bày tại hội thảo cũng nhấn mạnh yêu cầu tái cấu trúc hệ thống giáo dục, đào tạo nghề nghiệp, tăng cường hợp tác công – tư và mở rộng cơ hội học tập suốt đời để nâng cao năng lực thích ứng của người lao động.

TS. Nguyễn Thị Bích, Trưởng Bộ môn Luật Lao động (Khoa Luật Dân sự, Trường Đại học Luật TPHCM) thì nhấn mạnh đến nhóm lao động tự do đang có xu hướng mở rộng do ảnh hưởng của kinh tế số.

Bà cho rằng: “Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số tại Việt Nam đã tạo ra thế hệ mới - những lao động tự do hoạt động chủ yếu trên các nền tảng số và không có ràng buộc bởi quan hệ lao động truyền thống. Đây là lực lượng năng động, sáng tạo, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cũng như mở ra nhiều công việc mới, song cũng là nhóm dễ bị tổn thương trước những biến động thị trường, thiếu các “tấm lá chắn” an sinh cần thiết”.

Theo TS. Nguyễn Thị Bích, trong bối cảnh thời đại kỷ nguyên số, bảo hiểm xã hội (BHXH) chính là “chiếc cầu nối” để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau khi làn sóng số hóa và trí tuệ nhân tạo lan tỏa vào từng ngóc ngách của đời sống xã hội.

Nguyễn Thị Bích nhìn nhận kinh tế số đã đem lại rất nhiều cơ hội việc làm cho lao động tự do, song cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về bảo đảm chính sách an sinh xã hội đối với họ.

Bởi họ hầu như không có lưới an sinh xã hội theo chính sách bắt buộc. Khi không được tham gia BHXH bắt buộc, lao động tự do dễ phải trực tiếp đối mặt với khó khăn khi ốm đau, tai nạn, về già không có nguồn thu nhập thay thế...

Luật BHXH hiện hành có nhiều điểm mới mang tính đột phá, gia tăng quyền lợi nhằm thu hút lao động tự do tham gia vào hệ thống an sinh xã hội quốc gia. Tuy nhiên, TS. Nguyễn Thị Bích lo ngại về tình hình triển khai cũng như hiệu quả thu hút thực tế.

Do đó, bà đề xuất cần có thêm nhiều chính sách thiết thực nhằm thúc đẩy chính sách BHXH mở rộng nhanh hơn trong nhóm lao động tự do.

Bà Nguyễn Thị Bích góp ý một số chính sách như: Xác định quy định “có việc làm, thu nhập ổn định, thường xuyên” để mở rộng đối tượng lao động tự do tham gia BHXH bắt buộc; mở rộng chế độ an sinh để hấp dẫn lao động tự do tham gia BHXH; có chính sách ưu đãi cho người tự kinh doanh để thu hút họ tham gia hệ thống...

Ngoài ra, hội thảo còn nhận được nhiều thảo luận chuyên sâu và các đề xuất thiết thực, đóng góp cho việc hoàn thiện chính sách lao động, việc làm và an sinh xã hội nhằm tạo dựng việc làm thỏa đáng cho lao động Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số đang tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế.