Lời tiên tri của ông Putin về bitcoin: Nga đã né cấm vận thế nào?

Tháng 12/2024, tại một hội nghị đầu tư ở Moskva, Tổng thống Nga Vladimir Putin từng đưa ra một nhận định khiến giới tài chính phương Tây phải nhíu mày: "Ai có thể cấm bitcoin? Không ai cả". Khi ấy, phát ngôn này được xem là một thông điệp chính trị cứng rắn hơn là một chiến lược kinh tế cụ thể.

Nhưng chỉ một năm sau, bức tranh tài chính của xứ sở bạch dương đã thay đổi đáng kinh ngạc, chứng minh lời nói đó không chỉ là "gió thoảng bên tai".

Khi "mỏ vàng số" được hợp pháp hóa

Theo những dữ liệu mới nhất, Nga đang tận dụng triệt để lợi thế về năng lượng và khí hậu lạnh giá để trở thành một cường quốc trong lĩnh vực khai thác tiền mã hóa. Phó Chánh văn phòng Cơ quan hành pháp Tổng thống Nga, ông Maxim Oreshkin, thừa nhận hoạt động này đang tạo ra "những khoản tiền khổng lồ" và cần được hạch toán sòng phẳng vào cán cân thanh toán quốc gia.

Con số biết nói từ Hiệp hội Khai thác Tiền số Quốc gia Nga cho thấy, chỉ riêng năm 2023, nước này đã "đào" được khoảng 54.000 BTC. Đây là một nguồn lực tài chính không hề nhỏ trong bối cảnh các kênh huy động vốn truyền thống bị bóp nghẹt.

Để dọn đường cho dòng tiền này, Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) vốn từng giữ quan điểm cứng rắn muốn cấm tiệt tiền ảo vào năm 2022 nay đã phải "quay xe". Một cơ chế pháp lý thử nghiệm (sandbox) kéo dài 3 năm đã được đề xuất, cho phép một nhóm nhà đầu tư đủ điều kiện được giao dịch hợp pháp.

Dù vẫn cấm dùng tiền ảo làm phương tiện thanh toán nội địa, nhưng "cánh cửa hẹp" này cho thấy sự linh hoạt cần thiết của Moskva: Giữ ổn định trong nước nhưng mở cửa tối đa cho dòng tiền từ bên ngoài.

Lách lệnh trừng phạt bằng bitcoin và USDT

Câu chuyện thú vị nhất không nằm ở các trại đào coin, mà nằm ở các giao dịch dầu mỏ - huyết mạch của nền kinh tế Nga.

Theo các nguồn tin thân cận, các ông lớn dầu khí Nga đang âm thầm thực hiện một quy trình chuyển đổi tiền tệ phức tạp nhưng hiệu quả để né tránh sự kiểm soát của hệ thống SWIFT và đồng USD.

Cụ thể, khi bán dầu cho Trung Quốc hay Ấn Độ, thay vì nhận về đồng nhân dân tệ hay rupee và gặp khó khăn khi chuyển đổi, họ sử dụng các đồng tiền này để mua bitcoin, ether hoặc các stablecoin như tether (USDT). Sau đó, số tiền mã hóa này được chuyển đổi ngược lại thành đồng rúp Nga để phục vụ chi tiêu trong nước.

Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov xác nhận rằng đây là phản ứng trực tiếp và tất yếu trước các gián đoạn thương mại. Dù tỷ trọng thanh toán bằng tiền mã hóa hiện còn khiêm tốn trong tổng kim ngạch 192 tỷ USD của ngành dầu khí, nhưng tốc độ tăng trưởng của nó đang khiến các chuyên gia tài chính quốc tế phải dè chừng.

Việc này đặt Nga vào cùng chiến tuyến với các quốc gia đang chịu trừng phạt khác như Iran hay Venezuela, tạo nên một liên minh không chính thức sử dụng tiền mã hóa để giảm sự phụ thuộc vào đồng bạc xanh. Bên cạnh đó, các kênh thanh toán ngách khác như đồng Dirham của UAE cũng được tận dụng triệt để.

Nước cờ dài hạn hay giải pháp tình thế?

Nhiều người hoài nghi liệu đây có phải chỉ là giải pháp "chữa cháy" tạm thời? Tuy nhiên, giới quan sát nhận định Moskva đang toan tính xa hơn thế. Ngay cả khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ trong tương lai, sự tiện lợi, linh hoạt và tính ẩn danh của tiền mã hóa có thể khiến nó tiếp tục được ưa chuộng trong các giao dịch nhạy cảm.

Song song với việc "bật đèn xanh" cho bitcoin, Nga cũng đang ráo riết thúc đẩy đồng rúp kỹ thuật số (CBDC). Đây mới chính là "át chủ bài" mà Ngân hàng Trung ương Nga nhắm tới để xây dựng một hệ thống thanh toán độc lập hoàn toàn.

Từ góc độ đầu tư, sự chuyển dịch của dòng vốn tại Nga là một bài học đắt giá về đa dạng hóa tài sản. Giống như việc các nhà đầu tư thông thái không bao giờ bỏ trứng vào một giỏ - phân bổ từ bất động sản, vàng cho đến tiền số - các quốc gia cũng đang học cách không phụ thuộc vào một đồng tiền dự trữ duy nhất.

Câu chuyện Nga dùng bitcoin để bán dầu không chỉ là một thủ thuật lách luật, mà đang dần định hình lại cấu trúc thanh toán toàn cầu, nơi đồng USD không còn là "vua" ở mọi mặt trận.