Tại sao vẫn tồn tại nghịch lý: Học càng cao thất nghiệp càng nhiều?

Ông Nguyễn Hồng Minh - Tổng cục Trưởng Tổng cục dạy nghề (Bộ LĐ-TB&XH), trao đổi với báo giới tại Hội nghị đánh giá công tác tuyển sinh năm 2016 và thực hiện nhiệm vụ năm 2017.

Theo đại diện Tổng cục Dạy nghề, 3 điểm đột phá trong triển khai chính sách giáo dục nghề nghiệp gồm: Đổi mới cơ chế quản, đặc biệt là giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tự chủ về nhân sự, bộ máy, giao nhiệm vụ kế hoạch, đăng ký hoạt động, tổ chức đào tạo theo các chuẩn và văn bản hướng dẫn của Nhà nước về GDNN.

Trong tự chủ về kinh phí có 3 mức: Tự chủ về chi đầu tư, tự chủ về chi thường xuyên, tự chủ chi một phần đầu tư và một phần chi thường xuyên.

Thưa ông, Bản tin khảo sát thị trường lao động quý 4/2016 của Bộ LĐ-TB&XH mới công bố con số cử nhân thất nghiệp là hơn 200.000 người, xu hướng học nghề đang gia tăng hơn. Ông nhận định về điều này ra sao?

- Tình trạng cử nhân thất nghiệp, phần nhiều do việc đào tạo chưa gắn với nhu cầu, chưa xác định được ngành học phù hợp với yêu cầu thị trường lao động.

Thời gian gần đây, nhận thức của xã hội về việc làm có phần thay đổi, một phần do công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, một phần do các cơ chế chính sách của nhà nước đã từng bước đi vào cuộc sống, như: Học sinh tham gia học nghề được miễn giảm học phí, chính sách dạy nghề cho bộ đội xuất ngũ, chính sách dạy nghề cho phụ nữ. Điều này cũng khiến xu hướng chọn học nghề gia tăng.

Ông Nguyễn Hồng Minh - Tổng cục Trưởng Tổng cục Dạy nghề (Bộ LĐ-TB&XH)

Tuy nhiên, để tháo gỡ có tính căn bản hơn, Nhà nước cần có những chính sách chặt chẽ hơn về tuyển sinh đại học. Chúng ta phải xác định được nhu cầu của thị trường lao động đối với từng trình độ đào tạo, đại học trong những năm tới cần bao nhiêu? Ngành nào cần nhiều, ngành nào cần ít? Hiện, chúng ta chưa nắm được con số thực tế. Nhiều người học vẫn chủ yếu vì nhu cầu cần bằng cấp và cảm tính chứ chưa học để đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Đây là nguyên nhân khiến học sinh, phụ huynh học sinh vẫn có tư duy chọn học đại học, nhưng không biết thực sự có tìm được việc làm sau khi học hay không.

Sau khi hệ thống các trường cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp (trừ các trường sư phạm) thuộc sự quản lý về nhà nước của Bộ LĐ-TB&XH, công tác đào tạo sẽ giảm bớt khối lượng về lý thuyết, thưa ông?

- Qua kết quả của Bản tin khảo sát thị trường lao động cho thấy một nghịch lý: Học càng cao thì thất nghiệp càng nhiều. Học sinh cao đẳng ra trường trước ngày 31/12/2016 thất nghiệp, chủ yếu nhóm này học lý thuyết nhiều nhưng thực hành ít. Do đó thất nghiệp nhiều ở cấp trình độ này. Điều này cũng đúng với hệ trung cấp chuyên nghiệp.

Nhưng với trình độ cao đẳng nghề, về cơ bản, rất ít học sinh ra trường thiếu việc làm. Đặc biệt ở những trường nghề chất lượng cao và ngành nghề trọng điểm. Hệ thống trường nghề trung cấp cũng có thời gian thực hành nhiều nên quy mô việc làm cũng không thấp.

Do việc quy định về giáo dục nghề nghiệp mới thực hiện. Theo định hướng, tỉ lệ đào tạo thực hành dự kiến sẽ từ 50% trở lên, chủ yếu ở lĩnh vực kinh tế, kinh doanh. Nhưng với lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ, tỉ lệ này sẽ còn phải cao hơn nữa.

Tới thời điểm hiện nay, nhiều trường cao đẳng vẫn “gặp khó” khi cơ quan chức năng chưa ban hành được quy định liên thông lên ĐH, thưa ông?

- Biên bản bàn giao giữa 2 Bộ LĐ-TB&XH và Giáo dục đào tạo đã xác định: Việc học liên thông lên bậc cao hơn với đối tượng thuộc ngành cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp vẫn thực hiện như quy định của Bộ Giáo dục đào tạo hiện hành.

Sau ngày 1/1/2017, Bộ Giáo dục đào tạo (chủ trì) và Bộ LĐ-TB&XH đang nhau cùng xây dựng quy định liên thông từ giáo dục nghề nghiệp lên đại học và trình Chính phủ ban hành trong Quý 2/2017. Khi cơ chế hình thành, quyền lợi của người tham gia học sẽ được đảm bảo hơn.

Tôi cũng xin nói thêm, tính từ thời điểm này, phải sau 2-3 năm nữa mới có người tốt nghiệp hệ trung cấp và cao đẳng theo chương trình giáo dục nghề nghiệp mới. Khi đó, những quy định liên thông do 2 Bộ cùng xây dựng như đã nêu trên mới được áp dụng.

Thông tư 32/2015/TT-BGDDT của Bộ Giáo dục Đào tạo giảm việc đào tạo cao đẳng trong giáo dục đại học mỗi năm 30 % so với năm 2015 và tới năm 2020 sẽ dừng đào tạo cao đẳng trong giáo dục đại học. Tuy nhiên, Luật Giáo dục nghề nghiệp có hiệu lực từ năm 2015 lại cho phép cơ sở giáo dục đại học đào tạo được cấp giấy chứng nhận nghề nghiệp, điều này sẽ bao gồm cả cao đẳng. Quan điểm của ông về vấn đề này ra sao?

- Chúng ta đều nhận thấy, về nguyên tắc, Luật do Quốc hội ban hành. Luật luôn có phạm vi, hiệu lực cao hơn các quy định của Bộ, ngành và Chính phủ. Do đó, trong trường hợp này, các trường đại học đăng ký hoạt động về lĩnh vực trên, Tổng cục Dạy nghề vẫn tuân theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp. Khi nào Luật sửa đổi, chúng tôi sẽ thực hiện theo quy định mới.

Xin cảm ơn ông

Hoàng Mạnh thực hiện