Thủ tướng chỉ bổ nhiệm chức Chủ tịch tại doanh nghiệp nhà nước

Tại chương trình Dân hỏi - Bộ trưởng trả lời ngày 25/11, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh bất ngờ nhận được câu hỏi khá thú vị từ độc giả: "Nói đến hiệu quả đồng vốn nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty, ông nghĩ ngay đến những từ nào: cao, trung bình, rất thấp, không có hiệu quả". Trước 4 lựa chọn này, người đứng đầu ngành đầu tư đã chọn phương án cuối cùng nhưng chữa thành "chưa hiệu quả".

Bộ trưởng dẫn Báo cáo được Chính phủ gửi đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ IV vừa qua, thống kê cho thấy có rất nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước lâm vào tình trạng nợ trên vốn chủ sở hữu rất lớn và kinh doanh không hiệu quả.

Ông cho biết, cảm thấy đau xót trước hiện trạng này. Song, đồng thời lưu ý rằng, cũng cần nhìn nhận, có những tập đoàn, tổng công ty hoạt động rất hiệu quả.

Bộ trưởng Vinh cho rằng, một trong những minh chứng cho điều này là Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel), và "nếu đánh đồng tất cả các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đều sử dụng vốn không hiệu quả thì tôi cho là oan cho họ".


Sau một loạt những sai phạm tại Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (Vinashin) và Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines)... các Bộ ngành đã kiểm điểm nhưng vẫn chưa rõ được trách nhiệm, chưa có kết quả thuyết phục.

Theo đó, Bộ trưởng Vinh thừa nhận rằng, trong thời gian trước đây, nhất là khoảng những năm 2005, chúng ta đã quá nhấn mạnh đến quyền tự chủ của doanh nghiệp, trong khi hành lang pháp lý chưa đầy đủ, chưa có những chế tài cần thiết để quản lý. Và điều đó đã dẫn đến việc phân công, phân nhiệm của các Bộ ngành đối với hoạt động doanh nghiệp tồn tại nhiều khâu không chặt chẽ, thậm chí không rõ ràng.

Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, sau nhiều lần soạn thảo và xin ý kiến, vừa rồi, Thủ tướng Chính phủ đã cho hoàn thiện và ban hành Nghị định 99 thay thế Nghị định 132 về phân công, phân cấp thực hiện quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của đại diện vốn nhà nước và phần vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp. Nghị định này ban hành ngày 15/11/2012 và sẽ có hiệu lực từ 30/12/2012.

Nghị định mới có nhiều bổ sung, sửa đổi, thay thế so với Nghị định 132, quy định rất rõ Bộ quản lý ngành là cấp trên trực tiếp của Hội đồng thành viên doanh nghiệp và là người chịu trách nhiệm cao nhất về kết quả sản xuất kinh doanh, hiệu quả sử dụng vốn và việc chấp hành pháp luật tại doanh nghiệp. Do vậy, Bộ có nhiều trách nhiệm, quyền hạn trong việc đề xuất Chính phủ thực hiện 4 quyền của Thủ tướng, đồng thời tự quyết những vấn đề khác như bổ nhiệm Thành viên Hội đồng quản trị, bổ nhiệm Tổng giám đốc, duyệt kế hoạch năm.

Riêng đối với hành vi cố ý làm trái, rút kinh nghiệm những bài học trước, trong Nghị định đã đưa ra nhiều giải pháp có tính ngăn chặn và quy trình đảm bảo tính hợp lý hơn. Theo đó, Thủ tướng chỉ có thể bổ nhiệm đến Chủ tịch Hội đồng thành viên, còn Tổng giám đốc phải do Bộ quản lý ngành quyết định. Như vậy, chức vụ Chủ tịch không còn ngang bằng với Tổng giám đốc, khiến việc quản lý rối rắm, thay vào đó, quy đình mới tạo ra sự phân cấp rõ ràng, Chủ tịch là cấp trên của Tổng giám đốc.

Trong quản lý vốn, ngoài Bộ quản lý ngành được giao quản lý, theo dõi từng dự án thì có những Bộ quản lý tổng hợp như Bộ Tài chính phải xem xét tiêu chí, cách thức quản lý vốn tại từng doanh nghiệp, hàng năm đều có kiểm toán và có đánh giá.

"Phải nói rằng, lựa chọn một phương án đề thực hiện quyền đại diện của chủ sở hữu tại doanh nghiệp nhà nước là không đơn giản, chính vì thế, đây là nghị định có nhiều trăn trở nhất. Suốt từ 2010 đến nay đã có 8 lần trình lên Thủ tướng và Chính phủ, 3 lần trình sang Bộ Tư pháp để thẩm định, phê duyệt rồi lại quay lại làm lại và nghiên cứu lại vì còn nhiều ý kiến khác nhau. Vừa rồi Chính đã trình tại Hội nghị trung ương Đảng khóa VI để tham khảo ý kiến trước khi quyết định nhưng vẫn còn 2 luồng ý kiến khác nhau" - Bộ trưởng cho hay.

Do vậy, ông nói, vẫn chưa thấy công việc này hoàn tất. Trước mắt mới chỉ nhằm kịp thời chấn chỉnh và quản lý tốt hơn, ngăn chặn những sai phạm trong sử dụng vốn nhà nước. Song song với đó, mô hình mới đã được nghiên cứu và đang trong quá trình dự thảo với việc thành lập một Ủy ban cấp nhà nước, gọi là Bộ/Ủy ban quản lý về doanh nghiệp nhà nước.