Samsung, Foxcom, LG... có rời Việt Nam khi hết ưu đãi?

Tập đoàn điện tử lớn chuyển dịch sang Việt Nam

Theo đánh giá của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), Việt Nam đang là điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI trong ngành công nghiệp điện tử. Đến nay, ngành đã thu hút hơn 10 tỷ USD vốn FDI với các tên tuổi lớn như Samsung, Foxconn, LG, Panasonic, Intel.

Số liệu của Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, từ năm 2013 đến nay, tỷ trọng xuất khẩu ngành điện tử luôn chiếm vị trí dẫn đầu trong các ngành xuất khẩu của Việt Nam, tổng giá trị xuất khẩu hàng năm đã vượt ngưỡng 30 tỷ USD.

Cục Đầu tư nước ngoài đánh giá, Việt Nam thu hút đầu tư vào ngành công nghiệp điện tử là nhờ các thuận lợi như tốc độ tăng trưởng kim ngạch và thị phần xuất khẩu điện tử lớn nhất khu vực ASEAN (Việt Nam là nhà xuất khẩu điện tử lớn thứ 12 trên thế giới và thứ 3 trong ASEAN năm 2014). Năng lực sản xuất với khối lượng lớn. Sản lượng điện tử của Việt Nam năm 2013 chỉ thua kém Thái Lan, Singapore và Malaysia, dự kiến sẽ tăng mạnh trong thời gian tới, đặc biệt là điện thoại di động và điện tử dân dụng.

Bên cạnh đó, nhờ các ưu đãi thuế suất trong các Hiệp định thương mại tự do (FTAs) mà tăng khả năng cạnh tranh về giá. Hiện ASEAN, TPP, EU đang là thị trường xuất khẩu điện tử quan trọng của Việt Nam và được kỳ vọng sẽ mở rộng hơn nữa khi AEC và TPP được ký kết.

"Trong thời gian gần đây, các tập đoàn điện tử lớn có xu hướng chuyển dịch cơ sở sản xuất sang Việt Nam. Một trong những lí do là vì sản xuất điện tử với chi phí cận biên thấp thường tập trung ở những quốc gia có lợi thế về chi phí lao động thấp", Cục Đầu tư nước ngoài cho hay.

Cụ thể, Samsung Electronics chuyển nhà máy sản xuất Smartphone từ Trung Quốc sang Việt Nam. Tháng 3/2015, LG Electronics thông báo chuyển bộ phận sản xuất TV từ Thái Lan sang Việt Nam. Năm 2014, Microsoft dời dây chuyền Nokia từ Trung Quốc sang Việt Nam. Một số hãng điện thoại Archos (Pháp) và Compal (Đài Loan) muốn xúc tiến mở rộng đầu tư vào Việt Nam sau khi TPP được ký kết.

Quy tắc xuất xứ trong AEC và TPP buộc các nhà đầu tư muốn tận dụng cơ hội thâm nhập thị trường ASEAN và TPP buộc phải đầu tư vào Việt Nam ở những giai đoạn chuyên sâu hơn, chuyển giao công nghệ để đạt tỷ lệ nội địa hóa.

Hết ưu đãi, doanh nghiệp FDI có lại chuyển đi?

Tuy nhiên, Cục Đầu tư nước ngoài cũng cho rằng, thu hút FDI vào lĩnh vực công nghiệp điện tử tại Việt Nam cũng gặp phải một số thách thức lớn. Trong đó, có thể kể tới là mức độ cạnh tranh trong thu hút FDI từ một số quốc gia trong khu vực. Các nhà đầu tư có thể chuyển địa điểm đầu tư sang các nước khác khi thời gian ưu đãi đầu tư kết thúc.

Bên cạnh đó, công nghiệp điện tử mới chỉ dừng ở mức độ gia công gây khó khăn trong việc đáp ứng quy tắc xuất xứ trong AEC và TPP.

Trên thực tế, doanh nghiệp điện tử trong nước chưa đóng góp nhiều trong chuỗi cung ứng hàng điện tử. Cụ thể như vừa qua, Samsung Việt Nam cho biết, trong số 80 doanh nghiệp vệ tinh đang cung cấp linh kiện, phụ kiện, tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam cung cấp chỉ dưới 10%, chủ yếu cung ứng in ấn và bao bì, phần hưởng giá trị gia tăng thấp nhất, không tiếp thu được công nghệ cao, không có sức lan tỏa tới nền kinh tế.

Cơ quan này cho rằng, cần xây dựng chính sách khoa học công nghệ: khuyến khích chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, khuyến khích nghiên cứu và phát triển (R&D) của doanh nghiệp, ký kết hợp đồng hợp tác công nghệ với các doanh nghiệp Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc, liên kết giữa viện nghiên cứu và doanh nghiệp, lựa chọn sản phẩm và lĩnh vực nghiên cứu ưu tiên.

Xây dựng Luật sở hữu trí tuệ chặt chẽ, quy định thời hạn bảo hộ các sản phẩm điện tử dài để các nhà đầu tư trong và ngoài nước yên tâm đầu tư, chuyển giao công nghệ và phát triển sản phẩm.

Về chiến lược phát triển ngành, cần thực hiện quy hoạch các cụm công nghiệp điện tử nhằm thu hút đầu tư. Tiến hành hoạt động R&D trong lĩnh vực điện tử: từ ngân sách hoặc kêu gọi kết hợp đầu tư từ các tập đoàn điện tử lớn có mặt tại Việt Nam như Samsung, Intel, Sony, Canon. Đồng thời, chọn một vài sản phẩm chiến lược để đầu tư nghiên cứu, đào tạo nguồn nhân lực theo hướng thực hành và thực hiện chiến lược phát triển công nghiệp phụ trợ.

Phương Dung