Festival muối kỳ vọng nâng giá trị cho nghề truyền thống "sợ nhất trời mưa"

Hơn 100 năm thăng trầm nghề muối đất Bạc Liêu

Theo tài liệu của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu, Bạc Liêu vốn nổi tiếng là một tỉnh có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất muối và có lịch sử nghề làm muối từ rất lâu đời. Nhiều người gọi Bạc Liêu là xứ muối. Ruộng muối của Bạc Liêu đã từng trải dài hàng chục km ven biển từ bãi biển Vĩnh Châu (Sóc Trăng) đến cửa biển Gành Hào (Bạc Liêu).

Vào thời Pháp thuộc, Bạc Liêu có diện tích làm muối đứng nhất nhì cả nước. Trước năm 1975, ruộng muối Bạc Liêu có khoảng 6.440 ha, sản lượng hàng năm hơn 35.000 tấn. Muối Bạc Liêu được nhiều người ưa chuộng và xuất khẩu nhiều nước trên thế giới như: Trung Quốc, Nhật Bản, Lào, Campuchia,…

Nghề muối Bạc Liêu xưa đóng góp rất lớn về tăng trưởng kinh tế cho tỉnh cũng như làm tăng thêm "hầu bao" cho những ông chủ diêm điền. Nhiều điền chủ lớn Bạc Liêu xưa hầu hết đều tham gia sản xuất, kinh doanh nghề muối, với những cái tên nổi tiếng như: Bá hộ Biết, Hội đồng Trạch, Hội đồng Điều,…

Trải qua bao thăng trầm, với sự phát triển của nhiều ngành nghề khác, nghề muối Bạc Liêu dần thu hẹp diện tích. Các hộ dân hiện nay còn gắn bó với nghề muối tập trung ở một số ít xã ven biển thuộc huyện Hòa Bình và Đông Hải, với diện tích sản xuất trên dưới 1.700ha. Người dân sống bằng nghề làm muối truyền thống cũng bấp bênh hơn với sự đổi thay của thời tiết và công nghệ hiện đại.

Trăn trở với nghề "sợ nhất trời mưa"

Là người con của vùng đất Điền Hải, nơi được xem là "thủ phủ" của nghề muối tỉnh Bạc Liêu, ông Trần Ngọc Khanh (người có hơn 35 năm làm muối) khẳng định, đây là nghề truyền thống đã trải qua hơn 100 năm với biết bao thăng trầm.

"Được mùa mất giá, được giá mất mùa. Mỗi một vụ muối là mỗi tâm trạng, vui vì trúng giá cao, buồn vì giá thấp. Nếu không bám đất, yêu nghề tôi nghĩ rằng khó mà trụ nổi", ông Khanh tâm sự.

Nghề làm muối theo các diêm dân, cả mùa vụ hầu như phụ thuộc vào thời tiết. Nắng thì muối tốt nhưng lỡ có mưa coi như hư hỏng hết. Chưa dừng lại ở đó, nghề này khi làm ra sản phẩm còn phải xem giá cả thị trường, nếu muối có giá từ 1.000 đồng/kg trở lên thì mới "có ăn".

Từng gặp gỡ, chia sẻ với doanh nghiệp và người dân về tình hình sản xuất muối, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu Phạm Văn Thiều cho biết, diêm dân phải chịu cực khổ mới làm muối được. Theo ông, muối là một nhu cầu lớn của cả nước cũng như thế giới nhưng thời gian qua, diêm dân phải tự bơi cả về cơ sở hạ tầng, sản xuất, làm thương hiệu. Tỉnh chưa phát huy được nghề muối, diêm dân chưa sống được từ muối.

Người đứng đầu chính quyền tỉnh Bạc Liêu cũng nhấn mạnh, nghề muối phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Tuy nhiên, thời tiết nay đã khác xa ngày xưa nên việc làm muối cũng gặp nhiều khó khăn. Trước đây cuối tháng 11 là dứt mưa nhưng hiện nay có khi Tết cũng mưa, qua Tết cũng mưa, mưa nhiều hơn nắng.

"Muối truyền thống làm trời nắng chứ mưa rồi thì coi như thua. Đang nắng chói chang mà mưa 1-2 trận thì muối tan hết. Diêm dân sống nhờ nghề muối không được nên nhiều người chuyển sang làm nghề khác, vì vậy nên nghề muối chưa được trân trọng", Chủ tịch tỉnh Bạc Liêu từng trăn trở.

Nhiều diêm dân và chính quyền địa phương đều nhìn nhận rằng, làm muối phải chịu vất vả, bởi chỉ có thể làm mùa nắng. Nhưng mấu chốt là giá cả, vì giá thấp diêm dân khó khăn.

"Giá muối 1.000 đồng/kg diêm dân cũng chưa lời nhiều, phải làm sao giá lên 3.000 đồng/kg thì tôi tin chắc rằng diêm dân sẽ khá", ông Nguyễn Trọng Hán, Phó chủ tịch UBND huyện Đông Hải, mong mỏi.

Kỳ vọng nâng cao giá trị hạt muối qua festival nghề muối

Nhiều ý kiến nhận xét, hạt muối Bạc Liêu có chất lượng khác biệt so với các loại muối ở một số địa phương như: Màu trắng hồng, ánh xám, không mùi, có vị mặn không đắng, hạt khô ráo và rất chắc; có hàm lượng NaCl rất cao (≥ 95%), hàm lượng Magiê (≤ 0,55%), Canxi (≤ 0,1%) và Sunfat thấp nên muối Bạc Liêu có hương vị đậm đà, dịu ngọt rất độc đáo.

Cuối tháng 9/2020, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có quyết định đưa "Nghề làm muối ở Bạc Liêu" vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là căn cứ pháp lý để tỉnh Bạc Liêu bảo tồn và phát huy nghề thủ công truyền thống làm muối.

"Đây là di sản văn hóa của dân tộc mà thế hệ cha ông đã cất công truyền lại, chúng ta phải có trách nhiệm giữ gìn, phát huy lợi ích để phục vụ nhu cầu phát triển quê hương, đất nước", một lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu, chia sẻ. 

Theo UBND tỉnh Bạc Liêu, tháng 3 tới đây, Festival nghề Muối Việt Nam - Bạc Liêu "Hành trình 100 năm nghề muối - đời người" với chủ đề "Nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam" lần đầu tiên được tổ chức tại tỉnh này.

Festival nghề muối Việt Nam được tổ chức nhằm tôn vinh nghề muối truyền thống, nâng cao giá trị hạt muối của Việt Nam nói chung và Bạc Liêu nói riêng; khơi dậy tình yêu nghề truyền thống của thế hệ trẻ có trình độ tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh, khởi nghiệp từ nghề muối; quảng bá, nâng cao giá trị kinh tế từ nghề muối;…

Nhiều diêm dân cho biết, họ kỳ vọng đây là dịp để quảng bá thương hiệu, kêu gọi đầu tư, các hoạt động thương mại,... để muối Bạc Liêu nói riêng, ngành muối nói chung phát triển hơn nữa, giúp diêm dân có thể "sống khỏe" từ muối.

"Chúng ta lấy cần lại hình ảnh muối Bạc Liêu. Ngoài quy hoạch diện tích, vận động diêm dân tích cực tham gia nghề muối, tỉnh sẽ có chính sách đầu tư, xây dựng thương hiệu với nhiều sản phẩm từ muối thì diêm dân mới sống được", Chủ tịch tỉnh Bạc Liêu Phạm Văn Thiều kỳ vọng trước sự kiện festival muối sắp tới.