Xuất khẩu gạo trầm lắng, Hiệp hội Lương thực kêu gọi doanh nghiệp bình tĩnh

Theo số liệu sơ bộ từ Cục Hải quan, trong tháng 9, Việt Nam xuất khẩu 466.800 tấn gạo, trị giá 232,38 triệu USD, giảm mạnh 46,2% về khối lượng và 46,8% về giá trị so với tháng trước.

Tính chung 9 tháng qua, xuất khẩu gạo đạt hơn 6,82 triệu tấn, tương đương 3,49 tỷ USD, giảm 2% về lượng và giảm tới 20% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024.

Philippines - thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam - đã thông báo tạm ngừng nhập khẩu trong 60 ngày, từ ngày 1/9, khiến lượng gạo xuất khẩu sang nước này giảm giảm tới 93,3% về khối lượng và 92,6% về giá trị so với tháng 8. Sau 9 tháng, nước này nhập 2,94 triệu tấn gạo Việt Nam, trị giá 1,45 tỷ USD, giảm 8,7% về khối lượng và giảm 26,9% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái.

Dù thế, tình trạng sụt giảm không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà còn lan rộng trên thị trường gạo toàn cầu. Các nước xuất khẩu lớn như Thái Lan, Ấn Độ hay Pakistan đều ghi nhận lượng đơn hàng giảm do nhu cầu tiêu thụ toàn cầu yếu. 

Một số nguồn tin từ Philippines cho biết lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo sẽ hết hạn vào tháng 10. Sau đó, tại hội nghị giữa Thượng viện và Bộ Nông nghiệp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Philippines đề xuất kéo dài lệnh ngừng nhập khẩu gạo đến hết tháng 11, và tăng thuế nhập khẩu gạo nhưng phía Thượng viện chưa đồng ý mà họ lại đề xuất áp giá sàn mua lúa cho nông dân lên, và áp giá sàn bán lẻ gạo. 

Một số doanh nghiệp Việt Nam cho rằng có khả năng cao Philippines sẽ áp giá sàn mua lúa của nông dân và áp giá bán lẻ gạo trong nước. Việc Philippines áp giá sàn mua lúa của nông dân và áp giá sàn bán lẻ gạo sẽ ảnh hưởng lớn đến giá gạo xuất khẩu của Việt Nam, cũng như ảnh hưởng lớn đến nông dân. 

Theo một doanh nghiệp xuất khẩu gạo lâu năm ở Cần Thơ, cho dù Philippines xem xét áp giá sàn mua lúa hay giá sàn bán gạo trong nước họ, thì doanh nghiệp Việt Nam vẫn cần dựa trên giá thành sản xuất để cân đối giá bán.

“Nếu giá thành sản xuất lúa của nông dân khoảng 4.500 đồng/kg, bán ra 5.000 đồng/kg thì có lãi, nhưng nếu bán 4.000 đồng/kg, nông dân sẽ không còn động lực trồng lúa, khi sản lượng lúa cung ra thị trường sẽ giảm đáng kể”, đại diện doanh nghiệp này nói.

Chính sách nhập khẩu của Philippines thay đổi liên tục

Theo đại diện doanh nghiệp xuất khẩu lúa gạo tại Cần Thơ, Philippines có thể đang dư gạo do những năm trước tăng mạnh nhập khẩu. Tuy nhiên, khi giá không còn hấp dẫn, nông dân sẽ giảm sản xuất, và đến khi thiếu hụt, giá sẽ bật tăng. Do đó, doanh nghiệp không nên hạ giá bán ồ ạt mà cần giữ hàng, bán ở mức giá hợp lý.

“Doanh nghiệp cần nhìn tổng thể, nếu giá xuất khẩu thấp hơn giá thành sản xuất thì nên giữ hàng, không nên bán tháo. Bối cảnh toàn cầu hiện nhiều bất ổn - từ chiến tranh đến thiên tai - chỉ cần vài cơn bão lớn làm thiệt hại mùa màng ở các nước tiêu thụ chính là nhu cầu nhập khẩu sẽ tăng đột biến”, doanh nghiệp này nhấn mạnh.

Việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu gạo là diễn biến không mới, bởi các nước như Indonesia hay Philippines luôn coi an ninh lương thực là vấn đề nhạy cảm. Họ thường xuyên thay đổi chính sách để kiểm soát giá gạo trong nước.

Philippines đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi bão lũ, gây thiệt hại mùa màng. Do đó, giới chuyên gia cho rằng việc nước này tạm dừng nhập khẩu chỉ mang tính ngắn hạn và sẽ sớm điều chỉnh khi nguồn cung nội địa thiếu hụt.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam: “Cần bình tĩnh chờ thông tin chính thức”

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) - khẳng định, sau chuyến thăm và làm việc với Bộ Nông nghiệp Philippines vừa qua, quan hệ giữa hai bên vẫn duy trì tốt. “Hiện Philippines mới đề xuất tạm ngừng nhập khẩu đến hết tháng 11/2025. Những thông tin về việc kéo dài thời gian ngừng nhập khẩu hoặc áp thuế nhập khẩu 35% … như đồn đoán là chưa chính xác”, ông Nam nói.

Theo VFA, đến nay chưa có văn bản chính thức nào từ phía Philippines về việc ngừng nhập khẩu gạo lâu dài. Khi có thông tin cụ thể, hiệp hội sẽ thông báo rộng rãi và kịp thời đến các doanh nghiệp thành viên. “Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần bình tĩnh, tránh bị ảnh hưởng bởi những tin đồn”, ông Nam nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, VFA cũng vừa cho biết Bộ Công Thương đã giao hiệp hội triển khai hợp đồng xuất khẩu gạo theo hình thức Chính phủ với Chính phủ (G2G) cho Chính phủ Senegal. Hợp đồng dự kiến được thực hiện trong tháng 11 tới, mở ra cơ hội mới cho gạo Việt Nam tại thị trường châu Phi - khu vực được đánh giá có tiềm năng tăng trưởng mạnh.

Theo giới chuyên gia, trong bối cảnh thị trường xuất khẩu đang tạm lắng, doanh nghiệp cần duy trì chiến lược dài hạn, đa dạng hóa thị trường và giữ ổn định giá bán để bảo đảm lợi ích của cả doanh nghiệp và người nông dân. Đây là yếu tố then chốt giúp ngành gạo Việt Nam duy trì vị thế và phát triển bền vững trong giai đoạn tới.